Egzogenne kwasy tłuszczowe

Ten artykuł od 2011-04 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Kwasy tłuszczowe egzogenne (NNKT – niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, ang. EFA – essential fatty acid) nazywane też kwasami niezbędnymi – grupa kwasów tłuszczowych, które nie mogą być syntetyzowane w organizmie zwierzęcym, w tym również człowieka, i muszą być dostarczane w pożywieniu, w przeciwieństwie do kwasów endogennych. Żywienie pokarmami ubogimi w niezbędne kwasy tłuszczowe może doprowadzić do zaburzeń chorobowych^[1].

Rodzaje

Kwas linolowy, ω−6, Δ^9,12

Kwas α-linolenowy, ω−3, Δ^9,12,15

Wśród nienasyconych kwasów tłuszczowych wyróżnia się grupę wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które zawierają więcej niż jedno wiązanie podwójne węgiel-węgiel w łańcuchu węglowodorowym reszty kwasowej. Są one istotnym elementem diety człowieka.

Dwa z nich muszą być dostarczane z pokarmem, gdyż organizm człowieka i wielu zwierząt nie jest zdolny do ich wytwarzania^[1]:

Dla kotów egzogennym jest także kwas arachidonowy (typu ω−6)^[1].

Od góry: kwas arachidonowy (ω−6, Δ^5,8,11,14), γ-linolenowy (ω−6, Δ^6,9,12) i dokozaheksaenowy (ω−3, Δ^{4,7,10,13,16,19})

Wynika to z faktu, że organizmy zwierzęce, w przeciwieństwie do roślinnych, nie są w stanie wstawiać wiązania podwójnego w pozycjach dalszych niż Δ⁹ łańcuchów wyższych kwasów tłuszczowych. Nie wszystkie jednak kwasy tłuszczowe z tak odległymi wiązaniami podwójnymi są egzogenne, gdyż mogą być one syntezowane w organizmach z kwasu linolowego (np. kwasy γ-linolenowy i arachidonowy) i α-linolenowego (np. kwas dokozaheksaenowy)^[1].

NNKT pod nazwą witamina F są stosowane w lecznictwie. Wskazaniem do stosowania są m.in. choroby skóry.

Poza efektami korzystnymi dla zdrowia, kwasy typu ω−6, w tym kwas linolowy, mają też właściwości prozapalne i zwiększające utlenianie. W badaniach na szczurach stwierdzono, że spożywanie dużych ilości oleju słonecznikowego (20% masy pożywienia) prowadzi do niekorzystnych zmian w mięśniu sercowym^[2].

Skutki niedoboru

Niedobór NNKT:

może powodować choroby skóry (łupież)^[3]
powoduje zwiększenie utraty wody w organizmie
w czasie ciąży może doprowadzić do niedorozwoju płodu

Występowanie

Występują głównie w tłuszczach zwierząt wodnych i olejach roślinnych^[3].

egzogenne

linolowy (LA) – olej krokoszowy, kukurydziany, słonecznikowy, sojowy, arachidowy, rzepakowy, oliwa
α-linolenowy (ALA) – olej lniany, rzepakowy, z orzechów włoskich

pozostałe

γ-linolenowy (GLA) – olej z ogórecznika lekarskiego^[4], wiesiołka, czarnej porzeczki, konopny
arachidonowy (AA) – produkty pochodzenia zwierzęcego, mięso
eikozapentaenowy (EPA) – algi, łosoś, olej rybi (dorsz)
dokozaheksaenowy (DHA) – olej z makreli, niektóre algi, nasiona lnu

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Robert KincaidR.K. Murray Robert KincaidR.K., Daryl K.D.K. Granner Daryl K.D.K., Victor W.V.W. Rodwell Victor W.V.W., Biochemia Harpera ilustrowana, wyd. VI uaktualnione, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008, s. 248–250, ISBN 978-83-200-3573-5 .
↑ SanjoyS. Ghosh SanjoyS. i inni, Induction of mitochondrial nitrative damage and cardiac dysfunction by chronic provision of dietary omega-6 polyunsaturated fatty acids, „Free Radical Biology & Medicine”, 41 (9), 2006, s. 1413–1424, DOI: 10.1016/j.freeradbiomed.2006.07.021, PMID: 17023268Język=en [dostęp 2021-09-20] .
↑ ^a ^b Słownik chemiczny. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1995, s. 680. ISBN 83-214-0963-6.
↑ Anna Sobierska: Najbogatsze źródło GLA – ogórecznik lekarski. biotechnologia.pl, 2014-10-17. [dostęp 2015-07-12].

[Harper-1] Robert KincaidR.K. Murray Robert KincaidR.K., Daryl K.D.K. Granner Daryl K.D.K., Victor W.V.W. Rodwell Victor W.V.W., Biochemia Harpera ilustrowana, wyd. VI uaktualnione, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008, s. 248–250, ISBN 978-83-200-3573-5 .

[Ghosh-2] SanjoyS. Ghosh SanjoyS. i inni, Induction of mitochondrial nitrative damage and cardiac dysfunction by chronic provision of dietary omega-6 polyunsaturated fatty acids, „Free Radical Biology & Medicine”, 41 (9), 2006, s. 1413–1424, DOI: 10.1016/j.freeradbiomed.2006.07.021, PMID: 17023268Język=en [dostęp 2021-09-20] .

[SłownikChemiczny-3] Słownik chemiczny. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1995, s. 680. ISBN 83-214-0963-6.

[4] Anna Sobierska: Najbogatsze źródło GLA – ogórecznik lekarski. biotechnologia.pl, 2014-10-17. [dostęp 2015-07-12].

[1]

[2]

[3]

[4]