Derby Pomorza na żużlu

Ten artykuł należy dopracować:

od 2010-04 → zweryfikować treść i dodać przypisy,
od 2008-06 → usunąć zwodnicze wyrażenia.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Bydgoszcz

Gdańsk

Grudziądz

Toruń

Położenie na mapie Polski

Derby Pomorza^[a] (także: Derby Pomorza i Kujaw) – spotkania drużyn żużlowych: Polonii Bydgoszcz i Apatora Toruń.

Derbami nazywane są również spotkania bydgoszczan i torunian z GKM-em Grudziądz, a także grudziądzan z Wybrzeżem Gdańsk. Statusu spotkań derbowych nie posiadają pojedynki gdańsko-bydgoskie i gdańsko-toruńskie.^{[potrzebny przypis]}

Pierwsze oficjalne zawody pomiędzy drużynami z Pomorza miały miejsce w sezonie 1973. Dla obydwu drużyn był to rok szczególny. Polonii przyszło walczyć o utrzymanie się w lidze w barażach. Pretendentem do zajęcia miejsca w lidze po drużynie z Bydgoszczy miała być toruńska Stal. Drużynę bydgoską reprezentowali m.in.: Henryk Glücklich, Stanisław Kasa, Marian Zaranek. Drużyna toruńska to m.in.: Jan Ząbik, Roman Kościecha i Janusz Plewiński. Pierwszy pojedynek odbył się 7 października 1973 roku w grodzie Kopernika. Zwycięsko z niego wyszli miejscowi pokonując bydgoszczan 44:34. Dziesięciopunktowa zaliczka nie stawiała torunian w roli faworytów przed rewanżem. Rewanż odbył się tydzień później na stadionie bydgoskiej Polonii. Podczas zawodów doszło do niecodziennej sytuacji. Po wygranych wszystkich 5 biegach przez Polonię żużlowcy z Torunia odmówili startu w kolejnych biegach. Przemaszerowali demonstracyjnie przed trybunami i udali się do szatni. Pomimo kilkakrotnych wezwań arbitra torunianie nie pojawili się w kolejnych biegach. Sędzia chcąc żeby mecz został zaliczony, puścił jeszcze trzy wyścigi, w których pojechali tylko bydgoszczanie. Następnie przy stanie 39:6 przerwał spotkanie. Wynik został zweryfikowany jako walkower, a Roman Kościecha i Bogdan Krzyżaniak, którzy jako pierwsi odmówili wyjechania na tor, zostali zawieszeni na pół roku.

Następne spotkania między drużynami z Pomorza odbyły się 1975 roku. I znowu przyszło bydgoszczanom walczyć o utrzymanie się w lidze z tym samym rywalem co 2 lata temu. Najpierw odbył się mecz w Bydgoszczy. 5 października Polonia pokonała Stal 50:28 (różnicą 22 punktów). W zawodach tych wypadkowi uległ Stanisław Kasa. Skomplikowane złamanie nogi na zawsze wyeliminowało go ze sportu. W rewanżu drużyna z Torunia wygrała spotkanie u siebie 46:32 (różnicą 14 punktów). Po dwóch tygodniach od baraży GKSŻ podjęta decyzja o zwiększeniu ilości drużyn występujących w pierwszej lidze rozgrywek z 8 do 10. Od 1976 roku co roku dochodzi do spotkań w najwyższej klasie rozgrywek między drużynami z Bydgoszczy i Torunia.

Pierwsze derbowe spotkanie w pierwszej lidze między drużynami zza miedzy odbyło się 11 lipca 1976 roku w Toruniu. Historyczne zwycięstwo odnieśli gospodarze z wynikiem 50:45. Do sukcesu w znacznej mierze przyczynili się: Jerzy Kniaź, Janusz Plewiński, Kazimierz Araszewicz i Jan Ząbik. Do rewanżu doszło w ostatniej kolejce ligowej 14 listopada w mieście nad Brdą. Polonia okazała się zbyt wymagającym przeciwnikiem dla Stali i zwyciężyła 64:32.

W latach 1977–1978 oba zespoły odnosiły zwycięstwa na własnym stadionie.

Pierwsze zwycięstwo na torze rywala odnotowali żużlowcy z Torunia. Miało to miejsce w 1979 roku. Spotkanie zakończyło się wynikiem 43:63 dla Apatora (od 1979 roku drużyna z Torunia nosi nazwę Apator). W tym samym sezonie Apator zwyciężył w Toruniu z wynikiem 55:53. Na wygranie dwóch spotkań w sezonie Polonia musiała jeszcze długo poczekać (aż do 1986 roku).

