|
Józef Chrzanowski
Józef Chrzanowski (ur. 1844 w Tule, zm. 7 stycznia 1915 w Kaliszu) – polsko-rosyjski architekt, inżynier gubernialny guberni kaliskiej w latach 1875–1903, inżynier miejski Kalisza w latach 1902–1903. ŻyciorysUrodził się w polsko-rosyjskiej rodzinie szlacheckiej w Tule. Matka była prawosławną Rosjanką, a ojciec wywodził się najprawdopodobniej ze szlachty z okolic Wilna[1]. Jego brat, Iłarion Chrzanowski na przełomie XIX i XX wieku pełnił funkcję policmajstra Łodzi[2]. W młodości wraz z rodzicami przeniósł się do Wilna, gdzie ukończył gimnazjum. W latach 1864–1868 studiował w Szkole Budowlanej (późniejszym Instytucie Inżynierów Cywilnych) w Petersburgu, uzyskując tam dyplom inżyniera cywilnego z prawem do rangi służbowej X klasy. Zatrudnił się w Komitecie Techniczno-Budowlanym Ministerstwa Spraw Wewnętrznych jako pomocnik architekta. Z przydziału ministerstwa pracował na budowie kolei między Kurskiem a Charkowem, brał także udział w projektowaniu kolei z Berdiańska do Aleksandrowska[3][1]. W latach 1870–1875 pracował dla księcia Siergieja Gagarina, mieszkał wówczas w obecnym Pławsku[1], gdzie miał zbudować szpital pawilonowy otoczony rozległym parkiem krajobrazowym według projektu Iwana Sztroma[1]. Samodzielnie zaprojektował tam aptekę z laboratorium, dom dla służby dworskiej i hotel. W 1871 roku awansował do rangi radcy tytularnego[4]. W 1875 roku został przeniesiony do Kalisza, gdzie miał objąć stanowisko inżyniera guberialnego, zastępując M. Chersońskiego. Podczas swojej pracy w Kaliszu zatwierdził, korygował i nadzorował budowę kilkuset budynków, na zamówienie projektował także wiele budynków na terenie całej guberni[4]. Był autorem projektów ratuszy, strażnic, teatrów, odwachów, obiektów przemysłowych, infrastruktury drogowej, kościołów, cerkwi, synagog i budynków mieszkalnych. Zajmował się także przebudowami i adaptacjami istniejących budynków, m.in. szpitala miejskiego w Kaliszu, przebudowami klasztorów na szkoły i modernizacjami obiektów miejskich[4]. Prowadził budowę soboru Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kaliszu i nowej wieży kościoła św. Mikołaja[2]. W 1876 roku awansował do rangi asesora kolegialnego, w 1879 roku radcy nadwornego, a w 1882 roku kolegialnego doradcy. Przechodząc na emeryturę posiadał rangę radcy stanu. W 1892 i 1895 roku uczestniczył w ogólnorosyjskich zjazdach artystów i architektów w Petersburgu i Moskwie[4]. Jego współpracownikiem był m.in. Eugeniusz Oraczewski[2]. Udzielał się m.in. jako kurator ochronki prawosławnej dla dzieci, członek zarządu Resursy Kaliskiej, członek Ochotniczej Straży Ogniowej, Rosyjskiego Towarzystwa Ratowania Tonących i kasy pożyczkowej przy Urzędzie Gubernialnym[4]. W 1900 roku obchodził jubileusz 25-lecia pracy w Kaliszu, połączony z otwarciem zaprojektowanego przez niego budynku teatru miejskiego[4]. W praktyce urzędowej kilkakrotnie przypisywał sobie autorstwo projektów, które tylko korygował lub prowadził ich budowy[4]. Na przełomie 1903 i 1904 roku przeszedł na emeryturę w związku z pogarszającym się stanem zdrowia[4]. Był właścicielem działki na rogu ulic Młynarskiej i Staszica w Kaliszu, prawdopodobnie także projektantem wybudowanej na niej kamienicy[2]. Od 1904 roku prowadził prywatną praktykę, projektując proste kamienice czynszowe i przebudowy obiektów[4]. Projekty jego autorstwa były krytykowane i korygowane przez architektów powiatowych i miejskich z powodu braków pod względem funkcjonalnym i wątpliwych wyborów estetycznych, praktykę prowadził jednak co najmniej do 1910 roku[1][2]. Zmarł 7 stycznia (20 stycznia wg starego porządku) 1915 roku w kaliskim szpitalu św. Trójcy. Trzy dni później został pochowany na cmentarzu grecko-prawosławnym w Kaliszu[2]. OdznaczeniaŹródło[4]:
Ważniejsze projekty i realizacjeŹródło[5]:
Prawdopodobnie brał też udział w projektowaniu kościołów w Osieku, Wrzącej, Ślesinie, Kraszewicach i Starym Mieście[5]. Przebudowy i nadzór
PrzypisyBibliografia
|
||||||||||||||
