Żyła główna dolna

Żyła główna dolna, żyła próżna dolna, żyła czcza dolna (ang. inferior vena cava - IVC, łac. vena cava inferior) – w anatomii człowieka pień żylny zbierający krew z podprzeponowej połowy ciała i uchodzący do prawego przedsionka serca.

Żyła główna dolna powstaje z połączenia żył biodrowych wspólnych. Łączą się one pod kątem 60–65 stopni, do przodu od krążka międzykręgowego położonego między czwartym a piątym kręgiem lędźwiowym, około 1–2 cm poniżej rozdwojenia aorty. Biegnie pionowo ku górze wzdłuż prawego brzegu kręgosłupa po prawej stronie aorty. Na poziomie pierwszego kręgu lędźwiowego zbacza na stronę prawą i dochodzi do powierzchni przeponowej wątroby, gdzie przebiega w bruździe żyły głównej (biorąc istotny udział w umocowaniu tego narządu^[1]). Przechodzi przez otwór żyły głównej (ang. caval opening, łac. foramen venae cavae) w przeponie i wchodzi do klatki piersiowej. Zagina się tam silnie do przodu i w lewo, przechodzi przez osierdzie i uchodzi do tylno-dolnej części prawego przedsionka.

Składa się z dwóch części: części brzusznej i krótkiej części piersiowej. Długość zwykle wynosi około 22–25 cm (z czego 2–3 cm przypada na część piersiową). Średnica żyły na dole wynosi około 20–22 mm i wzrasta w miarę dochodzenia kolejnych dopływów. W końcowym odcinku ma średnicę około 30–32 mm.

• ku tyłowi:
  • kręgosłup
  • tętnice lędźwiowe prawe
  • tętnica nerkowa prawa
  • tętnica nadnerczowa środkowa prawa
  • tętnica przeponowa dolna prawa
  • mięsień lędźwiowy większy prawy – brzeg przyśrodkowy
  • pień współczulny prawy
  • węzły chłonne
• po stronie lewej:
  • część brzuszna aorty
  • przepona – prawa odnoga
• po stronie prawej:
  • mięsień lędźwiowy większy prawy
  • moczowód
  • nerka prawa
  • nadnercze prawe
• do przodu:
  • tętnica biodrowa wspólna prawa
  • nasada krezki jelita cienkiego
  • tętnica jądrowa prawa – u mężczyzn
  • tętnica jajnikowa prawa – u kobiet
  • otrzewna ścienna
  • dwunastnica – dolna część
  • trzustka – głowa
  • żyła wrotna
  • wątroba – część tylna powierzchni przeponowej

• odcinek zewnątrzosierdziowy:
  • opłucna
  • płuco prawe – podstawa
  • błona oskrzelowo-osierdziowa
• odcinek wewnątrzosierdziowy:
  • pokryty dookoła blaszką trzewną osierdzia

• gałęzie ścienne
  • żyły przeponowe dolne^[2] (venae prenicae inferiores)
  • żyły lędźwiowe (venae lumbales)
• gałęzie trzewne
  • żyły biodrowe wspólne (venae iliacae communes)
  • żyła krzyżowa pośrodkowa^[3] (vena sacralis mediana)
  • żyły wątrobowe (venae hepaticae)
  • żyły nerkowe (venae renales)
  • żyła nadnerczowa prawa (vena suprarenalis dextra)
  • żyła jądrowa prawa (vena testicularis dextra)
  • żyła jajnikowa prawa (vena ovariva dextra)

• żyła główna dolna może nie występować^[b]
• w przypadku odwrotnego ułożenia trzewi znajduje się po lewej stronie aorty brzusznej i przez przeponę przechodzi przez rozwór aortowy
• żyła główna dolna może być podwójna^[c]
• do żyły głównej dolnej mogą uchodzić
  • żyła nadnerczowa lewa
  • żyła jądrowa lewa
  • żyła jajnikowa lewa

• poprzez żyły lędźwiowe (które obustronnie łączy żyła lędźwiowa wstępująca, uchodzące do żył nieparzystych obustronnie, a w dolnej części łączące się z żyłą biodrową wspólną) z żyłą główną górną.

Żyła główna dolna posiada tylko jedną zastawkę położoną w ujściu do prawego przedsionka serca^[d].

• Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia Człowieka. T. III. Warszawa: PZWL, 1993, s. 415–417. ISBN 83-200-1628-2.
• Wiesław Łasiński: Anatomia Topograficzna i Stosowana. T. 2. Warszawa: PZWL, 1991, s. 200 i 201. ISBN 83-200-0798-4.