W kolejnym sezonie sztuka pokonania rywala na jego własnym torze ponownie udaje się drużynie z Torunia. Po zakończeniu sezonu 1980 bilans spotkań między zespołami prezentował się następująco: 3 zwycięstwa Polonii i 7 zwycięstw Apatora. Ten korzystny stosunek spotkań dla Torunia utrzymuje się po dzień dzisiejszy.

W pierwszej połowa lat 80. drużyna bydgoska na 10 rozegranych spotkań wygrała 3 spotkania. Po sezonie 1985 bilans spotkań wyniósł: 6 zwycięstw Polonii i 14 zwycięstw Apatora.

Na uwagę zasługują wydarzenia z 1986 roku. Drużyna z Torunia zdobyła tytuł Drużynowego Mistrza Polski, ale poniosła w sezonie dwie porażki z bydgoszczanami. 1 maja 1986 roku na stadionie toruńskim Polonia Bydgoszcz odnosi swoje pierwsze historyczne zwycięstwo w Toruniu. Spotkanie kończy się skromnym zwycięstwem przyjezdnych 46:44. Do zwycięstwa przyczynili się: Bolesław Proch, Marek Ziarnik i Ryszard Dołomisiewicz. W drużynie gospodarzy najlepszym zawodnikiem był Wojciech Żabiałowicz. W Bydgoszczy rewanż został rozegrany 6 sierpnia. Gospodarze pokonali gości 48:42. Niepokonanym zawodnikiem spotkania okazał się Wojciech Żabiałowicz. Drużyny z Pomorza zajęły dwa pierwsze miejsca w lidze. Apator pierwsze, Polonia drugie.

Kolejne dwa sezony przynoszą sprawiedliwy podział punktów między drużynami. Gospodarze wygrywają na własnym torze.

W 1989 roku dochodzi do pierwszego remisu. 21 lipca na torze bydgoskim drużynie gospodarzy nie udaje się odnieść zwycięstwa. Dzięki wyśmienitej postawie zawodników z Torunia: Wojciecha Żabiałowicza (14 pkt.) i Eugeniusza Miastkowskiego (14 pkt.) zostaje dokonany podział punktów między drużynami z Bydgoszczy i Torunia. Jak do tej pory był to jedyny remis między drużynami.

W 1990 roku zostały rozegrane 4 spotkania. Dwa w rundzie zasadniczej i kolejne dwa w rundzie finałowej. W pierwszym etapie rozgrywek nastąpił podział punktów, a w rundzie finałowej dwukrotnie zwycięstwo odnieśli zawodnicy z Torunia. Reprezentantami bydgoszczan w tym czasie byli m.in.: Tomasz Gollob, Ryszard Dołomisiewicz, Jacek Gollob i Jacek Woźniak. Barw toruńskich bronili: Wojciech Żabiałowicz, Jacek Krzyżaniak, Mirosław Kowalik i Eugeniusz Miastkowski. Po sezonie 1990 Polonia miała na swoim koncie 11 zwycięstw a Apator 20 zwycięstw. Raz zawody zostały nierozstrzygnięte.

Od sezonu 1991 drużyny mogły zawierać kontrakty z zagranicznymi jeźdźcami. Drużynę znad Brdy reprezentował m.in. Tony Rickardsson, a w grodzie Kopernika ścigał się Per Jonsson. W sezonie tym punkty meczowe zostały u gospodarzy.

11 czerwca 1992 roku Polonii udało się odnieść drugie zwycięstwo na toruńskim torze. Dzięki wspaniałej jeździe obcokrajowców Sam Ermolenko i Andy Smith oraz lidera bydgoskiej Polonii Tomasza Golloba (łącznie zdobyli 40 pkt.) zespół przyjezdny wygrał 45:44. Na własnym torze bydgoszczanie 26 lipca wygrali 52:37. Po długiej przerwie bydgoszczanie zdobyli kolejny tytuł Drużynowego Mistrza Polski. Apator zajął trzecie miejsce.

Sezon 1993 nie przyniósł żadnych zaskakujących wyników. Drużyny odniosły zwycięstwa na własnym torze.

