|
Bank Polski Spółka Akcyjna
 Bank Polski Spółka Akcyjna – bank prywatny z prawem emisji z siedzibą w Warszawie, założony 15 kwietnia 1924[1] (a faktycznie działający od 28 kwietnia 1924[2]), na mocy ustawy o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej[3], w formie spółki akcyjnej z kapitałem 100 mln zł. Później kapitał podniesiono do 150 mln[4], podzielonych na 1,5 mln akcji po 100 zł każda. Siedziba banku mieściła się w budynku dawnego rosyjskiego Banku Państwa przy ul. Bielańskiej 10. OpisGłównymi zadaniami Banku Polskiego S.A. były: emisja pieniądza, regulowanie obiegu pieniężnego i ułatwianie kredytu. Powołanie Banku było jednym z etapów reformy pieniądza Władysława Grabskiego. Ponieważ Bank był spółką akcyjną prawa handlowego, której akcje nabyli w drodze emisji publicznej zwykli obywatele, był w dużej mierze niezależny od rządu, ale realizował jego politykę pieniężną. Władzami banku byli[5]:
Prezesi Banku Polskiego[1]:
W latach 1926 i 1927 rząd zrzekł się ostatecznie prawa do emisji waluty polskiej na rzecz Banku Polskiego S.A., potwierdził jego niezależność od rządu i powołał stanowisko zagranicznego doradcy członka Rady Banku[6]. Stanowisko to objął Charles Dewey, były zastępca sekretarza skarbu Stanów Zjednoczonych. Bank miał monopol państwowy na emisję banknotów do 31 grudnia 1944 (przedłużony w 1939 r. do 31 grudnia 1954[7]). Co najmniej 30% pieniądza miało mieć pokrycie w złocie (w mniejszej ilości w srebrze) i dewizach[1], po reformie z 1927 roku zwiększono ten próg do 40%[8]. Dywidenda wypłacana akcjonariuszom nie mogła przekraczać 8%. Gdy zysk wynosił od 8 do 12%, to połowa przypadała Skarbowi Państwa, a druga połowa akcjonariuszom jako superdywidenda. Powyżej 12% państwo pobierało 2/3. Likwidacja banku, wygaśnięcie przywileju lub dalsze prowadzenie banku jako zwykłego banku wymagały 2/3 głosów Walnego Zgromadzenia. We wrześniu 1939 roku Ignacy Matuszewski i Henryk Floyar-Rajchman w dramatycznych okolicznościach[9] ewakuowali poprzez Rumunię, Turcję i Syrię cały zapas złota i dewiz Banku Polskiego na terytorium Francji[10]. Siedzibą Banku Polskiego od 19 września 1939 roku był Paryż, a od 1 lipca 1940 r. – Londyn[1], skąd w roku 1946, decyzją zarządu pod przewodnictwem Bohdana Winiarskiego, Bank Polski przeniósł siedzibę władz do Warszawy. Do kraju przeniesiono także zapas złota z depozytów Banku w bankach brytyjskich, francuskich i amerykańskich, jak również wydrukowane w Wielkiej Brytanii banknoty, przeznaczone do obiegu w Polsce. Nie zostały jednak one dopuszczone do obiegu, ponieważ Rząd Tymczasowy (sukcesor PKWN) powołał 2 lutego 1945 roku Narodowy Bank Polski, odbierając BP prawo emisji[11]. Z tego powodu BP wszedł 1951 r. w okres likwidacji zakończony w 1952 roku[1]. Zapas złota – majątek – będący pokryciem banknotów Banku Polskiego został rozdysponowany przez władze komunistyczne na wydatki budżetowe w latach 1946–1958, w tym częściowo został przeznaczony na odszkodowania dla wywłaszczonych w wyniku ustawy o nacjonalizacji przemysłu obywateli państw obcych (poprzez przekazanie stosownych kaucji rządom USA, Wielkiej Brytanii i Francji w konsekwencji stosownych umów kompensacyjnych (clearingowych), gdzie rządy tych krajów przejęły zobowiązania wobec swych obywateli z tytułu majątku pozostawionego (i wywłaszczonego) na terenie Polski)[12]. Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne |
||||||||||||||||
