|
Franciszek Prochaska
 Franciszek Prochaska (ur. 27 czerwca 1891 w Brzozowie, zm. 26 lipca 1972 w Aix-en-Provence) – polski artysta malarz, grafik, przedstawiciel koloryzmu i typograf, podpułkownik intendent, dyplomata. ŻyciorysUrodził się 27 czerwca 1891 w Brzozowie[1][2][3][4]. Jego rodzicami byli Franciszek (zarządca majątku leśnego, burmistrz Brzozowa) oraz Jadwiga z domu Charzewska[2][3][4] (1964-1946)[5]. Miał brata Mieczysława (ur. 1892[6], także absolwent sanockiego gimnazjum[7]), siostry Marię (1889-1969, żona ppłk. Franciszka Stoka[8][9]), Marię (1896-1980, żona Kazimierza Niedzielskiego)[10]. W 1904 rodzina Prochasków przeniosła się do Sanoka. W tym czasie rodzeństwo Prochasków zamieszkiwało z matką przy ulicy Kolejowej w domu Herziga [6]. Franciszek Prochaska w 1913 zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku (w jego klasie byli m.in. Jan Ciałowicz, Jan Kuźnar, Włodzimierz Mozołowski, Klemens Remer, Michał Terlecki – wszyscy także późniejsi oficerowie Wojska Polskiego)[1][2][3][11][12]. Od młodości zajmował się malarstwem[13][14]. W latach 1913–1914 studiował[1] na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem Józefa Pankiewicza[2][3][4]. Należał do Związku Strzeleckiego[4]. Po wybuchu od sierpnia służył w oddziałach strzeleckich[4]. Został przydzielony do 18 pułku piechoty c. i k. armii[4]. Następnie przyjęty do Legionów Polskich[3], służył w II Brygadzie w 4 pułku piechoty jako sierżant rachunkowy od lipca 1915[4]. Podczas służby tworzył dzieła artystyczne stanowiące udokumentowanie zdarzeń wojennych[4]. Później prawdopodobnie ponownie służył w szeregach armii austriackiej[4]. Na początku 1918 był przetrzymywany w obozie internowania w Żurawicy[4]. W 1918 został oficerem zawodowym Wojska Polskiego i został etatowym pracownikiem Ministerstwa Spraw Wojskowych[4]. Został awansowany do stopnia majora w Korpusie Oficerów Administracji Dział Gospodarczy ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[15][16][17]. Był w kadrze służby intendentury Wojska Polskiego. W 1921 wyjechał do Francji z Polską Misją Wojskową i w latach 20. był oficerem Polskiej Misji Wojskowej Zakupów we Francji[18][19][3]. W 1923, 1924 był oficerem nadetatowym Okręgowego Zakładu Gospodarczego Nr I w Warszawie[20][21]. W 1932 był oficerem gospodarczym w składzie osobowym attaché wojskowego przy przedstawicielstwie RP w Paryżu (III Republika Francuska)[22][3]. W 1932 na liście starszeństwa majorów gospodarczych z 1 czerwca 1919 był zweryfikowany z lokatą 1[23]. W czynnej służbie wojskowej był do 1933[3]. W Paryżu w latach 20. zamieszkał w Campagne Première w dzielnicy Montparnasse[24]. W Ambasadzie RP w Paryżu pracował do 1939[2]. Od 1926 należał do Związku Artystów Polskich we Francji[3][4]. Poza malarstwem (pejzaże, sceny widokowe) zajmował się także drzeworytem[3]. Interesował się drukarstwem artystycznym[3]. Był członkiem Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Książki w Paryżu, a jego ilustracje były umieszczane w publikacjach wydawanych przez to stowarzyszenie[3]. Po wybuchu II wojny światowej w 1939 wstąpił w Aix-en-Provence do Wojska Polskiego we Francji[2], pełniąc obowiązki oficera gospodarczego w powstałym tam zespole attaché wojskowego. Po upadku Francji w 1940 przedostał się do Anglii i został oficerem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie[3]. W stopniu podpułkownika był oficerem w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza[3][4]. Był skarbnikiem cichociemnych. Po zakończonej wojnie i przeprowadzonej demobilizacji wyjechał z Londynu i powrócił do Paryża[2][3][4]. Pod koniec 1948 został członkiem zarządu reaktywowanego TPK w Paryżu[3]. Wraz z żoną prowadził Oficynę Drukarską Marii i Franciszka Prochasków, w której wydawano druki i ekslibrisy[2][3][4]. W późniejszych latach powrócił do Aix-en-Provence i tam zamieszkiwał[2][25]. Tam nadal prowadził prywatną oficynę drukarską[3]. W 1953 otrzymał nagrodę, którą przyznały oddziały wartownicze przy Armii Amerykańskiej, w uznaniu zasług przy wydawaniu książek polskich[3]. Franciszek Prochaska zmarł 26 lipca 1972 w Aix en Provence i został pochowany na miejscowym cmentarzu[3][4]. Był właścicielem sporej kolekcji dzieł sztuki[4]. Przekazywał prace na rzecz Muzeum Historycznego w Sanoku; w 1962 46 dzieł, w tym 11 swojego autorstwa[26][27], łącznie na przełomie 1962/1963 przekazał kolekcję 235 prac. Za życia przekazał swoje ryciny na rzecz Muzeum Narodowego w Warszawie, zaś obrazy i ryciny (70 dzieł) darował na rzecz sanockiego muzeum[3]. W 1972 planowano tam utworzenie galerii im. Marii i Franciszka Prochasków, zaś w tym czasie na wniosek Sanoka powstała idea odznaczenia artysty odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej” przez Ministra Kultury i Sztuki[2]. 20 listopada 1978 spadkobiercy Prochaski (siostra Jadwiga, żona oficera i lekarza Kazimierza Niedzielskiego oraz jego siostrzenica Anna Florkowska z domu Stok i jej mąż Aleksander Florkowski) przekazali kolejne jego dzieła tej placówce (łącznie 190 sztuk)[3][28][29][30]. W sanockim muzeum została utworzona Galeria Sztuki Współczesnej imienia Marii i Franciszka Prochasków[4]. Imieniem Franciszka Prochaski nazwano ulice w rodzinnym Brzozowie (dosł. Prohaski) oraz Sanoku w dzielnicy Dąbrówka[31]. Odznaczenia
Przypisy
Bibliografia
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
.png){kind=small}
