|
Daniel Dennett
Daniel Clement Dennett III (ur. 28 marca 1942 w Bostonie, zm. 19 kwietnia 2024[1]) – amerykański filozof, profesor filozofii na Uniwersytecie Tuftsa, reprezentant nowego ateizmu. ŻyciorysUrodził się w 28 marca 1942 roku w Bostonie jako syn Ruth Leck Dennett i Daniela C. Dennett Jr[2]. Ukończył studia licencjackie na Uniwersytecie Harvarda w 1963 roku, a następnie otrzymał doktorat z filozofii na Uniwersytecie Oksfordzkim w 1965 roku[3]. Doktorat Dennetta The mind and the brain: introspective description in the light of neurological findings: intentionality, napisany pod kierunkiem Gilberta Ryle’a, poświęcony został świadomości. Praca ta w 1969 roku została wydana w formie książki jako Content and Consciousness[4][5]. W latach 1965–1971 wykładał na Uniwersytecie Kalifornijskim w Irvine, później rozpoczął nauczanie na Uniwersytecie Tuftsa. Był żonaty, miał dwójkę dzieci: córkę oraz syna[3]. Koncepcje i poglądyZajmował się głównie filozofią umysłu i filozofią nauki. Był szczególnie zainteresowany biologią ewolucyjną oraz kognitywistyką. Był czołowym zwolennikiem teorii zwanej darwinizmem neuralnym (ang. neural darwinism). Określany był jednym z „Czterech Jeźdźców” nowego ateizmu[6]. ŚwiadomośćZdaniem Dennetta świadomość to program „maszyny wirtualnej” kształtującej procesy odbywające się w mózgu[7]. Jest ona wytworem procesu ewolucji kulturowej. Ewolucja jednak nie wyjaśnia jak się ona rozwinęła poza tym, że posiada funkcję, która pomaga organizmowi przetrwać, dzięki czemu zadziałała tu selekcja naturalna[8]. Dennett korzystając z komputerowej terminologii nazywał mózg hardware, na którym zainstalowany jest software, czyli język oraz memy. Hardware jest efektem ewolucji biologicznej, a software ewolucji kulturowej[9]. Ludzie wytworzyli język by móc pokonać ograniczenia indeksykalne i opowiadać o wydarzeniach przeszłych bądź dziejących się w innym miejscu. Dzięki językowi mogą oni operować pojęciem takim jak „ja”, które zdaniem Dennetta jest tylko abstrakcją[9]. W odniesieniu do tzw. trudnego problemu świadomości Davida Chalmersa, opierającego się na modalnym argumencie z zombie i ich pojmowalnej możliwości, Dennett wskazuje, że jest to pojęcie puste i tylko pozornie możemy pomyśleć o istotach, które są takie jak my, ale bez świadomości (Chalmers zakłada zatem niewykrywalne empirycznie własności)[10]. W tym sensie Dennett jest redukcjonistą, gdyż nie uznaje świadomości za byt fundamentalny, a za byt fizyczny. Podobne redukcyjne podejście zastosował do jaźni. W odniesieniu do jaźni Dennett używał sformułowania środek narratywnej ciężkości, porównując ją do środka ciężkości. Dennett nazywał środek ciężkości teoretycznym abstraktem i proponował by w taki sam sposób rozumieć jaźń – jako użyteczną fikcję[11]. Model Wielokrotnych Szkiców Model świadomości Dennetta zwany jest Modelem Wielokrotnych Szkiców[7] (ang. Multiple Drafts Model). Jest on modelem przeciwstawnym modelowi nazywanemu Kartezjańskim Teatrem[12]. Model ten w języku polskim jest także tłumaczony jako Model Wielu Szkiców[13] oraz Model Szkiców Złożonych[14]. Według Modelu Wielokrotnych Szkiców świadomość nie jest pojedynczym procesem, ale ciągłym, zmiennym strumieniem, przechodzącym z jednego szkicu w drugi. Szkice te są nieustannie edytowane, mogą odpowiadać za zachowanie bądź zostać odrzucone[15]. W modelu tym istnieje wiele strumieni, odpowiedzialnych za różne funkcje świadomości. Niektóre z nich istnieją także u zwierząt, inne są typowo ludzkie (związane ze zdolnościami językowymi oraz memami)[16]. Zatem w mózgu mamy do czynienia z przetwarzaniem informacji równoległym, a nie modułowym[potrzebny przypis]. HeterofenomenologiaDennet nazywał heterofenomenologią