|
Adelajda z Susy
Adelajda z Turynu, Adelajda z Susy (również Adelheid, Adelais, lub Adelina, ur. ok. 1014/1020, zm. 19 grudnia 1091)[1] – od 1034 hrabina (margrabina) marchii Turynu i części Iwrei w północno-zachodnich Włoszech, ostatnia przedstawicielka dynastii, która rządziła ziemiami obejmującymi Piemont po Wybrzeże Liguryjskie, córka Udalryka wywodzącego swój ród od króla Arduina z Iwrei[2]; często błędnie kojarzona jedynie z Susą[3]. Czasami jest porównywana ze swoją kuzynką, żyjącą w tych samych czasach, Matyldą Toskańską[4][5][6].  BiografiaWczesne życieUrodziła się prawdopodobnie w Turynie jako córka Udalryka Manfrediego II i Berty ok. 1014/1020. O wczesnych latach jej życia wiadomo niewiele[7]. Miała dwie młodsze siostry, Immillę i Bertę, a być może również nieznanego bliżej brata, który nie przeżył ojca[8]. Po śmierci Udalryka (w grudniu 1033 lub 1034) Adelajda objęła w posiadanie znaczną część ojcowskich włości[9] w margrabstwie Turynu (zwłaszcza w dolinie Susy), Auriate i Asti. Odziedziczyła także włości w hrabstawach Albenga, Alba, Bredulo i Ventimiglia[10]. Prawdopodobnie Berta, matka Adelajdy, była krótko regentką w jej imieniu[potrzebny przypis]. MałżeństwaTytuł margrabiego przede wszystkim miał znaczenie wojskowe, dlatego też cesarz Konrad II w 1036 lub 1037 zaaranżował małżeństwo Adelajdy ze swoim pasierbem, Hermanen IV, który otrzymał inwestyturę na marchię turyńską[11]. Pierwszy mąż Adelajdy zmarł na zarazę w czasie walk za Konrada II w Neapolu w lipcu 1038[potrzebny przypis]. Wdowa wyszła ponownie za mąż, aby zabezpieczyć swoje rozległe włości. Prawdopodobnie w 1041, a z pewnością przed 19 stycznia 1042, Adelajda poślubiła Henryka z Monferratu[12], który zmarł już ok. 1045. Niezwłocznie został zaaranżowany kolejny ślub Adelajdy, tym razem z Odonem (Ottonem) Sabaudzkim[7]. Z poślubionym w 1046 trzecim mężem miała trzech synów: Piotra I, Amadeusza II i Odona[13] (Ottona), jak też dwie córki, z których Berta wyszła za mąż za cesarza Henryka IV, natomiast Adelajda za Rudolfa Szwabskiego. Wdowieństwo i władzaPo śmierci męża 1 marca 1060 Adelajda rządziła marchią turyńską i hrabstwem Sabaudii wraz z synami, najpierw z Piotrem, a następnie z Amadeuszem[potrzebny przypis]. Czasami twierdzi się, że Adelajda opuściła Turyn jako stolicę i zamieszkała w Susie. Pobyt Adelajdy w margrabiowskim pałacu w Turynie jest udokumentowany znacznie częściej niż pobyty gdzie indziej[14]. W 1070 Adelajda zdobyła i spaliła miasto Asti, które zbuntowało się przeciwko niej[15]. Stosunki z cesarstwemW 1069 roku Henryk IV próbował oddalić córkę Adelajdy[16], co ochłodziło relacje margrabiny z rodziną cesarską. Zięć otrzymał jednak wsparcie Adelajdy po interwencji Berty, gdy przybył do Włoch, aby ukorzyć się przed papieżem Grzegorzem VII i Matyldą z Toskanii w Kanossie. W zamian za pozwolenie na podróżowanie przez jej ziemie Henryk nadał Adelajdzie Bugey[17]. Adelajda i jej syn Amadeusz towarzyszyli Henrykowi IV i Bercie w Kanossie, gdzie teściowa cesarza występował w roli pośredniczki m.in. wraz z Matyldą i margrabią Mediolanu Albertem Azzonem II[18]. Biskup Benzo Alby wysłał kilka listów do Adelajdy między 1080 i 1082, zachęcając ją do wspierania Henryka IV w wojnach włoskich, które były częścią Sporu o inwestyturę[19]. Adelajda zaproponowała mediację między Henrykiem a Matyldą Toskańską, a może nawet dołączyła do niego w trakcie kampanii w południowych Włoszech w 1084[20]. Stosunki z KościołemAdelajda uczyniła liczne darowizny dla klasztorów w marchii turyńskiej. W 1064 roku założyła klasztor Santa Maria w Pinerolo[21]. Korespondowała z wieloma hierarchami Kościoła, w tym papieżami Aleksandrem II i Grzegorzem VII oraz Piotrem Damianim. Listy te świadczą o tym, że Adelajda czasami wspierała reformy gregoriańskie, niekiedy jednak była im przeciwna. Piotr Damiani (w piśmie z 1064) i Grzegorz VII (w piśmie z 1073), polegali na Adelajdzie w wyegzekwowaniu celibatu duchownych oraz ochronie klasztorów Fruttuaria i San Michele Della Chiusa. Aleksander II (w liście z ok. 1066/7) obwiniał jednak Adelajdę za jej postępowanie wobec Gwidona z Velate, który z pomocą symonii został arcybiskupem Mediolanu[potrzebny przypis]. ŚmierćAdelajda zmarła w grudniu 1091[22]. Według późniejszej legendy została pochowana w kościele parafialnym Canischio (Canisculum), w małej wiosce na Cuorgne w dolinie Orco, gdzie rzekomo mieszkała incognito dwadzieścia dwa lata przed śmiercią[23]. Historyk średniowiecza Charles William Previté-Orton nazwał tę historię absurdalną[24]. W katedrze w Susie, ustawiony w ściennej niszy, znajduje się posąg klęczącej Adelajdy, nad którym został umieszczony napis Questa è Adelaide, cui l'istessa Roma Cole, e primo d' Ausonia onor la nome[25]. Rodzina i dzieciWedług późnego austriackiego źródła Adelajda i Herman IV, książę Szwabii, mieli dzieci[26]. Herman uczestniczył w kampanii wojennej przez większość swojego krótkiego małżeństwa z Adelajdą i umarł bez spadkobierców[27]. Adelajda nie miała dzieci także z drugim mężem Henrykiem. Adelajda i Otton Sabaudzki mieli pięcioro dzieci:
DziedzictwoAdelajda jest przedstawiona w instalacji Judy Chicago Kolacja, reprezentuje jedno z 999 imion na Piętrze Dziedzictwa[31][32]. Zobacz teżPrzypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
