|
Bastion Wiebego
Bastion Wiebego (również: Bastion Góra, niem. Bastion Wiebe, Bastion Berg)[1] – element nowożytnych fortyfikacji Starego Przedmieścia w Gdańsku pod postacią bastionu. Jego budowa w XVII wieku to wczesny przykład wykorzystania kolei linowej. Do dzisiejszych czasów zachowały się relikty budowli. HistoriaBastion Wiebego położony był w ciągu zachodnich wałów Starego Przedmieścia, pomiędzy Bastionem Kot (od północy), a Bastionem św. Gertrudy (od południa)[1]. Obecnie w jego miejscu znajduje się Wiadukt Biskupia Górka oraz parking przed pomorskim urzędem marszałkowskim i wojewódzkim[2]. Pod koniec XV wieku w tym miejscu wzniesiono uzbrojoną w działa Basztę Nową, która miała osłaniać Stare Przedmieście od południa[3]. Był to w tamtym czasie newralgiczny, południowo-zachodni kraniec miejskich fortyfikacji, dlatego baszta została w latach 30. XVI wieku wzmocniona poprzez usypanie dookoła niej ziemnego Rondela Przedmiejskiego o kształcie ściętego stożka. Rondel był poprzedzony fosą w poziomie której istniała palisada chroniona przez dwa kojce. W przedpiersiu rondela znajdowały się otwory strzeleckie[4]. Na przełomie XVI i XVII wieku modernizację fortyfikacji na tym odcinku prowadził niderlandzki architekt Antoni van Obberghen, który przekształcił Rondel Przedmiejski w bastion typu nowowłoskiego, zwany wówczas Bastionem Góra (Berg), podobny do powstałego wcześniej Bastionu Karowego. Następnie wzniósł też sąsiadujące bastiony – św. Gertrudy i Bastion Kot[5]. Docelowy kształt bastion osiągnął w połowie lat 40. XVII wieku, kiedy został podwyższony. Pracami kierował inżynier niderlandzkiego pochodzenia Adam Wiebe, który do usypywania bastionu wykorzystał w 1644 roku innowacyjny wówczas mechanizm kolei linowej – ziemia czerpana była na przeciwległej względem bastionu Biskupiej Górce i dostarczana na szczyt bastionu w specjalnych koszach, transportowanych po linach umieszczonych na podporach, ponad przeszkodami w postaci Kanału Raduni i miejskiej fosy. Mechanizm ten był napędzany przez kierat z czterema końmi. Innowacyjność tego urządzenia została dostrzeżona w państwach zachodniej Europy[6][1]. Od 1645 roku do bastionu przylegała Mała Zbrojownia[1]. Na skutek podwyższenia bastionu, pod ziemią znalazły się pozostałości Baszty Nowej, które służyły jako magazyn prochowy[7]. Bastion posiadał dwukondygnacyjny nadszaniec oraz poterny i kazamaty, połączone mostem nad fosą i Kanałem Raduni z podziemnym wejściem do redity koszarowej na Biskupiej Górce. W drugiej połowie XIX wieku obiekt uległ przekształceniom w postaci budowy laboratorium amunicyjnego, usytuowanego przy wejściu do poterny[8]. Bastion został zniwelowany w latach 1895-1897. Pod ziemią pozostawiono krótki odcinek poterny oraz obiekty dobudowane w XIX wieku, a także fundamenty Baszty Nowej[8]. Ulica powstała na jego miejscu (dzisiejsza ul. Okopowa) nosiła pierwotnie nazwę Wiebenwall (Wał Wiebego)[9]. W 2018 roku podczas budowy nowego Wiaduktu Biskupia Górka oraz parkingu piętrowego przed urzędem marszałkowskim i wojewódzkim odkryto zachowane w ziemi relikty Bastionu Wiebego oraz Baszty Nowej. Zostały one wyeksponowane na poziomie pod parkingiem[10]. Galeria
Bibliografia
Przypisy
|
||||||||||||||||||
