Gil siwogłowy

Gil siwogłowy
	Pyrrhula erythaca
	Blyth, 1862
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	łuszczakowate
Podrodzina	łuskacze
Plemię	Pyrrhulini
Rodzaj	Pyrrhula
Gatunek	gil siwogłowy
Synonimy
	Pyrrhula altera Rippon, 1906; Pyrrhula erythaca taipaishanensis Rothschild, 1921;
	Pyrrhula altera Rippon, 1906; Pyrrhula erythaca taipaishanensis Rothschild, 1921;
Podgatunki
	P. e. erythaca Blyth, 1862; P. e. wilderi Riley, 1918;
	P. e. erythaca Blyth, 1862; P. e. wilderi Riley, 1918;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gil siwogłowy^[4] (Pyrrhula erythaca) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae). Występuje w południowo-wschodniej i wschodniej Azji. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Systematyka

Systematyka gatunku jest kwestią sporną. Za podgatunek Pyrrhula erythaca uznawany był gil lawendowy (Pyrrhula owstoni) z Tajwanu, jednak w 2020 roku Dong i inni podnieśli go do rangi gatunku na podstawie badań filogenetycznych, morfologicznych i różnic w wokalizacji^[5]^[6]. Zmianę te zaakceptowały: Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC)^[6], autorzy serwisu Birds of the World^[7]^[8] oraz autorzy Kompletnej listy ptaków świata^[4]. Jednak na liście ptaków świata opracowywanej przy współpracy autorów Handbook of the Birds of the World z BirdLife International takson ten nadal jest klasyfikowany jako podgatunek (lista ta wykorzystywana jest przy opracowywaniu Czerwonej księgi gatunków zagrożonych IUCN)^[9].

IOC uznaje gila siwogłowego za gatunek monotypowy^[6], jednak część autorów wyróżnia także drugi podgatunek^[7]^[9]:

P. e. erythaca Blyth, 1862
P. e. wilderi Riley, 1918

Etymologia nazwy naukowej

Pyrrhula: epitet gatunkowy Loxia pyrrhula Linnaeus, 1758; łac. średniowieczna pyrrhula „gil”, gr. πυρρουλας purrhoulas „ptak żywiący się robakami”, wymieniony przez Arystotelesa, identyfikowany jako rudzik lub gil^[10].
erythaca: gr. εριθακος erithakos nieznany mały ptak wymieniony przez Arystotelesa, Hezychiusza z Aleksandrii i innych, zwykle identyfikowany jako rudzik^[11].

Morfologia

Długość ciała wynosi 15–17 cm^[7], masa ciała 18–21 g^[7]^[12].

Występowanie

Występuje na obszarze Bhutanu, Chin, północno-wschodnich Indii, Mjanmy i Nepalu. Zamieszkuje lasy strefy umiarkowanej i scrub. Występuje na obszarach położonych na wysokości od 2000 do 4100 m n.p.m.^[13]

Poszczególne podgatunki zamieszkują:

P. e. erythaca – środkowe i południowe Chiny oraz wschodnie Himalaje od północno-wschodnich Indii (północny Bengal Zachodni) na wschód do północnej Mjanmy; notowany także w Nepalu i północnym Wietnamie (Tonkin)^[7].
P. e. wilderi – północno-wschodnie Chiny (zachodnia część miasta wydzielonego Pekin i północna część prowincji Hebei)^[7].

Status zagrożenia

Gil siwogłowy występuje na bardzo dużym obszarze (BirdLife International podaje EOO – 4,89 mln km², obejmuje on jednak także gila lawendowego), a jego populacja nie wydaje się zbliżać do kryteriów gatunków zagrożonych, dlatego w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN został zakwalifikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczba osobników światowej populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako od rzadkiego po lokalnie pospolity. Nie podjęto żadnych działań ochronnych gatunku. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku, BirdLife International ocenia trend populacji jako prawdopodobnie stabilny^[13].

Przypisy

↑ Pyrrhula erythaca, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b D.D. Lepage D.D., Grey-headed Bullfinch Pyrrhula erythaca, [w:] Avibase [online] [dostęp 2023-12-05] (ang.).
↑ Pyrrhula erythaca, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Pyrrhulini Vigors, 1825 (wersja: 2024-10-23). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-12-05].
↑ FengF. Dong FengF. i inni, Strict allopatric speciation of sky island Pyrrhula erythaca species complex, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 153, 106941, 2020, DOI: 10.1016/j.ympev.2020.106941 (ang.).
↑ ^a ^b ^c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2024-12-05]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f P.P. Clement P.P., Gray-headed Bullfinch (Pyrrhula erythaca), version 1.1, [w:] Birds of the World, 2021, DOI: 10.2173/bow.gyhbul2.01.1 [dostęp 2023-12-05] (ang.).
↑ P.P. Clement P.P., Taiwan Bullfinch (Pyrrhula owstoni), version 1.0, [w:] Birds of the World, 2021, DOI: 10.2173/bow.gyhbul5.01 [dostęp 2023-12-05] (ang.).
↑ ^a ^b HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 9 [online], październik 2024 [dostęp 2024-11-12] .
↑ Pyrrhula, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-02] (ang.).
↑ erythaca, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-02] (ang.).
↑ Bouvreuil à tête grise - Pyrrhula erythaca - Grey-headed Bullfinch [online], www.oiseaux.net [dostęp 2023-12-03] (ang.).
↑ ^a ^b Species factsheet: Pyrrhula erythaca [online], BirdLife International [dostęp 2023-12-03] .

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Pyrrhula erythaca, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[avibase-2] D.D. Lepage D.D., Grey-headed Bullfinch Pyrrhula erythaca, [w:] Avibase [online] [dostęp 2023-12-05] (ang.).

[iucn-3] Pyrrhula erythaca, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Pyrrhulini Vigors, 1825 (wersja: 2024-10-23). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-12-05].

[dong-5] FengF. Dong FengF. i inni, Strict allopatric speciation of sky island Pyrrhula erythaca species complex, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 153, 106941, 2020, DOI: 10.1016/j.ympev.2020.106941 (ang.).

[ioc-6] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2024-12-05]. (ang.).

[botw-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f P.P. Clement P.P., Gray-headed Bullfinch (Pyrrhula erythaca), version 1.1, [w:] Birds of the World, 2021, DOI: 10.2173/bow.gyhbul2.01.1 [dostęp 2023-12-05] (ang.).

[botw2-8] P.P. Clement P.P., Taiwan Bullfinch (Pyrrhula owstoni), version 1.0, [w:] Birds of the World, 2021, DOI: 10.2173/bow.gyhbul5.01 [dostęp 2023-12-05] (ang.).

[hbwcheck-9] HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 9 [online], październik 2024 [dostęp 2024-11-12] .

[10] Pyrrhula, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-02] (ang.).

[11] erythaca, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-02] (ang.).

[12] Bouvreuil à tête grise - Pyrrhula erythaca - Grey-headed Bullfinch [online], www.oiseaux.net [dostęp 2023-12-03] (ang.).

[:1-13] Species factsheet: Pyrrhula erythaca [online], BirdLife International [dostęp 2023-12-03] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]