Rok 1994 obfitował w wielkie emocje. Zespół bydgoski był nieobliczalny. Trzon zespołu stanowili: bracia Gollobowie i Sam Ermolenko. Drużyna do ostatniej kolejki broniła się przed spadkiem, ale potrafiła wygrać nawet we Wrocławiu z późniejszym zdobywcą Drużynowego Mistrzostwa Polski. Z Apatorem Bydgoszczanom przyszło zmierzyć się najpierw 2 czerwca w Toruniu. Ponieśli tam minimalną porażkę (43:47). Rewanż został rozegrany w Bydgoszczy 26 czerwca. Zespół z Torunia odniósł kolejne zwycięstwo nad Polonią na wyjeździe (46:44 dla Apatora). W zawodach tych doszło do tragicznego wypadku. W wyniku kolizji między zawodnikami: Waldemarem Cieślewiczem a Perem Jonssonem ten drugi już nigdy nie wrócił na żużlowe tory.

W 1996 roku zespół toruński kolejny raz odniósł 2-krotnie zwycięstwo nad bydgoszczanami. Zespół toruński reprezentowali m.in.: Jacek Krzyżaniak, Tomasz Bajerski, Mirosław Kowalik i Ryan Sullivan. Zespół bydgoski to przede wszystkim bracia Gollobowie i Henka Gustafsson.

W sezonie 1997 doszło do czterech spotkań. Dwa w rundzie zasadniczej oraz dwa w półfinale. Zespół z Bydgoszczy przed sezonem wzmocniony został o Piotra Protasiewicza. Pierwsze spotkanie rozegrane 11 maja w Toruniu zakończyło się zwycięstwem gospodarzy (48:42 dla Apatora). W rewanżu 29 czerwca w Bydgoszczy miejscowa Polonia wygrała 47:43. W półfinale bydgoszczanie nie dali szans zawodnikom z Torunia. Oba spotkania rozstrzygnęli na swoją korzyść: w Toruniu 47:43 i w Bydgoszczy aż 64:26. W sezonie tym Polonia zdobyła Drużynowe Mistrzostwo Polski, a Apator został sklasyfikowany na czwartej pozycji.

W roku 1998 w dwumeczu derbowym padł remis. W pierwszym spotkaniu na bydgoskim torze, prowadzona przez nie pokonanego (17 punktów plus bonus) Tomasza Golloba Polonia wygrała 49:41. W rewanżowym, jubileuszowym 50. starciu obu drużyn lepsi okazali się gospodarze w Torunia wygrywając 49:41.

W sezonie 1999, po zaciętym spotkaniu w Toruniu, lepsi okazali się gospodarze wygrywając ostatecznie 47:42. W rewanżu, Poloniści nie dali jednak żadnych szans przeciwnikom, odnosząc zwycięstwo na własnym torze 57:33.

Rok 2000 przyniósł aż cztery spotkania derbowe. W rundzie zasadniczej bydgoszczanie najpierw pokonali u siebie zespół „aniołów” 48:42, by w rewanżu przegrać na torze w Toruniu 49:41. Kolejne dwa spotkania odbyły się w rundzie finałowej, tu górą była już Polonia (późniejszy zdobywca tytułu DMP) wygrywając dwukrotnie 50:40.

W sezonie 2001 torunianie wzmocnieni brązowym medalistą IMŚ Tony Rickardssonem i mistrzem świata juniorów Andreasem Jonssonem, zrewanżowali się rywalom zza miedzy, za wcześniejszy sezon i to Apator w czterech spotkaniach odniósł 3 zwycięstwa. W pierwszym spotkaniu na torze w Polonii, dopiero wyścigi nominowane zadecydowały o wygranej gości 47:43, bowiem wcześniej przez cały mecz prowadzili gospodarze. W kolejnych dwóch spotkaniach w grodzie Kopernika, miejscowi wygrywali pewnie 48:42 i 54:36. W przedostatnim meczu sezonu, Polonia w składzie z mistrzem świata Markiem Loramem, po ciężkim boju na własnym torze pokonała późniejszego drużynowego mistrza Polski z Torunia 47:43.

W 2002 roku, oba mecze derbowe padły łupem „gryfów”. Bydgoszczanie prowadzeni przez braci Tomasza i Jacka Gollobów, Piotra Protasiewicza i Marka Lorama odnieśli w Toruniu przekonujące zwycięstwo 49:41, by w rewanżu na własnym torze (tym razem z w składzie z Toddem Wiltshirem, zastępującym Lorama) potwierdzić klasę wygrywając 52:38. W obu spotkaniach znaczny wkład w zwycięstwo mieli również juniorzy Michał Robacki, Łukasz Stanisławski i Robert Umiński.