metodę badawczą, która ma na celu skonstruowanie obiektywnego opisu. Związana jest ona z tezą, że badanie świadomości powinno być przeprowadzane z perspektywy osoby trzeciej. Metoda ta polega na tym, że badana osoba sporządza opis swoich przeżyć, który jest następnie (przez inną osobę) interpretowany[17]. Za pomocą heterofenomenologii Dennett chciał obalić trzy poglądy: zdarzenia świadome nie istnieją, zdarzenia świadome są epifenomenami i zdarzenia świadome istnieją, ale nie da się ich badać metodami dzisiejszej nauki (lub w ogóle)[18]. QualiaZdaniem Dennetta qualia wydają się istnieć, jednak nie istnieją. W książce „Świadomość”, wychodząc od właściwości wtórnych Johna Locke’a, argumentował poprzez przyjrzenie się dowodom jakie stawiają filozofowie na istnienie qualiów by udowodnić, że ich nie ma. Ludzi, którzy wierzą w istnienie qualiów nazywa qualofilami[7]. Memy i religiaDennett był zwolennikiem memetyki. Uważał, że memy istnieją ponieważ są to słowa, które można wymawiać. Religia to jego zdaniem zjawisko naturalne, które należy w naukowy sposób badać. Powiązał też religię z memami. Zdaniem Dennetta memy były już obecne w religiach ludowych poprzedzających religie zinstytucjonalizowane, a następnie memy te zostały „udomowione”[19]. Rzeczywiste WzorceDaniel Dennett w swojej książce „Intentional Stance” i artykule „Real Patterns” (1991) rozwinął koncepcję rzeczywistych wzorców[20]. Są to regularności lub struktury w danych, które można zidentyfikować, mające jednak praktyczne znaczenie. Są one uznawane za "realne", ponieważ umożliwiają skuteczne przewidywanie i wyjaśnianie zjawisk, mimo że są w istocie, abstraktami. Wprowadzenie rzeczywistych wzorców połączył filozof z innym ważnym terminem swojego systemu, tj. z nastawieniem intencjonalnym (obok nich Dennett wyróżniał nastawienia fizykalne i funkcjonalne). Jest to metoda interpretowania zachowań istot i systemów poprzez przypisywanie im stanów mentalnych, takich jak przekonania i pragnienia, nawet jeśli takowych nie posiadają (np. komputer gra w szachy tak, jakby chciał wygrać). Dennett argumentuje, że przekonania i pragnienia są rzeczywistymi wzorcami, które można zidentyfikować poprzez nastawienie intencjonalne. Są to użyteczne abstrakcje, które mają realne konsekwencje. Taka ontologia ma wydźwięk mocno pragmatyczny. Korzystając z wprowadzonego przez Wilfrida Sellarsa pojęcia manifestującego się obrazu świata (po części możemy utożsamiać go z psychologią potoczną), odnoszącego się do sposobu, w jaki świat jawi się nam w naszym codziennym doświadczeniu, obejmując zarówno zjawiska fizyczne, jak i mentalne, Dennett pokazuje jak rzeczywiste wzorce są identyfikowane w ramach tego obrazu i pomagają ludziom w nawigacji i zrozumieniu otaczającego ich świata. Dennett wykorzystuje ewolucyjne podejście do zrozumienia umysłu; argumentuje, że zdolność do identyfikowania wzorców w otoczeniu jest adaptacją, która zwiększa nasze szanse na przetrwanie. Zdolność do przyjmowania nastawienia intencjonalnego i przypisywania innym istotom stanów mentalnych jest przykładem takiej strategii adaptacyjnej, która umożliwia przewidywanie zachowań innych i skuteczne działanie w kontekstach społecznych. Koncepcja dennettowskich rzeczywistych wzorców została również zaadaptowana przez Davida Wallace'a w interpretacji ontologii fizyki. Wallace wykorzystuje rzeczywiste wzorce do zrozumienia struktur i regularności w teorii kwantowej, argumentując, że te wzorce są realne i mają istotne konsekwencje dla naszej interpretacji rzeczywistości fizycznej[21][22]. Książki
Wyróżnienia
Zobacz teżPrzypisy
Linki zewnętrzne
Kontrola autorytatywna (osoba):
Identyfikatory zewnętrzne:
|
||||||||||||||||||||||
