Gauliga Gdańsk-Prusy Zachodnie

Gauliga Danzig-Westpreußen
Gauliga Gdańsk-Prusy Zachodnie
	; Logo Gauligi
Państwo	III Rzesza Prusy Zachodnie;
Dyscyplina	piłka nożna
Organizator rozgrywek	Urząd ds. Piłki Nożnej; (Fachamt Fuβball)
Data założenia	1940
Data rozwiązania	1945
	Rozgrywki
Liczba drużyn	6 (1940/41); 10 (1941/42, 1943/44); 11(1942/43)
Niższy poziom ligowy	1. Klasa Gdańsk-Prusy Zachodnie
Puchary	Puchar Tschammera
	Zwycięzcy
Pierwszy zwycięzca	SC Preußen Danzig
Ostatni zwycięzca	Lufttwaffen-SV Danzig
Najwięcej zwycięstw	SC Preußen Danzig,; HUS Marienwerder,; SV Neufahrwasser,; Luftwaffen-SV Danzig (każda x1)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gauliga Danzig-Westpreußen (Gauliga Gdańsk-Prusy Zachodnie) – najwyższa liga piłkarska niemieckiej prowincji Gdańsk-Prusy Zachodnie (Danzig-Westpreußen). Wchodziła w skład Gauliga i istniała w latach 1940–1945.

Historia

Podział III Rzeszy na okręgi polityczno-administracyjne (Gau)

Podział polityczno-administracyjny Prowincji Gdańsk-Prusy Zachodnie na rejencje i miasta powiatowe

Zgodnie z hitlerowską polityką centralizacji rozgrywki piłkarskie podlegały centralnemu urzędowi jakim był Urząd ds. Piłki Nożnej (Fachamt Fuβball; pełna nazwa brzmiała: Fachamt 2 – Fußball, Rugby, Kricket) będący częścią Niemieckiego Związku Rzeszy ds. Ćwiczeń Fizycznych (Reichsbund für Leibesübungen)^[1]. Efektem tej centralizacji było utworzenie Gauligi – scentralizowanego systemu rozgrywek piłkarskich o mistrzostwo Niemiec, które składały się z dwóch rund:

rundy regionalnej – rozgrywanej w Okręgach Rzeszy (Gau)
rundy centralnej – gdzie zwycięzcy okręgów rywalizowali między sobą.

Do roku 1940 kluby piłkarskie z Gdańska (a właściwie Wolnego Miasta Gdańska) grały razem z klubami z Prus Wschodnich w Gaulidze Prusy Wschodnie. Po anektowaniu W.M. Gdańska i przyłączeniu do Rzeszy polskiego Pomorza w 1939, utworzono z tych ziem Okręg Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie.

Rozgrywki w Gaulidze toczyły się systemem ligowym, każdy z każdym, mecz i rewanż.

W pierwszym sezonie zakwalifikowano do niej 6 drużyn: SV Preußen Danzig, VfR Hansa Elbing, SV Neufahrwasser, SV Viktoria Elbing, BuEV Danzig, SG OrPo Danzig – czyli wszystkie drużyny z poprzedniego sezonu Gauligi Prusy Wschodnie, które geograficznie przynależały teraz do nowego regionu, oraz SG OrPo Danzig. Pozostałe drużyny umieszczono w niższej lidze 1. Klasa Gdańsk-Prusy Zachodnie (1. Klasse Danzig-Westpreußen) podzielonej na 3 grupy (Rejencje, zwane Bezirk) – łącznie było tam 14 drużyn z dawnego okręgu Prus Wschodnich i 14 drużyn z nowych terenów (min. Bydgoszcz, Grudziądz, Toruń).

W sezonie 1941/1942 z 1. Klasy awansowały trzy drużyny (Post-SG Danzig, SC Wacker Schidlitz i Elbinger SV) oraz z przyczyn politycznych dołączono nowo powstałą drużynę wojskową HUS Marienwerder. Ponieważ nikt nie spadł, liga w nowym sezonie liczyła 10 drużyn.

Kolejny sezon to powiększenie ligi do 11 drużyn. Spadły dwie drużyny elbląskie (VfR Hansa Elbing i Elbinger SV), a w ich miejsce awansowały Lufttwaffen-SV Danzig i Bromberger SG. Zdecydowano się też dokooptować drużynę, która zajęła trzecie miejsce w kwalifikacjach, czyli SV Thorn.

