Franknowo

Franknowo
	wieś
	; Kościół św. Stanisława Biskupa Męczennika
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Jeziorany
Liczba ludności (2006)	960
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-320
Tablice rejestracyjne	NOL
SIMC	0476760
	Położenie na mapie gminy Jeziorany Franknowo
	Położenie na mapie Polski Franknowo
	Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Franknowo
	Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego Franknowo
	54°01′51″N 20°45′05″E/54,030833 20,751389
	Multimedia w Wikimedia Commons

Franknowo (niem. Frankenau^[3]) – wieś warmińska w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Jeziorany.

Do 1954 roku siedziba gminy Franknowo. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Franknowo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Wieś znajduje się w historycznym regionie Warmia.

Obecnie we wsi funkcjonują: punkty usługowe, poczta, remiza strażacka, zlewnia mleka, sklepy, sala dyskotekowa. W latach wcześniejszych działała rada gminy, koło gospodyń wiejskich, funkcjonowała kawiarnia, bank spółdzielczy. Wieś ma wodociąg, ma kanalizację od 2012 roku. Przez wieś prowadzi żółty szlak rowerowy (Jeziorany - Tłokowo - Kramarzewo - Franknowo - Modliny - Ustnik - Wójtówko - Jeziorany), 24 km.

Położenie

Wieś oddalona 6 km na północny wschód od Jezioran w kierunku Bisztynka, licząca obecnie około 660 mieszkańców. Położona jest malowniczo w krajobrazie polodowcowym. Szczególna jest tu forma moreny wysoczyzny falistej. Niedaleko miejscowości znajduje się zlewnia czterech dopływów Łyny: Wasąga, Kirsny, Symsarny i Pisy. W okolicy znajduje się wysokie wzniesienie pokryte lasem iglastym. Mieszkańcy nazywają je "Górą Zamkową" (według legendy stał tam kiedyś zamek).

Historia

Wieś lokował 3 grudnia 1346 wójt biskupi Brunon z Lutr na 91 włókach, w tym było: 74 włók czynszowych na prawie chełmińskim, 10 włók sołeckich, 6 kościelnych i 1 włóka wolna. Zasadźcą był Prus Heinko. W czasie wojny trzynastoletniej i ponownie w trakcie wojny polsko-krzyżackiej w latach 1519-1521, wieś została w dużym stopniu zniszczona. W połowie XVI w. wieś zasiedlono ponownie. W 1688 we wsi było: 23 chłopów, sołtys, 4 zagrodników. W 1785 Franknowo zamieszkiwali Niemcy. We wsi oprócz budynków mieszkalnych były dwie karczmy, kuźnia i stajnie. W 1820 mieszkały tu 455 osoby, natomiast w 1939 – 927. Po II wojnie światowej zaczęła napływać do wsi ludność różnych narodowości – Polacy z dawnych kresów oraz Polski Centralnej, Ukraińcy. Obecnie we Franknowie mieszka 660 osób.

Zabytki

Osobny artykuł: Kościół św. Stanisława Biskupa Męczennika we Franknowie.

Kościół zbudowany w XIV w. Uległ on zniszczeniu podczas wojny trzynastoletniej. Został odbudowany w 1565, a w 1581 konsekrował go biskup warmiński Marcin Kromer, na cześć przeniesienia tu relikwii św. Stanisława i św. Katarzyny. W 1751 wzniesiono nową świątynię dzięki fundacji biskupa warmińskiego A.S. Grabowskiego. W 1843 zawaliło się sklepienie kościoła. W 1845 założono drewniany sufit. Późnobarokowy ołtarz główny pochodzi z 1751, mieści się w nim obraz św. Stanisława wraz z Bolesławem Śmiałym i jego rycerzami, namalowany przez Józefa Korzeniewskiego. Kościół jest zabytkiem trzeciej klasy. Posiada fasadę barokowo-klasycystyczną podwyższoną sygnaturką. Świątynię otacza barokowy mur z paradną bramą, kapliczkami i niską dzwonnicą^[4].
Warmińskie kapliczki z XIX i XX w. Łącznie jest ich 8 i są w większości otynkowane.
Krzyże przydrożne,
cmentarz z zabytkowymi grobami oraz pomnikami cmentarnymi
Budynek szkoły, wcześniej była szkołą parafialną.
Budynki mieszkalne i gospodarcze,
budynek dawnej stacji kolejowej, (obecnie nieczynna) zaadaptowany na cele mieszkalne.

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 30565
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 251 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 113

Bibliografia

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom II (str. 403 - hasło Franknowo), Warszawa, 1881
Rzempołuch A., Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Agencja Wyd. "Remix", Olsztyn, 1993.
"Biskupiec z dziejów miasta i powiatu", wyd. "Pojezierze" – Olsztyn 1969.

Linki zewnętrzne

Franknowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 403 .
Opis wsi na stronie Domu Warmińskiego. domwarminski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-06)].

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 30565

[2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 251 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[MP-3] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)

[mapa2007-4] Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 113

[2]

[1]

[3]

[4]