Grocholub

Grocholub

wieś
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	krapkowicki
Gmina	Walce
Liczba ludności (2022)	335[2]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	47-344[3]
Tablice rejestracyjne	OKR
SIMC	0504539
Położenie na mapie gminy Walce Grocholub
Położenie na mapie Polski Grocholub
Położenie na mapie województwa opolskiego Grocholub
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego Grocholub
50°23′40″N 18°01′03″E/50,394444 18,017500[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Grocholub (dodatkowa nazwa w j. niem. Grocholub) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, w gminie Walce. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej.

W latach 1945–1954 miejscowość należała do gminy Walce w powiecie prudnickim. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Wieś zajmuje 7,04 km², a mieszka w niej 7% mieszkańców gminy^[4].

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod nazwą Grocholub, a także wymienia historyczne nazwy we fragmencie: "Grocholub (1228 Grocholuba, 1534 Grocholouw)"^[7].

Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w łacińskim dokumencie z 1228 roku wydanym przez Kazimierza I opolskiego, gdzie zanotowana została w szeregu miejscowości założonych na prawie polskim iure polonico^[8] w zlatynizowanej, staropolskiej formie „Groholuba”^[9]. Dokument wystawiony został w związku z przekazaniem wsi dla zakonu norbertanek w Czarnowąsach^[10].

W dokumencie wystawionym 22 sierpnia 1438 w Głogówku książęta Jan i Mikołaj zatwierdzili braciom Jakubowi i Maciejowi Stoklossenom, Janowi synowi Macieja, Janowi Lkoczka i Maciejowi Studiek – sołtysom w Grocholubiu posiadanie 4 łanów wolnego sołectwa w tejże wsi. Urbarz dóbr zamku w Głogówku z 1571 opisuje we wsi nowo wybudowany majątek ziemski specjalizujący się w hodowli owiec, nowy staw i tartak. W 1580 Valten von Winter z Głogówka sprzedał Christophowi Reichel dom z oborą, stodołą, ogrodem i karczmą w Grocholubiu. W 1602 hrabia Georg II von Oppersdorff pobierał należny czynsz z Grocholubia. Według urbarza głogóweckiego z 1635, we wsi mieszkało 17 rolników, sołtys i 15 zagrodników. Wówczas w Grocholubiu znajdowały się trzy stawy hodowlane^[10].

Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów^[11]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk^[12]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu trzy lemiesze ułożone w skos obok siebie, a w otoku napis: Gemeindevorsteher in Grocholub / Kreis Neustadt O/Schl. (pol. Gmina Grocholub / Powiat Prudnicki, Górny Śląsk)^[13]

W 1825 wieś liczyła 286 mieszkańców. Pierwsza szkoła we wsi została wzniesiona w 1842^[10].

Według spisu Pruskiego Urzędu Statystycznego z 1 grudnia 1910 we wsi mieszkało 507 osób w tym 275 mężczyzn i 338 kobiet z czego 4 osoby były niemieckojęzyczne, a 502 - polskojęzyczne. Jedna osoba natomiast zadeklarowała dwujęzyczność^[14]. W wyborach parlamentarnych w Republice Weimarskiej w 1919 najwięcej głosów w Grocholubiu zdobyli chrześcijańscy demokraci^[15].

W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Grocholub znalazł się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem^[16]. 27 lutego 1921 w Grocholubiu odbył się polski wiec, w którym uczestniczył m.in. Franciszek Strzoda^[17].

W okresie międzywojennym na terenie majątku w Grocholubiu znajdowało się przedszkole wiejskie. We wsi działała również ochotnicza straż pożarna, orkiestra dęta, piekarnia, masarnia, warsztaty stolarskie, kowal, kołodzieje, warsztat krawiecki, sklep spożywczy i pszczelarze^[10]. W latach 20. XX wieku w Grocholubiu powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej.