W sezonie 1943/1944 powrócono do 10 drużyn w lidze. Dlatego spadły aż trzy kluby (SC Wacker Schidlitz, SG OrPo Danzig i HUS Marienwerder) a awansowały tylko dwa: Post-SG Gotenhafen i Danziger SC. Ponadto ósma drużyna ligi (Post-SG Danzig) – musiał walczyć w barażu o utrzymanie z trzecią drużyną kwalifikacji (SC Graudenz).

W ostatnim, jak się okazało, sezonie – na dodatek ostatecznie nie rozegranym – liga liczyć miała znów 10 drużyn. Spadły SC Preußen Danzig i Danziger SC, w ich miejsce awansowy dwie drużyny wojskowe: WKG Kriegsmarine Oxhöft i HUS Mewe. Sytuacja na froncie wschodnim (jeszcze 16 lipca 1944 Rosjanie zajęli Grodno, 27 lipca Białystok, 2 sierpnia dotarli do wschodnich przedmieść Warszawy a 29 sierpnia na zachód od Kowna osiągnęli wschodnią granicę z Prusami Wschodnimi) spowodowała, że rozgrywki ligowe zawieszono po zaledwie kilku meczach, i to wyłącznie pomiędzy drużynami z Gdańska i Gdyni. Ponieważ dłuższe podróże na mecze okazały się niemożliwe, wszystkie kluby z okręgu (także te z niższej ligi) które wyraziły chęć dalszej gry, podzielono na cztery grupy: gdańską, gdyńską, elbląską i bydgoską. Dwie pierwsze grupy rozegrały najwięcej meczów (każdy z każdym zagrał co najmniej raz, co w 6-zespołowej grupie gdańskiej oznaczało 7 lub 8 meczów na klub, a w przypadku 5-zespołowej grupy gdyńskiej 6 lub 7 meczów na klub). W grupie elbląskiej liczącej 5 drużyn (a od listopada 1944 tylko 4, po wycofaniu się SC Graudenz) rozegrały one od 2 do 5 spotkań. Grupa bydgoska nie rozpoczęła rozgrywek, co uwzględniając nadchodzący właśnie od południa front, jest całkiem zrozumiałe.

Skład poszczególnych sezonów

Jak widać z poniższej tabeli tylko trzy drużyny rozegrały (a właściwie miały rozegrać, jeśli uwzględnimy ostatni sezon, który się nie odbył) wszystkie pięć sezonów: SV Neufahrwasser, SV Viktoria Elbing i BuEV Danzig.

1940/1941	1941/1942	1942/1943	1943/1944	1944/1945
SC Preußen Danzig	SC Preußen Danzig	SC Preußen Danzig	SC Preußen Danzig
VfR Hansa Elbing	VfR Hansa Elbing
SV Neufahrwasser	SV Neufahrwasser	SG Neufahrwasser	SG Neufahrwasser	KSG Neufahrwasser/ KMA Danzig
SV Viktoria Elbing	SV Viktoria Elbing	SV Viktoria Elbing	SV Viktoria Elbing	SV Viktoria Elbing
BuEV Danzig	BuEV Danzig	BuEV Danzig	BuEV Danzig	BuEV Danzig
SG OrPo Danzig	SG OrPo Danzig	SG OrPo Danzig
	HUS Marienwerder	HUS Marienwerder
	Post-SG Danzig	Post-SG Danzig	Post-SG Danzig	Post-SG Danzig
	SC Wacker Schidlitz	SC Wacker Schidlitz
	Elbinger SV
		Lufttwaffen-SV Danzig	Lufttwaffen-SV Danzig	Lufttwaffen-SV Danzig
		SV Thorn	SV Thorn	SV Thorn
		SG Bromberg	SG Bromberg	SG Bromberg
			Post-SG Gotenhafen	Post-SG Gotenhafen
			Danziger SC
				WKG Kriegsmarine Oxhöft
				HUS Mewe

Mistrzowie i wicemistrzowie

Sezon	Mistrz Gauligi Gdańsk-Prusy Zachodnie	Wicemistrz Gauligi Gdańsk-Prusy Zachodnie	Wynik mistrza Gauligi w centralnej rundzie mistrzostw Niemiec	Mistrz Niemiec
1940/41	SC Preußen Danzig	VfR Hansa Elbing	faza grupowa	SK Rapid Wien
1941/42	HUS Marienwerder	SV Neufahrwasser	runda kwalifikacyjna	FC Schalke 04
1942/43	SV Neufahrwasser	Lufttwaffen-SV Danzig	ćwierćfinał	Dresdner SC
1943/44	Lufttwaffen-SV Danzig	Post-SG Gotenhafen	1. runda	Dresdner SC
1944/45	Rozgrywek nie dokończono

