|
Franciszek Mamuszka
Franciszek Mamuszka (ur. 4 lutego 1905 w Maniowie k. Szczucina, zm. 6 października 1995 w Gdańsku) – polski krajoznawca, badacz dziejów i kultury Pomorza, kustosz Muzeum Pomorskiego w Gdańsku, nauczyciel. ŻyciorysUrodził się w chłopskiej rodzinie Antoniego i Anieli z Pirogów. Ukończył szkołę handlową, później Seminarium Nauczycielskie w Tarnowie (1928), a następnie Wyższy Kurs Nauczycielski w Krakowie, w zakresie historii i filologii polskiej. Pracę w szkolnictwie podjął po odbyciu służby wojskowej; zatrudniony był w szkołach powiatów tarnobrzeskiego i brzeskiego. W okresie międzywojennym działał w Związku Strzeleckim, zakładał amatorskie chóry i zespoły teatralne, uprawiał oraz propagował krajoznawstwo i turystykę (szczególnie tatrzańską). _Franciszek_Mamuszka.JPG) W czasie okupacji przebywał w Wojniczu oraz Tarnowie i uczestniczył w tajnym nauczaniu, był także związany z Armią Krajową; oficjalnie utrzymywał się z ogrodnictwa. Pierwsze miesiące powojenne przepracował jako nauczyciel w Krakowie, w październiku 1945 przeniósł się do Gdańska. Tamże pracował początkowo jako nauczyciel w Oliwie; zajmował się w tym okresie m.in. opieką nad dziećmi kaszubskimi z przedwojennego Wolnego Miasta. Był również aktywnym działaczem Ligi Morskiej i Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego; należał do założycieli gdańskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, organizował kursy dla przewodników turystycznych, publikował na łamach prasy regionalnej (m.in. „Dziennika Bałtyckiego”), współpracował z prof. Janem Kilarskim, wybitnym polskim pionierem powojennego Gdańska. W 1947 Mamuszka przeszedł do Kuratorium Oświaty, w którym był najpierw referentem działu turystyki, a następnie wizytatorem ds. turystyki i wczasów. Do jego zadań należało m.in. organizowanie schronisk młodzieżowych. W 1951 został kierownikiem Działu Naukowo-Oświatowego w Muzeum Pomorskim w Gdańsku. Z Muzeum był związany do końca pracy zawodowej (przeszedł na emeryturę w 1970), nadal prowadząc szkolenia dla przewodników, organizując odczyty i spotkania na temat gdańskich zabytków, promując muzealne wystawy wśród nauczycieli i młodzieży. W ramach pasji krajoznawczej wiele działał społecznie, zabiegając o upamiętnianie wybitnych postaci czy wydarzeń oraz działając na rzecz ratowania zabytków; przyczynił się np. do uratowania Wartowni nr 1 na Westerplatte. Wspólnie z Jerzym Stankiewiczem skatalogował najważniejsze zabytki województwa. Należał m.in. do Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, Towarzystwa Przyjaciół Gdańska, Towarzystwa Przyjaciół Sopotu, Stowarzyszenia Autorów Polskich, Klubu Autorów Literatury Turystycznej Stowarzyszenia Autorów Polskich w Gdańsku (honorowy prezes).  Franciszek Mamuszka był wybitnym autorem literatury turystycznej dotyczącej polskiego Pomorza. Opublikował setki artykułów, przewodników, folderów, monografii historycznych, opracowywał mapy i plany miast, a łączny nakład przewodników o Gdańsku i okolicach jego autorstwa przekroczył dwa miliony egzemplarzy (w tym przekłady na języki obce). Opracowywał także scenariusze filmów oświatowych (Stary Gdańsk mówi, Wybrzeże Gdańskie). Zbiorowa praca Gdańsk - dzieje i kultura (1969), której był redaktorem i współautorem, otrzymała I nagrodę Polskiej Akademii Nauk. Był również autorem prac historycznych z dziejów Polonii gdańskiej i sopockiej oraz dziejów Kaszubów, ponadto spisał wspomnienia rodzinne Opowieść o moim życiu i moich najbliższych. Wspólnie z Izabellą Trojanowską napisał monografię pt. Kościerzyna i ziemia kościerska (Wydawnictwo Morskie, 1972). Posiadał liczne wyróżnienia, był m.in. „Gdańszczaninem roku 1967”, Honorowym Obywatelem Miasta Sopotu (1983)[1], członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. Od 1947 był żonaty z Marią z Mańkowskich (1909–1999), ojciec Bożeny po mężu Bethke. Zmarł w Gdańsku, pochowany 11 października 1995 na cmentarzu Oliwskim[2] (kwatera 4-A-18)[3]. Ordery i odznaczenia
Nagrody
UpamiętnienieJest patronem alei w Sopocie, ulicy w Gdańsku (2011)[7], Koła Przewodników Miejskich i Terenowych przy oddziale PTTK w Gdańsku oraz tramwaju Pesa Swing 120NaG SWING Gdańskich Autobusów i Tramwajów o numerze bocznym 1019[8][9]. 22 września 2022 na budynku przy ul. Kaprów 11 w Gdańsku Oliwie odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą Franciszkowi Mamuszce[10]. Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne |
||||||||||||
