Mae radio ton-leidr[1] yn orsaf radio sy'n darlledu heb awdurdodiad gweinyddol ac heb drwydded swyddogol. Cafodd y gorsafoedd radio a ddefnyddiau trosglwyddyddion eu hoes aur yn ystod ffrwydrad o ddiwylliant pop, cyn i wladwriaethau ryddhau'r tonfeddi i osrafoedd preifat ond trwyddiedig. Ystyrir gorsafoedd radio o wledydd sydd wedi'u hanelu at wrandawyr domestig gwlad arall, yn "orsafoedd ton-ladron" hefyd.
Hanes
Yn ystod y 1960au, profodd radios ton-ladron ffyniant mawr yng Ngogledd Ewrop. Mae'r rhain wedyn yn orsafoedd radio cysylltiadol yn gyffredinol sy'n wrthdroadol ac yn fasnachol ar y môr , yn gwrthwynebu monopoli'r wladwriaeth ar ddarlledu a darlledu o ddyfroedd rhyngwladol , gan ddianc, mewn theori o leiaf, rhag y rheoliadau sydd mewn grym.[2].
Y gwledydd yr effeithir arnynt fwyaf yw'r Iseldiroedd, y Deyrnas Unedig, Sweden a Denmarc,[2] gyda'r gorsafoedd yn cael eu gosod yn gyffredinol ym Môr y Gogledd. Yna chwaraeodd y rhai mwyaf arwyddluniol, megis Radio Caroline neu Radio London , trwy gynnig rhaglenni wedi'u haddasu i ddisgwyliadau pobl ifanc, rôl arwyddocaol yn natblygiad ffurfiau newydd o gerddoriaeth boblogaidd, yn enwedig roc.[2]
Llinell Amser Radio Ton-ladrad
1925 : WUMS 3 , radio ton-ladron hysbys gyntaf, yn darlledu o'r môr;
1933 : RKXR yw'r radio ton-ladron masnachol morwrol cyntaf. Roedd hi'n llwyddiant mawr ond fe'i gwelwyd yn gyflym ac atafaelwyd ei hoffer
1933 : Dechreuodd gwasanaeth Saesneg Radio Luxembourg yn 1933 gan ddarlledu i Brydain ac Iwerddon. Roedd yr orsaf yn ffordd o ochr-gamu deddfwriaeth Brydeinig nes 1973 pan ddaeth monopoli BBC dros ddarlledu a gwaharddwyd hysbysebu ar radio domestig. Er ddim yn radio ton-leidr yn yr ystyr o fod yn orsaf di-drwydded, roedd yn don-leidr o ran darlledu i geisio tanseilio neu ddenu cynulleidfa ddomestig ar draul darlledwr trwyddedig.
1935: mae'r radio ton-leidr daearol cyntaf wedi'i sefydlu yn Oradea, Rwmania;
1942 - 1952 : Darlledir Voice of America o longau oddi ar Affrica ac Asia; nid radios môr-ladron mo’r rhain yn yr ystyr llym, ond mae’r syniad o radio alltraeth yn lledu
1958 : yn ystod yr haf, darlledodd yr orsaf radio Daneg Radio Mercur ei rhaglenni cyntaf, yn gyntaf yn Daneg ac yna yn Swedeg
1960: rhaglenni swyddogol cyntaf yr orsaf Iseldiraidd Radio Veronica
1961: rhaglenni swyddogol cyntaf yr orsaf Radio Nord yn Sweden
1962: rhaglenni swyddogol cyntaf yr orsaf Radio Syd yn Sweden. Cafwyd ei chyfarwyddwr, Ms Wadner , yn euog o ddarlledu radio anghyfreithlon. Ar ôl aildroseddu bydd yn cael ei ddedfrydu ychydig flynyddoedd yn ddiweddarach i garchar
1964 : darlledu rhaglenni swyddogol cyntaf Radio Caroline. Toriad o orsafoedd radio ton-ladron oddi ar arfordir Lloegr (Radio Sutch, Radio Atlanta, a ddaeth yn gyflym yn Radio Caroline South, Radio London, Radio Invicta, ac ati)
1965 : dechrau rhaglenni swyddogol ar gyfer Radio Essex, a ddaw yn BBMS (Britain's Better Music Station)
1966 : diwedd Radio Syd ; mae llofruddiaeth Reginald Calvert, cyfarwyddwr Radio City (Radio Sutch gynt), yn dilorni cymuned y môr-leidr radio
1967 : y Deyrnas Unedig yn pasio deddf gwrth-ton-ladrad. Mae llawer o orsafoedd yn rhoi'r gorau i ddarlledu. ar 14 Awst am hanner nos, dyddiad dod i rym y gyfraith ddywededig, Radio Caroline yw'r unig orsaf ton-ladron yn Lloegr
1968 : mae awdurdodau Prydain yn ymosod ar ddwy long Radio Caroline ac mae'r orsaf yn diflannu o'r tonnau awyr am bedair blynedd
1970 : dechrau rhaglenni swyddogol Radio North Sea International (RNI). Mae'r radio yn mabwysiadu'r enw Radio Caroline International yn ystod yr ymgyrch etholiadol. Mae ei raglenni'n cael eu sgramblo'n gyflym, mae'r awdurdodau'n ceisio'n ofer i fynd at y llong, yna, yn dilyn contract a lofnodwyd gyda Radio Veronica, mae'r orsaf yn rhoi'r gorau i'w hallyriadau
1971: ailddechrau rhaglenni RNI
