|
Bystrzyca (Czechy)
Bystrzyca (cz. ⓘ, niem. Bistritz) – wieś gminna na Śląsku Cieszyńskim w Czechach, w kraju morawsko-śląskim (powiat Frydek-Mistek). Jest to największa miejscowość w Czechach, która nie posiada statusu miasta ani miasteczka. NazwaNazwa osady, w formie Bistrzicze, wymieniana jest po raz pierwszy w 1523 r. w spisie wsi zobowiązanych do brania piwa z browaru miejskiego w Cieszynie. Następnie nazwa wsi w dokumentach pojawiała się jako m.in. wes Bystrzycze (1621), Bystrzice (1652), von Bystrzycz (1657), in villa Bystrzica (1679), Dorf Bystrzitz (1692), Bistrica (1724), Bistrzitz, pohlnish: Bistrzicza (1804) i Bystrzyca (1900)[2]. HistoriaPoczątków Bystrzycy należy szukać w przywileju księcia cieszyńskiego z 1470 r., którym nadał on pierwszemu osadnikowi na tym terenie ziemię z prawem założenia młyna o jednym kole i karczmy, tworząc w ten sposób wójtostwo dziedziczne. Nadanie to potwierdził książę Kazimierz II w 1503 r., a następnie (na prośbę wójta Jana Sturcza) w 1595 r. książę Adam Wacław, który pozwolił dostawić w młynie drugie koło młyńskie, jednak jednocześnie nałożył na posiadaczy wójtostwa czynsz od gruntu i młyna, tzw. furmańskie, daninę w naturze dostarczaną na cieszyński zamek oraz dziesięcinę w zbożu dla duchownego z Wędryni[3]. Zasiedlanie nowej wsi następowało powoli. Przez długi czas osadnicy budowali swoje zagrody w rozproszeniu, na łąkach i wyrębach wśród lasów. Ze względu na skromną ilość terenów zdatnych do uprawy roli, zajmowali się głównie pasterstwem: jednym z pierwszych osadników był Jerzy Wałach, który osiadł na "wyrobisku" i płacił z niego czynsz zw. "krówne". W XVI w. bystrzyczanie paśli głównie na Pasiekach za Olzą, które im wymierzono – tam, gdzie dziś znajduje się osiedle Bystrzycy o tej samej nazwie. W następnym wieku tereny pastwiskowe sięgnęły już po szczyty gór po obu stronach Olzy. Na Łączce powstały dwa szałasy: wójtowski z 372 owcami i Jónka Urbańczykowego z 343 owcami. Z czasem dało o sobie znać korzystne położenie wsi przy ruchliwym szlaku z Cieszyna przez Przełęcz Jabłonkowską na Węgry. Pod koniec XVI w. Bystrzyca liczyła już 74 gospodarstwa kmiece i była największą wsią w dobrach książąt cieszyńskich[4]. Od czasów reformacji większość mieszkańców wsi była protestantami. Taka też uwaga znalazła się w protokole wizytacyjnym archidiakona opolskiego z 1679 r. Po wydaniu patentu tolerancyjnego w 1782 r. z Kościoła katolickiego wystąpiły dodatkowo 84 osoby tak, że w 1784 r. było tu jedynie 37 katolików, a w 1846 tylko 34. Dopiero od II poł. XIX w. notowany jest wzrost liczby wiernych katolickich, do 269 w 1910 r.[5] Do dziś Bystrzyca jest jedną z najbardziej ewangelickich wsi na Zaolziu[6]. W pierwszej połowie XIX w. w Bystrzycy było wielu "sanetrorzy" – wędrownych robotników, wyruszających corocznie już w marcu do pracy przy produkcji potażu i "warzeniu" saletry potasowej na terenach dzisiejszej Słowacji. Potwierdzenia uprawiania tej działalności pochodzą z lat 1781-1865[7]. Również w XIX w. wieś była znanym ośrodkiem koronkarstwa klockowego, którą to metodą wykonywano tu koronkowe "czółka" do "czepców czółkowych", wchodzących zarówno w skład żeńskiego stroju "wałaskiego" (cieszyńskiego) jak i góralskiego[8]. W tym samym czasie wydobywano tu rudę żelaza dla huty w Trzyńcu, a wielu mężczyzn z Bystrzycy pracowało w tej hucie. Nieco później w Bystrzycy wyrabiano w dużych ilościach dla potrzeb trzynieckiej huty proste miotły z witek brzozowych, co przyniosło mieszkańcom wsi pogardliwy przydomek "mietlorzy"[7]. Według austriackiego spisu ludności z roku 1910 było w Bystrzycy 2426 mieszkańców, z tego 2382 (98,2%) jako ich język codzienny (Umgangssprache) podało polski, 13 (0,5%) czeski a 31(1,3%) niemiecki[9]. Pod względem politycznym miejscowość zamieszkała była głównie przez pro-polskich ewangelików. Okolica była czasem nazywana w ówczesnej prasie „Michejdaland“, a w wyborach parlamentarnych w latach 1907 i 1911 bez problemu wygrywał tu Jan Michejda. We wprowadzonym od 1 stycznia 1980 r. podziale administracyjnym Czechosłowacji Bystrzyca stała się, obok Trzyńca i Jabłonkowa, siedzibą trzeciej wielkiej gminy w dolinie Olzy[7]. Zabytki.JPG)  Obiektami zabytkowymi w miejscowości są[10]:
Poza zabytkami, w Bystrzycy znajdują się także inne obiekty o znaczeniu historycznym:
KomunikacjaWe wsi znajduje się stacja kolejowa Bystřice (Bystrzyca), leżąca na linii kolejowej nr 320 (Bogumin – Mosty koło Jabłonkowa). SportSwoją siedzibę miał tu klub piłkarski Groń Bystrzyca. Postacie związane z BystrzycąW Bystrzycy urodzili się m.in.[12]:
Przypisy
Kontrola autorytatywna (gmina w Czechach): |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
_CoA.svg)
_flag.svg)