Do sezonu 2003, toruński zespół przystąpił poważnie wzmocniony. Team „aniołów” zasilili wicemistrz świata Jason Crump, oraz pozyskany z szeregów derbowego rywala Piotr Protasiewicz. W składzie znajdowali się również IMŚ Tony Rickardsson i uczestnik Grand Prix – Tomasz Bajerski, a do kadry młodzieżowej dołączył Karol Ząbik. O sile Polonii stanowić mieli nadal bracia Gollobowie, Mark Loram, Todd Wiltshire, a także ex-torunianie; pozyskany z WTS Wrocław Jacek Krzyżaniak i legenda Apatora – Mirosław Kowalik. W pierwszym spotkaniu rundy zasadniczej, w grodzie Kopernika miejscowi nie pozostawili złudzeń deklasując Polonię 59:30. W rewanżu, bydgoszczanie wykorzystali atut własnego toru wygrywając 51:39. Runda finałowa, to już jednak jednostronne pojedynki przegrane przez startującą w krajowym zestawieniu Polonię 36:53 na własnym obiekcie i 51:39 w meczu wyjazdowym.

W 2004 roku, po odejściu z Bydgoszczy braci Gollobów, Lorama i Wiltshire’a, w pierwszym wyjazdowym pojedynku, bydgoska drużyna (Krzyżaniak, Fijałkowski, Robacki, Kowalik, Smith, Jędrzejewski, Klecha) stanowiła tylko tło dla zespołu Apatora, przegrywając 66:24. Było to najwyższe dotychczasowe zwycięstwo torunian w meczu derbowym. W rewanżowym pojedynku w Bydgoszczy, zapowiadało się na niespodziankę, gdyż prowadzeni przez pozyskanego przed sezonem Andreasa Jonssona, gospodarze długo prowadzili w meczu przeciwko faworyzowanym gościom, przegrywając dopiero w ostatnim wyścigu 2:4 i w całym meczu 44:46. W drużynie Apatora zabrakło Tony Rickardssona, który razem z Gollobami przeniósł się przed sezonem do zespołu beniaminka Unii Tarnów.

Rozgrywki 2005, Poloniści rozpoczęli z mocno zmienionym zestawieniu. Do drużyny wrócił z Torunia Piotr Protasiewicz, oraz dołączyli Robert Sawina i junior Krzysztof Buczkowski. Toruński zespół wzmocnił Andy Smith, startujący wcześniej w Polonii i Mariusz Puszakowski. W pierwszym spotkaniu torunianie m.in. dzięki dobrej jeździe młodego Karola Ząbika zwyciężyli na własnym torze 53:36. W rewanżu, gdy zabrakło kontuzjowanego bohatera pierwszego spotkania, zespół „aniołów” uległ Polonii 49:41.

Bohaterem 71 i 72 Derbów Pomorza w sezonie 2006, okazał się debiutujący w bydgoskiej drużynie Rosjanin Emil Sajfutdinow. W pierwszym spotkaniu na torze w Bydgoszczy, wygranym przez miejscowych 54:36, zawodnik pochodzący z Baszkirii zdobył 7 punktów, natomiast w rewanżu na toruńskim torze, dzięki jego znakomitej postawie i 9 pkt. Polonia zdołała odnieść pierwsze od 2002 roku wyjazdowe zwycięstwo na torze w Toruniu, pokonując Apatora (w składzie m.in. B.Pedersen, Iversen, Słaboń, Stachowiak) 45:44. Polonistom nie zaszkodziła nawet porażka 0:5 w ostatnim wyścigu, po wykluczeniu za przekroczenie limitu dwóch minut Jonssona i Protasiewicza (błędne kolory pokrowców na kaskach). W obu meczach, po stronie bydgoskiej wystąpił wychowanek Apatora Toruń – Robert Kościecha.