1972: ailddechrau rhaglenni Radio Caroline
1973 : Dechrau rhaglenni swyddogol radio Israel Voice of Peace, sy'n ceisio helpu cymod rhwng pobl Israel a Phalestina. Rhoddodd y radio y gorau i ddarlledu yn gyflym oherwydd gwrthwynebiad gan yr awdurdodau
1974 : Gweithredir cyfraith gwrth-ton-ladrad, Deddf Troseddau Darlledu Morol, yn yr Iseldiroedd. Rhoddodd llawer o orsafoedd y gorau i'w hallyriadau (RNI, Radio Veronica, Radio Atlantis, ac ati) ond mae Radio Caroline yn penderfynu herio'r ddeddfwriaeth ac yn newid ei phwynt angori
1975: dechrau radios ton-ladron Eidalaidd, a fydd yn cael eu hefelychu yn ddiweddarach yn Ffrainc. Ailddechrau rhaglenni Llais Heddwch. Gan fanteisio ar wagle cyfreithiol, y mae Paddy Roy Bates yn meddiannu caer forwrol Forts Maunsell, yn aber afon Tafwys , ac yn cyhoeddi 'annibyniaeth' micro a ffug dywysogaeth Sealand
1976: Senedd yr Eidal yn datgan bod monopoli RAI yn anghyfreithlon
1978 : ym mis Ionawr, mae'r DST yn arestio un ar ddeg o bobl sydd wedi'u cyhuddo o radio ton-ladrad. Ym mis Mai, gofynnodd Arlywydd Ffrainc, Valéry Giscard d'Estaing i'r llywodraeth roi diwedd ar orsafoedd radio ton-ladron. Ar 17 Mai cadarnhaodd cyfraith Lecat fonopoli gorsafoedd radio'r wladwriaeth ac yn cryfhau'r cosbau a achosir gan droseddwyr. Ym mis Awst, goresgynnwyd Teyrnas 'annibynnol' Sealand
1980 : Hen long Radio Caroline , y Mi Amigo , yn suddo; dechrau darllediadau o Radio Mont-Blanc , gorsaf a osodwyd yn Nyffryn Aosta, yn Sarre ac yn darlledu o gopa Aiguille de Tré-la-Tête , ar uchder o 3800 metr ac yn cwmpasu rhanbarth Rhône-Alpes, y Burgundy a'r Swistir Ffrancoffôn.
Gorsafoedd radio ton-leidron Celtaidd
Bu'r gwahanol ymgyrchoedd i ennill statws gorsaf radio llawn amser broffesiynol yn yr ieithoedd Celtaidd yn un hir. Fel rhan o'r ymgyrchoedd hynny cafwyd o leiaf ddau ymgyrch lle defnyddiwyd radio ton-ladrata i fynd â'r maen i'r wal:
Cymru - darlledwyd Radio Wales a Radio Cymru gan griw o genedlaetholwyr a chefnogwyr Plaid Cymru yr yr 1950au hwyr ac 1960au cynnar i ennill statws i Gymru fel rhanbarth gyfryngol ar y teledu, tegwch i Blaid Cymru cael darlledidau gwleidyddol, ac nid rhannu Cymru rhwng gogledd, canolbarth a de-orllewin Lloegr. Gwnaed hyn drwy dorri ar draws darllediadau ar ddiwedd y dydd o drosglwyddyddion ar draws Cymru. Byddant yn darlledu caneuon Cymraeg wedi eu canu gan y criw o'r ton-ladron a darlledu propaganda byr. Yr enw ar yr orsaf answyddogol oedd Radio Ceiliog a galwyd y set darlledu yn ceiliog fel côd gan y gweithredwyr.[3] Sefydlwyd BBC Radio Cymru yn 1977.
Gan mai dim ond ystod leol sydd gan drosglwyddiad FM ar y band 87-108 MHz oherwydd lledaeniad radio'r band VHF a ddefnyddir, mae llawer o drosglwyddyddion radio ton-ladron yn defnyddio tonnau byr i gyrraedd y rhanbarth a ddymunir. Yn gyffredinol maent yn allyrru yn y band o 60, 49, 41, neu 31 metr yn bennaf ac mewn tonnau bach ar y sianel o 1602 kHz o donfedd 187 metr.
Mae gwrandawyr radio angerddol (“Gwrandawyr Tonfedd Fer”, neu SWL) yn nodi’n union amlder ac amseroedd darlledu ar wefannau.[6] Yn aml mae gan y radios hyn gyfeiriadau post wedi'u lleoli y tu allan i'r wlad darlledu, mae'n bosibl ysgrifennu atynt i roi adroddiad derbyniad iddynt, byddant yn ymateb trwy anfon cerdyn diolch QSL, yn cynrychioli'r ddelwedd y maent am ei rhoi o'u radio .
Y rhan fwyaf o'r amser, dim ond trwy ffôn symudol y mae môr-ladron yn darlledu, am gyfnod byr, yn aml dim ond awr y mis, ac yn diflannu'n gyflym o'r man darlledu. Yn Ewrop, mae'r Iseldiroedd, Gwlad Belg, Denmarc ymhlith y gwledydd mwyaf goddefgar ar gyfer radios môr-ladron, gan ystyried nad ydyn nhw'n achosi ymyrraeth i'r gwasanaethau darlledu swyddogol, nac i wasanaethau trosglwyddo'r Taleithiau sy'n eu gwasanaethu. wedi cefnu ar donnau byr o blaid cysylltiadau lloeren wedi'u hamgryptio