Graniczna Placówka Kontrolna Łysa Polana

PPK Zwardoń/
GPK Zwardoń/Łysa Polana

GPK SG na Łysej Polanie

(czerwiec 2008)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945[a]
Rozformowanie	24 sierpnia 2005 (przekształcenia)
Tradycje
Rodowód	PPK Zwardoń
Kontynuacja	PSG na Łysej Polanie
Organizacja
Dyslokacja	Zwardoń Łysa Polana
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	9 Oddział Ochrony Pogranicza KW MO 3 Karpacka Brygada WOP Karpacka Brygada WOP Karpacki Oddział SG

Graniczna Placówka Kontrolna Zwardoń/Łysa Polana – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza wykonujący kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściu granicznym na granicy z Czechosłowacją.

Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej na Łysej Polanie – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej wykonująca kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściu granicznym na granicy z Czechosłowacją/Republiką Słowacką^[b].

W październiku 1945 Naczelny Dowódca WP nakazywał sformować na granicy państwowej 51 przejściowych punktów kontrolnych^[c]. Graniczna Placówka Kontrolna Zwardoń została utworzona w 1945 jako Kolejowy Przejściowy Punkt Kontrolny (PPK – kolejowa) III kategorii o etacie nr 8/12^[1]  i numerze 33^[2]. Obsada PPK składała się z 10 żołnierzy i 1 pracownik cywilny^[3].

W 1946 przejściowy punkt kontrolny został przeformowany do kategorii C według etatu nr 7/12. Przyjął też statut drogowego PPK. W 1947 przeorganizowany na kategorię D według etatu 7/33. Przyjął też nową nazwę Granicznej Placówki Kontrolnej WOP. W 1848 nastąpiła kolejna reorganizacja Wojsk Ochrony Pogranicza. Oddziały WOP przeformowano w brygady ochrony pogranicza, a GPK WOP Zwardoń przemianowano na Graniczną Placówkę Ochrony Pogranicza i przeformowano według etatu nr 7/74 i nadano jej numer 43^[2]. Placówkę przeniesiono na. Łysą Polanę i w 1950 przeformowana została na etat nr 096/27. W 1952 włączona do etatu 3 Brygady WOP^[4] .

Jesienią 1965 Graniczna Placówka Kontrolna Łysa Polana weszła w podporządkowanie Komendy wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej^[5]. Wycofano się z tego rozwiązania w końcu 1971, ponieważ od 1 października 1971 WOP został podporządkowany pod względem operacyjnym pod MSW (pod względem gospodarczym – od 1 stycznia 1972). Do WOP powrócił też cały pion kontroli ruchu granicznego wraz z przejściami granicznymi. Przywrócono jednolity system ochrony granicy państwa. GPK Łysa Polana weszła w podporządkowanie dowódcy 3. Karpackiej Brygady WOP, w Nowym Sączu, następnie od 1976 Karpackiej Brygady WOP^[6].

Straż Graniczna:

15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991, Graniczna Placówka Kontrolna Łysa Polana weszła w podporządkowanie Karpackiego Oddziału Straży Granicznej i przyjęła nazwę Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej na Łysej Polanie (GPK SG na Łysej Polanie)^[7] .

W ramach reorganizacji struktur Straży Granicznej związanej z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 15 października 2002 GPK SG na Łysej Polanie przejęła wraz z obsadą etatową pod ochronę odcinek granicy państwowej, po rozformowanej Strażnicy SG na Łysej Polanie^[7] .

Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej na Łysej Polanie pod tą nazwą funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 i 24 sierpnia 2005 kiedy to została przekształcona na Placówkę Straży Granicznej na Łysej Polanie (PSG na Łysej Polanie)^[d].

• Łysa Polana-Tatranská Javorina.

• por. Antoni Michalski (od 1947)
• ppor. Jan Pietraszewski (do 1954)
• ppor. Włodzimierz Trefoń (od 1954)
• kpt. Antoni Lewiński^[8]
• mjr Franciszek Dalszewski^[8]
• ppłk Antoni Sławiński^[8]
• ppłk Aleksander Świderski^[8]
• mjr Jan Baniak^[8]
• ppłk Zenon Szukalski^[8]
• mjr Marian Tota^[8] (1984–15.05.1991).

Straż Graniczna:

• mjr SG Marian Tota (16.05.1991–1994)^[9].

• HenrykH. Dominiczak HenrykH., Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985, Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985 .
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945–1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Tadeusz Jarmoliński: Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945–1990. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2013. ISBN 978-83-909484-7-8.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Straż Graniczna od 1991 – Karpacki Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2016-12-27]. (pol.).
• ASGran. Historia Karpackiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Kraków 1962.
• Archiwum Straży Granicznej, zespół DWOP, sygn. 217/32, k. 56–60. Wykaz przejściowych punktów kontrolnych. Pismo z 09.11.1945.
• Archiwum Straży Granicznej, Zespół DWOP, sygn.2825/1. Rejestr główny jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza.