Vlaamse Club voor Kunsten, Wetenschappen en Letteren

De Vlaamse Club voor Kunsten, Wetenschappen en Letteren komt voort uit de Vlaamsche Beweging zoals beschreven door August Heinrich Hoffmann van Fallersleben in 1856 en werd in 1923 te Brussel onder andere opgericht door August Vermeylen en Irénée van der Ghinst. Onder de 28 stichtende leden (volgens het Staatsblad van 28 september 1923) bevonden zich politici, professoren, doctoren en kunstenaars. Onder haar stichtende leden telde de vereniging heel wat Vlaamsgezinden zoals; Louis Franck, Frans van Cauwelaert, Edward Anseele, Herman Teirlinck, Frans Theelen, Hendrik J. van de Wijer,^[1] Frans Daels, Edgard De Bruyne, Julius Hoste (jr.), Edmond van Dieren, Julien Kuypers en Jules Lagae. Tot het eerste bestuur behoorden naast Vermeylen en Van der Ghinst ook Albert Carnoy, Fernand Victor Toussaint van Boelaere,^[2] Ernest Claes, Alfred Hegenscheidt, Theo Zels, Raoul Hoornaert en Omer Wattez.

De Vlaamse Club wilde de verzuiling in het Vlaamse gemeenschapsleven doorbreken om aldus een tegenwicht te vormen tegen de Franstalige dominantie in Brussel. De Club had onder meer tot doel om ontmoetingen te stimuleren van mensen die elkaar kenden, waardeerden en elkaars opinie respecteerden. Zo stelde zij zich ook tolerant op ten opzichte van Franstalige gasten die de bijeenkomsten bijwoonden. Hoewel pluralistisch was de vereniging tijdens het interbellum eerder van linkse signatuur. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de Club gekaapt door aanhangers van de Nieuwe Orde (voorzitter: August Ghysels). Na de oorlog verraadden de activiteiten (tentoonstellingen, banketten en vooral lezingen) een vrij behoudsgezind karakter op artistiek vlak, hoewel de clubruimte ook werd opengesteld voor meer vernieuwende activiteiten, zoals dat gebeurde tijdens de beginperiode van het literaire tijdschrift Tijd en Mens. Een van de terugkerende pijnpunten was de bekommernis om een eigen lokaal. De discussievraag uit het interbellum of vrouwen mochten worden toegelaten, geraakte van de baan: in 1948 deden voor het eerst twee vrouwen hun intrede in de raad van bestuur en in 1985 werd Georgette Van Straelen-Van Rintel de eerste vrouwelijke voorzitter. Het aantal leden steeg nooit boven de vijfhonderd. Na de Tweede Wereldoorlog was Herman Liebaers enige tijd als secretaris en voorzitter lid van het bestuur.

De vereniging heeft tot doel kunst, wetenschap en letteren te bevorderen en wil in het bijzonder de Vlaamse culturele uitstraling in Brussel en omgeving bevorderen en dit in een Europees en internationaal perspectief.

Van 1981 tot 2009 had de Vlaamse Club ook een algemeen cultureel tijdschrift, Ons Brussel, opgericht door Achiel Samoy.^[3] Al in mei 2010 verscheen het eerste nummer van een nieuw tijdschrift onder dezelfde naam.^[4]

Het archief van de Vlaamse Club wordt beheerd door het AMVB.

Een van de initiatieven van de Club was de toekenning van een eigen poëzieprijs. Tot de laureaten kunnen onder meer Roger M.J. De Neef (1980),^[5] Leopold M. Van den Brande, Dirk van Bastelaere, Roel Richelieu Van Londersele, Paul Rigolle, Tom Lanoye, Willie Verhegghe en Frans Deschoemaeker gerekend worden.

In 2001 ontving de Vlaamse Club voor Kunsten, Wetenschappen en Letteren de prestigieuze ANV-Visser Neerlandiaprijs voor Cultuur, een eerbetoon dat de lange geschiedenis en de impact van de vereniging op de Vlaamse taal en cultuur in Brussel erkende. De prijsuitreiking vond plaats in de Gotische Zaal van het Brusselse stadhuis en groeide uit tot een feestelijke bijeenkomst van prominente figuren die betrokken zijn bij de Nederlandse taal en cultuur in en rond Brussel.

De ceremonie werd geopend door Clubvoorzitter Eduard Celens, die een welkomstwoord uitsprak waarin hij de betekenis van de Vlaamse Club in de voorbije tachtig jaar benadrukte. Ondanks de afwezigheid van burgemeester Freddy Thielemans, die werd vervangen door een schepen met een ceremoniële rol, werd de plechtigheid een hoogtepunt van Vlaamse culturele trots in de hoofdstad.

Tijdens de avond hield Eduard Celens een diepgaande feestrede over de invloed van taal en talenkennis op wetenschap en technologie. Hij beklemtoonde het belang van het behoud van het Nederlands als academische taal, ondanks de uitdagingen van internationalisering onder invloed van de Bologna-akkoorden. Tegelijkertijd onderstreepte hij het belang van een evenwichtige aanpak, waarbij zowel talenkennis als de aantrekkelijkheid en kwaliteit van het hoger onderwijs in een mondiale context behouden blijven.

Daarnaast sprak Vic Anciaux, voormalig staatssecretaris, een laudatio uit waarin hij verwees naar de historische oprichters van de Club, waaronder Herman Teirlinck, Frans Van Cauwelaert en Ernest Claes. Hij prees de niet-agressieve maar opbouwende rol van de Club in de bestendiging van de Vlaamse aanwezigheid in Brussel en de bijdrage aan een pluralistische en respectvolle dialoog.

De avond werd verder opgeluisterd door een poëtische evocatie door erevoorzitster Geo Van Straelen-Van Rintel en muzikale intermezzo’s van onder andere pianist Philibert Mees. De Vlaamse Club benadrukte met deze activiteiten haar rol als ontmoetingsplaats voor cultureel gelijkgestemden en haar steun aan opkomend talent.

De uitreiking van de Visser-Neerlandiaprijs voor Cultuur aan de Vlaamse Club markeerde een belangrijk moment in de geschiedenis van de vereniging. Het bevestigde niet alleen de waarde van haar werk, maar diende ook als een unieke erkenning van de Vlaamse gemeenschap in Brussel als een sterke en gerespecteerde aanwezigheid in een internationale stad.

• website Vlaamse Club
• encyclopedie van de Vlaamse Beweging
• amvb archief van de Vlaamse Club voor Kunsten, Wetenschappen en Letteren
• DBNL Vlaamse Club voor Kunsten, Wetenschappen en Letteren