|
Białoboki (Trzebiatów)
Białoboki – część Trzebiatowa[1] tworząca sołectwo; położona w północno-zachodnim obszarze miasta, na południe od nieczynnej linii Gryfickiej Kolei Wąskotorowej Trzebiatów – Pogorzelica. Granice sołectwa Białoboki obejmują ulice miasta: Białoboki, Morską, Piaskową, Podmiejską, Rolniczą, Wiejską[2]. W sołectwie organem uchwałodawczym jest zebranie wiejskie, które wyłania sołtysa i doradczą 5-osobową radę sołecką[3]. Niegdyś stanowiła osadę pod Trzebiatowem. Białoboki są znane z opisów historycznych znajdującego się w tych okolicach dawnego opactwa norbertanów[4]. Przez Białoboki płynie struga Sarnia. W 2012 zmieniono nazwę sołectwa Trzebiatów II na Białoboki oraz zmieniono jego granice[2]. ToponimiaW dokumentach zostały zapisane następujące nazwy miejscowości z poszczególnych lat: Belbuch (1208)[5], Belbog (1217)[6], Belbok (1262)[7], Belebuk (1276)[8], Belbuck (1312)[9], Belboch (1323)[10], Beelbugk (1503)[11], Belbuck (1547)[12], Belbuch (1618)[13], Belbugk (1834)[14], Belbuk (Belbuck) (1936–39)[15]. Do 1945 niemiecką nazwą było Belbuck. W 1948 wprowadzono urzędowo rozporządzeniem polską nazwę Białoboki[16]. Barbara Czopek-Kopciuch oceniła, że nazwa była wcześnie germanizowana i jej pierwotna forma jest trudna do zrekonstruowania. Pierwotna forma Białoboki jest również prawdopodobna, na co wskazywałyby pierwsze oryginalne zapisy Belbog, Belbok z 1217 i 1262. Językoznawcy nie przekonuje teza Reinholda Trautmanna, że nazwa pochodzi od nazwy osobowej Bělbog i teza Stanisława Kozierowskiego, że pochodzi od biały buk[17]. Według późnośredniowiecznych Roczników premonstrateńskich nazwa osady miałaby się wywodzić od słowiańskiego bóstwa Białoboga, co jest uznane za niepotwierdzoną hipotezę, a Jerzy Strzelczyk ocenia, że nazwa pochodzi od słowa buk lub bok[4]. Klasztor w BiałobokachPomiędzy rokiem 1176 a 1180 książę Kazimierz I wystawił dokument fundacyjny klasztoru w Białobokach, do którego przybyli pierwsi premonstratensi z klasztoru w Lund[18]. Miejsce fundacji znajdowało się na skraju morenowej „wyspy”, otoczonej z trzech stron pradoliną Regi.  W 1302 nastąpiła ponowna fundacja, po której przybyli mnisi z założonego w 1163 klasztoru Mariengarten z odległej Fryzji (niezachowany współcześnie Mariëngaarderklaster koło Hallum, Fryzja, Holandia53°17′50″N 5°45′05″E/53,297222 5,751389). Z tego powodu klasztor w Białobokach był jego klasztorem filialnym i został nawet założony na niemal identycznym planie, jak ten w Mariengarten[19][20]. Przypuszczalnie w XIV wieku opactwo otoczono kamiennymi murami. Być może białoboccy premonstratensi zbudowali mury obronne w czasie konfliktu z możnym rodem Wedlów w latach 1330-1331. Jednym z epizodów owego sporu był szturm na klasztor, w efekcie którego poczynione zostały w jego zabudowie znaczne zniszczenia, mimo tego, że klasztor miał być już wówczas otoczony murem obronnym i podwójnym wałem ziemnym. Po zniszczeniach jakich doznał Kamień Pomorski, to właśnie opactwo białobockie planowano w 1332 uczynić nową siedzibą biskupa pomorskiego, co motywowano położeniem i obronnością miejsca[18]. W okresie swojego największego znaczenia i rozkwitu, w XIII i XIV w., klasztor białobocki był jednym z kilku największych i najważniejszych ośrodków monastycznych Pomorza. W murach obwodowych klasztoru znajdowała się co najmniej jedna brama i jedna furta. Brama usytuowana była najpewniej od południa i wiodła wprost do Trzebiatowa, przez mostek znajdujący się na Sarniej, nazywanej wówczas Mnisim Strumieniem, jak też przez most na Redze, który istniał jeszcze w XVII w. Droga z mostu wychodziła wprost na jedną z bram miejskich lokacyjnego Trzebiatowa[18]. W tym okresie otoczony murem jego obszar miał kształt wydłużonego owalu o wymiarach mniej więcej 200 × 100 m o powierzchni około 2 ha. Pierwsza pewna wzmianka o istnieniu kościoła klasztornego w Białobokach pochodzi z 1214[18]. Rozbudowa klasztoru nastąpiła na przełomie XIII i XIV w., dzięki księciu Bogusławowi IV, zmarłemu w 1309. Zgodnie z tradycją zapisaną w XVI w., w świątyni białobockiego opactwa pochowany został jeden z przedstawicieli dynastii Gryfitów, zmarły w 1374 książę Bogusław V, jednak przez część badaczy informacja ta jest kwestionowana[18]. W 1521 klasztor został opuszczony przez zakonników. Dwa lata później książę szczeciński Bogusław X przeprowadził sekularyzację jego majątku ziemskiego. Było to pierwsze przejęcie majątku kościelnego na Pomorzu[21]. Lustracje dawnego założenia monastycznego przeprowadzone w latach 1558 i 1560 wymieniają oprócz kościoła również budynki browaru, piekarni, kuchni, a także tzw. Dom Przeora, który w XVI w. prawdopodobnie przez jakiś czas zaadaptowany został na potrzeby księcia Barnima, co miało usprawiedliwiać jego nową nazwę – Dom Zamkowy (niem. Schlosshaus)[18]. W 1560 zabudowania spaliły się od pioruna. W XVIII wieku zaczęła się w tym miejscu kształtować wieś. W 1840 Jodocus Donatus Hubertus Temme opublikował legendę o ruinach białobockiego klasztoru[22]. Zobacz teżUwagiPrzypisy
Bibliografia
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
