Y Gaer

Y Gaer
Math	caer Rufeinig, safle archaeolegol, bryngaer
Daearyddiaeth
Sir	Powys
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	51.957°N 3.452°W, 51.95667°N 3.451849°W
Rheolir gan	Cadw
Perchnogaeth	Cadw
Statws treftadaeth	heneb gofrestredig
Manylion
Dynodwr Cadw	BR001
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Caer Rufeinig yn ardal Brycheiniog, de Powys, yw Y Gaer (Lladin: Cicvcivm; hefyd Brecon Gaer yn Saesneg). Gorwedd ar lan Afon Wysg ger pentref Aberysgir, tua dwy filltir i'r gorllewin o dref Aberhonddu; cyfeiriad grid SO003296. Cofrestrwyd yr heneb hon gan Cadw a chaiff ei hadnabod gyda'r rhif SAM unigryw: BR001.^[1]

Lleolir y gaer ar drum isel uwchben cymer afonydd Wysg ac Ysgir. Sefydlwyd y gaer yma gan y Rhufeiniaid yn fuan ar ôl 80 OC i reoli'r ardal. Roedd yn gartref i garsiwn yr ala Vettonum, oedd yn cynnwys 500 o farchogion.

Cloddiwyd y safle yn 1924-5. Dengys tystiolaeth y cloddio fod y gaer bridd a phren wreiddiol wedi cael ei droi'n gaer gerrig tua'r flwyddyn 140 (yng nghyfnod Trajan yn ôl pob tebyg). Bu garsiwn yno tan o gwmpas 200 ac ymddengys iddi gael ei defnyddio eto tua'r flwyddyn 300. Darganfuwyd olion y pencadlys a baddondy Rhufeinig.

Gorweddai dref fechan ger y gaer, tu allan i'r porth gogleddol. Roedd yna rwydwaith o ffyrdd o gwmpas y gaer yn ei chysylltu â chaerau Caerdydd, Caerwent a Chaerleon i'r de, Llanymddyfri a Maridunum (Caerfyrddin) i'r gorllewin, a Chastell Collen i'r gogledd.

Heddiw gellir gweld y pyrth gorllewinol a deheuol a rhannau o'r muriau; ychwanegwyd at yr rhain yn yr Oesoedd Canol.

Mae'r safle yng ngofal CADW ac yn agored i'r cyhoedd. Cofrestrwyd yr heneb hon gyda'r rhif SAM unigryw: BR001.^[1]

Cyfrifiad 2011

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:^[2]^[3]^[4]^[5]

Cyfrifiad 2011

Poblogaeth cymuned Y Gaer (pob oed) (8,721)			100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Y Gaer) (681)			8.1%
:Y ganran drwy Gymru			19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Y Gaer) (7280)			83.5%
:Y ganran drwy Gymru			73%
Y nifer mewn gwaith rhwng 16 a 74 oed(Y Gaer) (1,574)			40.9%
:Y ganran drwy Gymru			67.1%

Llyfryddiaeth

V. E. Nash-Williams, The Roman Frontier in Wales (1969)

Cyfeiriadau

↑ ^1.0 ^1.1 Cofrestr Cadw.
↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
↑ Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013^{[dolen farw]}

Caerau Rhufeinig Cymru
Brithdir \| Bryn-y-Gefeiliau \| Brynbuga \| Cae Gaer \| Caer Ffordun \| Caer Gai \| Caerau \| Caerdydd \| Caersws \| Gelli-gaer \| Caer Gybi \| Caerhun (Canovium) \| Caerllion \| Castell Caerdydd \| Castell Collen \| Y Gaer \| Gelligaer \| Llanfor \| Llanio \| Maridunum \| Nidum \| Pen Llystyn \| Pen y Gaer \| Pennal \| Segontium \| Tomen y Mur \| Trawscoed \| Varis

[Cofrestr_Cadw-1] 1.0 ^1.1 Cofrestr Cadw.

[2] "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.

[3] Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013

[4] Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.

[5] Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013^{[dolen farw]}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Y Gaer

Cyfrifiad 2011

Llyfryddiaeth

Cyfeiriadau

Portal di Ensiklopedia Dunia