W kolejnym sezonie 2007, broniąca się przed spadkiem Polonia w składzie z nowymi zawodnikami Staszewskim, Okoniewskim i J.Davidssonem, nie sprostała w Toruniu drużynie Unibaxu (w składzie W.Jaguś, A.Dryml, Zagar, Miedziński, Sullivan, Marcinkowski, Ząbik) przegrywając 60:32. Rewanżowy mecz w Bydgoszczy rozpoczął się bardzo dobrze dla miejscowych. Gdy wydawało się, że goście zaczną odrabiać straty, w 5. wyścigu doszło do dramatycznie wyglądającego wypadku z udziałem torunian Adriana Miedzińskiego i Karola Ząbika, oraz Krystiana Klechy. Dwaj pierwsi jadąc z dużą prędkością uderzyli w pneumatyczną bandę, a następnie wypadli poza tor, niszcząc kilka jej elementów. Na szczęście kraksa zakończyła się jedynie stłuczeniami i jedną skręconą kostką. Obaj zawodnicy z Torunia nie wrócili już tego dnia na tor. Osłabiony zespół Jana Ząbika nie był w stanie podjąć rywalizacji z dobrze dysponowaną tego dnia drużyną Polonii. Spotkanie zakończyło się zwycięstwem bydgoszczan 58:35. Na podkreślenie zasługuje wyczyn Ryana Sullivana, który w 5 swoich biegach zdobył komplet 15 punktów, a w szóstym, w którym, jako joker, zastępował Miedzińskiego, również był pierwszy zdobywając dodatkowe 6 punktów. Dzięki 21 oczkom Australijczyka punkt bonusowy został w Toruniu.

W 2009 roku w rundzie zasadniczej odbyły się dwa mecze Derbów Pomorza. W obu pojedynkach Unibax Toruń pokonał Polonię Bydgoszcz. Dodatkowo klub z Torunia zajął pierwsze miejsce w tabeli, a Bydgoszcz skończyła pierwszą część sezonu na miejscu szóstym. Fakt ten sprawił, że obie drużyny spotkały się również w ćwierćfinałach DMP. W pierwszym meczu, w Bydgoszczy, padł remis. W rewanżu górą byli torunianie, jednak dzięki korzystnemu rezultatowi na innych torach obie drużyny awansowały do półfinałów.

W sezonie 2010, zaplanowano dwa spotkania z serii Derbów Pomorza. W pierwszym spotkaniu, rozgrywanym w Bydgoszczy, wysoko zwyciężyli gospodarze. W rewanżu zwycięstwo odnieśli żużlowcy Unibaxu.

Dotychczas rozegrano 86 ligowych pojedynków derbowych, podczas których drużyna toruńska odniosła 50 zwycięstw nad bydgoszczanami, zespół z Bydgoszczy 34 razy pokonał drużynę z Torunia, a 2 spotkania zakończyły się remisem.

Poza ligowymi potyczkami rozegrano także 4 spotkania w barażach o prawo startu w I lidze. Spotkania te odbyły się w 1973 i 1975. Bilans tych meczów to 2 zwycięstwa Torunia i 2 Bydgoszczy.

Dotychczas rozegrano 16 ligowych pojedynków derbowych (w tym 2 spotkania, w 1991 roku, z udziałem drugiego zespołu bydgoszczan), podczas których drużyna bydgoska odniosła 12 zwycięstw nad grudziądzanami, zespół z Grudziądza 3 razy pokonał drużynę z Bydgoszczy, a 1 spotkanie zakończyło się remisem.

Poza ligowymi potyczkami rozegrano także 2 spotkania w barażach o prawo startu w I lidze. Spotkania te odbyły się w 1983 roku. Oba mecze zakończyły się zwycięstwem bydgoszczan.

Jak dotąd odbyły się 24 pojedynki toruńsko-grudziądzkie. Bilans tych meczów to 13 zwycięstw torunian, 10 grudziądzan i 1 remis.

Jak dotąd odbyło się 28 pojedynków grudziądzko-gdańskich (w tym 1 spotkanie, w 1990 roku, zaliczone jako walkower na korzyść gdańszczan, ze względu na wycofanie się z rozgrywek zespołu z Grudziądza). Bilans tych meczów to 18 zwycięstw gdańszczan, 8 grudziądzan i 2 remisy.

Poza bezpośrednimi pojedynkami Wybrzeża Gdańsk i GKM-u Grudziądz odbyło się także jedno spotkanie w formie trójmeczu, w którym uczestniczyły żużlowe drużyny z Gdańska i Grudziądza. Miało ono miejsce 6 czerwca 1948 roku w Gdańsku, gdzie Olimpia Grudziądz zajęła pierwsze miejsce, pokonując OM TUR Okęcie Warszawa oraz GKM Gdańsk.

• Magia derbów. krzyzacy.net. (pol.).
• Derby Pomorza. pbnf.bydgoszcz.pl. (pol.).