Podczas II wojny światowej, w lutym 1945 Grocholub znalazł się w pasie natarcia 13 Dywizji Piechoty Armii Czerwonej pod dowództwem Siergieja Aleksandrowa. Do wsi przybył sztab oddziału 100 Dywizji Strzelców Wehrmachtu, który ulokował się w zabudowaniach piekarza Jana Smykały. Eskorta żołnierzy niemieckich przyprowadziła do Grocholubia 13 czerwonoarmistów, wziętych do niewoli. Dowódca sztabu w Grocholubiu rozkazał ich rozstrzelać. Trzem z nich polecono wykopać groby dla siebie i reszty, jednak zostali oni zabici podczas próby ucieczki. Żołnierze radzieccy zostali rozstrzelani za stodołą Smykały. Następnego dnia miejscowi rolnicy Józef Pelka, Paweł Macha i sołtys Stanisław Fuchs otrzymali od Niemców zadanie pochowania czerwonoarmistów w byłej piaskowni po prawej stronie szosy w kierunku Mechnicy. Zwłoki zakopali Franciszek Kałuża i August Kurpiel. Po wojnie, na mocy decyzji Sądu Grodzkiego w Głogówku, w 1947 zwłoki żołnierzy radzieckich zostały ekshumowane i przeniesione na cmentarz wojenny Armii Czerwonej w Kędzierzynie^[18].

Prudnik

Głogówek

Biała

Grocholub

Położenie na mapie powiatu prudnickiego w 1950 r.

Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim^[19]. Mieszkańcom Grocholubia, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa. 5 lipca 1945 dziewięć dzieci w wieku od 4 do 10 lat doprowadziły do eksplozji granatów ręcznych porzuconych w rowie przy drodze do Straduni. Wszystkie dzieci zginęły na miejscu^[10].

W latach 1945–1950 Grocholub należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Walce^[20], w latach 1954–1961 do gromady Brożec^[21], a w latach 1961–1972 do gromady Walce. Podlegała urzędowi pocztowemu w Głogówku^[22].

Do 1956 roku Grocholub należał do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1956 Grocholub został odłączony od powiatu prudnickiego i przyłączony do nowo utworzonego krapkowickiego^[23].

W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku^[24], kotlarz^[25], krawiec^[26]. W 1978 zlikwidowano szkołę w Grocholubiu^[10].

• 1784 – 231
• 1825 – 286^[10]
• 1855 – 475
• 1871 – 535^[27]
• 1885 – 540^[28]
• 1905 – 565^[29]
• 1910 – 507^[30]
• 1933 – 556^[31]
• 1939 – 553^[31]
• 1966 – 515^[32]
• 1998 – 450^[33]
• 2002 – 429^[33]
• 2009 – 374^[33]
• 2011 – 378^[33]
• 2015 – 376
• 2016 – 374
• 2017 – 373
• 2018 – 366
• 2019 – 364

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Grocholubiu chronione są^[34][35]:

• układ ruralistyczny wsi
• kuźnia, ul. Opolska 15, XIX w., 1932
• szkoła, ob. świetlica wiejska, ul. Opolska 19, 4. ćw. XIX w., lata 20. XX w.
• budynek mieszkalny, ul. Opolska 47, 1873, lata 80. XX w.
• kapliczka-dzwonnica koło domu ul. Opolska 33, pocz. XIX w., pocz. XX w z dzwonem z 1826
• pomnik ofiar I wojny światowej, ul. Opolska, 1922

We wsi działa OSP, sklep i Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna^[36].

Wieś przynależy do parafii rzymskokatolickiej w Walcach^[37].

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Grocholubiu^[38].

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Grocholubiu działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej. Jednostka OSP została założona w 1921^[39]. Do 1998 bezpieczeństwo pożarowe w Grocholubiu było nadzorowane przez Komendę Rejonową PSP w Prudniku^[40].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 7 Komendy Powiatowej Policji w Krapkowicach^[41].

Teren wsi, jak i całej gminy Walce, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa^[42]. Gminę Walce obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG^[43].

Adolf Baron - (urodzony 13 kwietnia 1866r. w tej wsi, zmarł 17 stycznia 1934r. w Gogolinie) burmistrz Krapkowic w latach 1898-1932.

• Colmar Grünhagen: Regesten zur Schleisischen Geschichte. Breslau: Josef Max & COMP., 1866.
• Colmar Grünhagen: Regesten zur Schleisischen Geschichte. Erster Band. Urkunden des klosters Czarowanz. Breslau: Josef Max & COMP., 1857.
• FelixF. Triest FelixF., Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117  (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.
• Praca zbiorowa: Gemeindelexicon für die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Opplen Auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910, Heft VI. Negierungsbezirk Oppeln.. Berlin: Königlich preußischen Statistifchen Landesamte, 1912.
• O. Henryk Kałuża SVD ''Dzieje Parafii Brożec i Okolic'', Brożec - Nysa 2009, s. 173-174
• Śląsk: księga adresowa województwa śląskiego, Katowice: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza Prasa, 1949 .
• Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.

• Grocholub, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 812 .