Dehydrogenaza 11β-hydroksysteroidowa typu 1

Dehydrogenaza 11β-hydroksysteroidowa typu 1 (HSD11B1, z ang. 11β-hydroxysteroid dehydrogenase type 1; reduktaza kortyzonu) – enzym mikrosomalny, NADPH-zależna oksydoreduktaza o wysokiej ekspresji w tkankach kluczowych metabolicznie. Katalizuje przemianę kortyzonu w kortyzol oraz w mniejszym stopniu reakcję odwrotną. Razem z dehydrogenazą 11β-hydroksysteroidową typu 2 tworzy układ regulujący poziom kortyzolu w organizmie^[1].

Synteza kortyzolu z 11-β-deoksykortyzolu odbywa się w nadnerczach^[2]. Jest to hormon o dużym wpływie na metabolizm i bywa nazywany hormonem stresu^[3]. Pobudza on receptory glikokortykosteroidowe. W nerkach, śliniankach, okrężnicy i łożysku ulega on utlenieniu do niedziałającego na wspomniane receptory kortyzonu. Proces ten przebiega jednokierunkowo pod wpływem dehydrogenazy 11β-hydroksysteroidowej typu 2, której kofaktorem jest NAD. Natomiast w wątrobie, tkance tłuszczowej, ośrodkowym układzie nerwowym, płucach i makrofagach zachodzi proces odwrotny, odtworzenie aktywnego hormonalnie kortyzolu poprzez dehydrogenację kortyzonu. Jest to efektem z aktywności w tych organach dehydrogenazy 11β-hydroksysteroidowej typu 1. Proces ten zachodzi z udziałem NADPH jako reduktora^[1].

Inhibitorem HSD11B1 jest karbenoksolon, lek stosowany w leczeniu wrzodu trawienego. Hamuje ją również kwas 18α-lukrecjowy występujący w korzeniu lukrecji gładkiej^[4]. Badanie z 2014 roku wykazało, że galusan epigallokatechiny z zielonej herbaty również może potencjalnie hamować produkcję kortyzolu katalizowaną przez reduktazę kortyzonu^[1]. Może to częściowo wyjaśniać antystresowe działanie zielonej herbaty.

Nadmierny poziom kortyzolu w organizmie, czyli hiperkortyzolemia, prowadzi do otyłości centralnej. Jedną z odmian genu kodującego reduktazę kortyzonu powiązano z otyłością i insulinoopornością u dzieci^[3]. Enzym odgrywa też rolę w powstawaniu cukrzycy typu 2, nadciśnienia i dyslipidemii. Schorzenia takie odnotowano także u myszy o zwiększonej aktywności enzymu w tkance tłuszczowej^[1]. Istnieją dwa warianty transkrypcyjne tego genu, kodują one to samo białko^[3].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Jan Hintzpeter, Claudia Stapelfeld, Christine Loerz, Hans-Joerg Martin i inni. Green Tea and One of Its Constituents, Epigallocatechine-3-gallate, Are Potent Inhibitors of Human 11β-hydroxysteroid Dehydrogenase Type 1. „PLOS ONE”. 9 (1), s. e84468, 2014. DOI: 10.1371/journal.pone.0084468. PMID: 24404164. PMCID: PMC3880318.
↑ Anna A. Kasperlik-Załuska: Glikokortykosteroidy. W: Piotr Gajewski: Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych 2013. Medycyna Praktyczna, 2013, s. 1250. ISBN 978-83-7430-379-8.
↑ ^a ^b ^c HSD11B1 hydroxysteroid (11-beta) dehydrogenase 1. [w:] Entrez Gene [on-line]. National Center for Biotechnology Information, U.S. National Library of Medicine.
↑ D Classen-Houben, D Schuster, T Da Cunha, A Odermatt i inni. Selective inhibition of 11beta-hydroxysteroid dehydrogenase 1 by 18alpha-glycyrrhetinic acid but not 18beta-glycyrrhetinic acid. „The Journal of Steroid Biochemistry and Molecular Biology”. 113 (3-5), s. 248–252, 2009. DOI: 10.1016/j.jsbmb.2009.01.009. PMID: 19429429.