Cmentarz żydowski w Sopocie – kirkut społeczności żydowskiej niegdyś zamieszkującej Sopot.
Historia
Za datę powstania cmentarza żydowskiego w Sopocie przyjmuje się rok 1913[1]. Najstarszy przekaz w źródle kartograficznym o nekropolii umiejscowionej przy obecnej ul. Jacka Malczewskiego pochodzi z 1922 r. W jego sąsiedztwie znajduje się cmentarz katolicki oraz ewangelicki (obecnie komunalny). Nekropolia zajmuje powierzchnię 0,5 ha[2].
Cmentarz był czynny do 1939 r., a formalne zamknięcie nekropolii nastąpiło dopiero w 1948 r. Począwszy od okresu II wojny światowej, w kolejnych dziesięcioleciach, nekropolia ulegała postępującej dewastacji.
W 1983 r. cmentarz wpisano do rejestru zabytków. W latach 1983–1989 przeprowadzono rewaloryzację cmentarza ze środków konserwatorskich, miasta Sopotu oraz Fundacji Rodziny Nissenbaumów[3]. Od tamtej pory powoli nekropolia coraz bardziej niszczeje, m.in. została ukradziona część pompy, brama cmentarna wymaga renowacji[4].
Na cmentarzu zachowało się niewiele macew z czytelnymi inskrypcjami. Napisy występują w języku polskim, niemieckim, rosyjskim oraz hebrajskim. Stosunkowo często można zauważyć dwujęzyczne inskrypcje. Na teren cmentarza prowadzi zabytkowa brama - jedyna, która przetrwała do XXI w. na Pomorzu - z hebrajskim napisem Oto jest brama do Boga /Ze Szaar L'Adonaj/[5].
↑P. Burchard jako inicjatorów i fundatorów renowacji podaje wyłącznie Fundację Nissenbaumów. Podaje przy tym, iż koniec prac nastąpił w maju 1990 r. Zob. P. Burchard, dz. cyt., s. 42.
↑H. Domańska, Kamienne drzewo płaczu. Gminy żydowskie województwa gdańskiego, ich dzieje i zabytki, Gdańsk 1991, s. 74-75; E. Mielewczyk, dz. cyt., s. 152-153.
Bibliografia
Burchard P., Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce, Warszawa 1990;
Domańska H., Kamienne drzewo płaczu. Gminy żydowskie województwa gdańskiego, ich dzieje i zabytki, Gdańsk 1991;
Mielewczyk E., Problematyka artystyczna i konserwatorska cmentarzy żydowskich w Gdańsku, Wrzeszczu i Sopocie, „Teki Gdańskie”, t. IV, Gdańsk 2002, http://pomorski.civitaschristiana.pl/tekigda/teki_IV.pdf [dostęp 21.07.2012].