Tabela Wszech czasów

Lp.	Nazwa drużyny	Punkty	Sezony	S.	Tytuły	Mecze	Z	R	P	B +	B –	Lata gry	Naj. miej.
1.	SV Neufahrwasser	82	4	5	1	60	38	6	16	182	134	1940–44	1
2.	SC Preußen Danzig	62	4	4	1	60	28	6	26	160	129	1940–44	1
3.	BuEV Danzig	55	4	5	0	60	24	7	29	128	126	1940–44	3
4.	Lufttwaffen-SV Danzig	54	2	3	1	32	26	2	4	104	44	1942–44	1
5.	SV Viktoria Elbing	53	4	5	0	60	25	3	32	127	142	1940–44	4
6.	Post-SG Danzig	36	3	4	0	50	14	8	28	109	155	1941–44	5
7.	HUS Marienwerder	31	2	2	1	18	15	1	2	83	23	1941-43	1
8.	Post-SG Gotenhafen	29	1	2	0	20	14	1	3	51	23	1943/44	2
9.	SG Bromberg	29	2	3	0	32	14	1	17	65	74	1942–44	5
10.	SV Thorn	28	2	3	0	32	14	0	18	81	81	1942–44	3
11.	VfR Hansa Elbing	19	2	2	0	28	7	5	16	42	71	1940–42	2
12.	SG OrPo Danzig	18	3	3	0	28	8	2	18	56	95	1940–42	6
13.	SC Wacker Schidlitz	15	2	2	0	18	6	3	9	42	53	1941/42	6
14.	Elbinger SV	12	1	1	0	18	5	2	11	32	63	1941/42	9
15.	Danziger SC	9	1	1	0	18	4	1	13	28	77	1943/44	10
16.	WKG Kriegsmarine Oxhöft¹	-	0	1	–	–	–	–	–	–	–	1944/45	0
16.	HUS Mewe¹	-	0	1	–	–	–	–	–	–	–	1944/45	0

¹Klub wywalczył awans do ligi, ale nie rozegrał w niej żadnego meczu, ponieważ rozgrywki zawieszono.

Zobacz też

Przypisy

↑ Marlena Wyskok. Instrumentalizacja piłki nożnej w państwie totalitarnym na przykładzie Trzeciej Rzeszy. „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie”. XV (3), s. 13–14, 2016.

Bibliografia

Fußball im Baltischen Sportverband sowie seiner Vorläufer und Nachfolger. S. Stäbe (red.). T. 1: 1903/04 bis 1932/33. Berlin: DSfFS e. V., 2018. (niem.).
H. Grüne: Enzyklopädie des deutschen Ligafußballs. T. 1: Vom Kronprinzen bis zur Bundesliga. 1890 bis 1963. Deutsche Meisterschaft, Gauliga, Oberliga. Zahlen, Bilder, Geschichten. Kassel: AGON-Sportverlag, 1996. ISBN 3-928562-85-1. (niem.).
H. Grüne: Enzyklopädie des deutschen Ligafußballs. T. 7: Vereinslexikon. Kassel: AGON-Sportverlag, 2001. ISBN 3-89784-147-9. (niem.).
U. Hesse: Tor! Historia niemieckiej piłki nożnej. Otwock: Kopalnia, 2014. ISBN 978-83-937-2510-6.
Libero. Spezial deutsch. T. 16: Deutscher Vereinspokal...: die erste authentische Dokumentation des deutschen Vereinspokals. Teil 1940/44. Wiesbaden: Federation of Football History & Statistics (IFFHS), 1998. (niem.).
Libero. Spezial deutsch. T. 17: Gau-Auswahl-Wettbewerbe (1933 – 1942). Wiesbaden: Federation of Football History & Statistics (IFFHS), 1998. (niem.).
M. Wyskok. Instrumentalizacja piłki nożnej w państwie totalitarnym na przykładzie Trzeciej Rzeszy. „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie”. XV (3), s. 11–23, 2016.

[1] Marlena Wyskok. Instrumentalizacja piłki nożnej w państwie totalitarnym na przykładzie Trzeciej Rzeszy. „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie”. XV (3), s. 13–14, 2016.

[:1-2] W latach 1949–1991 ligowe rozgrywki piłkarskie w Niemieckiej Republice Demokratycznej odbywały się oddzielnie, ze względu na podział Niemiec.

[1]

[A]