Funkcja ukryta

Funkcja ukryta – konsekwencje obiektywne elementów systemu społecznego dla osoby, podgrupy, i systemu społecznego bądź kulturowego^[1], zarówno pozytywnie funkcjonalne, jak i negatywnie, przyczyniające się do modyfikacji lub adaptacji systemu społecznego, a które nie są zamierzone ani uświadamiane przez osoby zajmujące konkretne pozycje w tym systemie^[2][3].

Pojęcie ukrytych jawnych zostało wprowadzone do socjologii przez Roberta Mertona w wyniku krytycznej analizy funkcjonalnej i w celu odróżnienia funkcji (obiektywnych konsekwencji) i motywów (świadomych motywacji)^[4]. Zaczerpnięte zostało ono z prac Zygmunta Freuda^[5]. Merton wskazywał także na innych socjologów, którzy dokonywali takiego rozróżnienia, m.in. George’a Meada, Williama Grahama Sumnera, Roberta Morrisona MacIvera(inne języki), Williama Thomasa i Floriana Znanieckiego^[6].

Przykładem funkcji ukrytych mogą być ceremonie związane z próbami wywołania deszczu przez Indian. Nie spełniają one swoich oficjalnych celów, ale w sposób nieuświadamiany mogą wpływać na wzmocnienie tożsamości grupy^[7]. Odkrywanie tego typu funkcji oznacza „wzrost wiedzy socjologicznej”^[8].

• Robert K. Merton: Teoria socjologiczna i struktura społeczna. Ewa Morawska, Jerzy Wertenstein-Żuławski (tłum.). Warszawa: PWN, 2002, seria: Biblioteka Socjologiczna. ISBN 83-01-13876-9.
• Jonathan H. Turner: Struktura teorii socjologicznej. Aleksander Manterys, Grażyna Woroniecka (red.). Warszawa: PWN, 2004. ISBN 83-01-14072-0.