|
Belgijska Wyprawa Antarktyczna Belgijska Wyprawa Antarktyczna także Belgica – wyprawa naukowo-badawcza na Antarktykę, trwająca od 16 sierpnia 1897 roku do 5 listopada 1899. Nazwa ekspedycji pochodzi od belgijskiego statku badawczego Belgica, zakupionego w 1896 roku przez organizatora wyprawy – Adriena de Gerlache’a. Uznawana za przełom w historii ekspedycji antarktycznych – dokonano wówczas pierwszego zimowania na Antarktydzie i zgromadzono wiedzę kluczową dla dalszych badań antarktycznych w zakresie geologii, meteorologii, glacjologii i oceanografii. HistoriaW 1895 roku Szósty Międzynarodowy Kongres Geograficzny w Londynie przyjął rezolucję wzywającą do zbadania Antarktyki, która była najważniejszym obszarem jeszcze niezbadanym[1]. Na wezwanie jako pierwsza odpowiedziała Belgia[1]. W 1895 roku plany ekspedycji przedstawił Belgijskiemu Towarzystwu Geograficznemu młody oficer marynarki belgijskiej Adrien de Gerlache de Gomery (1866–1934)[1]. Towarzystwo szybko je zaaprobowało i wkrótce rozpoczęto publiczną zbiórkę pieniędzy na sfinansowanie wyprawy[1]. Patronat nad ekspedycją objął książę Albert a rząd belgijski dołożył 100 tys. franków[1]. W lipcu 1896 roku de Gerlache zakupił dawny norweski statek wielorybniczy Patria, który został przemianowany na Belgica[1]. Załoga ekspedycji Wśród członków ekspedycji znalazło się wielu znanych badaczy z wielu krajów[2]:
Przebieg wyprawy 16 sierpnia 1897 roku statek Belgica został zwodowany w porcie w Antwerpii i tydzień później wypłynął z portu w Ostendzie[1]. Zatrzymując się po drodze w portach Funchal, Rio de Janeiro i Montevideo, dotarła 1 grudnia 1897 roku do Punta Arenas, gdzie do wyprawy dołączył Emil Racoviță[1]. Następnie Belgica udała się do Argentyny i 14 stycznia 1898 roku zaczęła przeprawę przez Cieśninę Drake’a[1]. 22 stycznia zerwał się sztorm, norweski marynarz Wiencke został zmyty z pokładu i utonął[1]. Belgica wpłynęła na wody Hughes Bay i dalej na południe, manewrując pomiędzy licznymi wyspami Cieśniny Gerlache’a[1]. Wyspy zostały zbadane i nazwane przez uczestników ekspedycji[1]. De Gerlache i Danco przeprowadzili wówczas pierwszą wyprawę badawczą saniami na Brabant Island[1]. Wyprawa płynęła dalej na południe przez Neumayer Channel, Cieśninę Bismarcka i Lemaire Channel, statek przekroczył koło podbiegunowe południowe 15 lutego 1898 roku[1]. 16 lutego dostrzeżono Wyspę Adelajdy i niedługo później Wyspę Aleksandra[1]. Po półrocznym rejsie 2 marca 1898 roku Belgica została unieruchomiona w krze lodowej na Morzu Bellingshausena[1]. Uczestnicy wyprawy zostali uwięzieni i zmuszeni do spędzenia zimy w bardzo niesprzyjających warunkach[3]. Na zewnątrz temperatura dochodziła do –37 °C i wiały bardzo silne i dokuczliwe wiatry[3]. Statek został przystosowany do zimowania, a na lodzie rozstawiono obóz[1]. Zaczęto prowadzić również badania z zakresu meteorologii, oceanografii, biologii i magnetyzmu[1]. Kra z uwięzionym statkiem dryfowała na zachód wzdłuż 70° równoleżnika[1]. Prawie wszyscy członkowie wyprawy zaczęli cierpieć na szkorbut[1]. Cook nie zdradzał objawów, stosując dietę z mięsa fok i pingwinów[1]. Jednego z norweskich marynarzy dopadła mania prześladowcza[1]. Podczas zimowania, 5 czerwca 1898 roku zmarł chory na serce Emile Danco[1]. Pomimo licznych prób przełamania lodu, ostateczne uwolnienie statku nastąpiło dopiero 14 marca 1899 roku[1]. 28 marca 1899 roku statek dopłynął do Punta Arenas, a 5 listopada 1899 zawinął do portu w Antwerpii[1].
Znaczenie wyprawyBelgijską wyprawę uznaje się za jeden z kamieni milowych w historii ekspedycji antarktycznych. Po raz pierwszy udowodniono bowiem, że człowiek może przetrwać antarktyczną zimę wraz z towarzyszącą jej nocą polarną[1]. Ponadto dzięki przeprowadzonym całorocznym obserwacjom, zebranym próbkom geologicznym i zbiorom flory i fauny, mapom i fotografiom, zgromadzono szczegółową wiedzę, która była przełomowa dla dalszych badań antarktycznych[2]. Zgromadzone materiały, wydane w 10-tomowym dziele Expédition antarctique belge – résultats du voyage du s.y. Belgica en 1897-1898-1899 sous le commandement de A. de Gerlache de Gomery, stały się podwaliną nowoczesnych badań geologicznych, meteorologicznych, glacjologicznych i oceanograficznych regionów polarnych[2][4]. Przypisy
|
