Jan Sońta

Jan Sońta

Ośka, Jaś

Tablica w kościele garnizonowym w Radomiu
pułkownik
Data i miejsce urodzenia	8 października 1919 Świesielice
Data śmierci	30 października 1990[1]
Przebieg służby
Siły zbrojne	Bataliony Chłopskie Siły Zbrojne PRL
Stanowiska	dowódca oddziału partyzanckiego (BCh)
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa Rozbicie obozu karnego w Solcu nad Wisłą
Późniejsza praca	inspektor Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej prezes zarządu okręgu ZBoWiD w Kielcach

Jan Tadeusz Sońta ps. Ośka, Jaś (ur. 8 października 1919 w Świesielicach, zm. 30 października 1990^[1]) – polski działacz ruchu ludowego, żołnierz Batalionów Chłopskich, pułkownik Wojska Polskiego.

Urodził się w Świesielicach w rodzinie chłopskiej. Działalność polityczną rozpoczął od wstąpienia do Związku Młodzieży Wiejskiej RP Wici. W 1939 rozpoczął naukę na Wydziale Drogowo-Budowlanym Średniej Szkoły Technicznej w Radomiu. Ukończył ją jednak dopiero po wyzwoleniu spod Okupacji niemieckiej^[2].

Po wybuchu II wojny światowej, już w 1940 utworzył grupę konspiracyjną Ośka, która w 1942 weszła w struktury Batalionów Chłopskich^[2]. Pierwszą akcję przeprowadził wraz z Antonim Majewskim pseudonim Trojan w lipcu 1940. W jej wyniku z użyciem atrapy pistoletu rozbrojony został żołnierz niemiecki i zdobyta została pierwsza broń^[3]. Liczba osób w grupie Ośka szybko wzrosła do 1000. Oddział przyjął nazwę Partyzanckie Zgrupowanie BCh Ośka i jego dowódcą został Jan Sońta^[1]. Od 1943 Zgrupowanie BCh Ośka współpracowało z lokalnym oddziałem GL im. Czachowskiego m.in. w walkach przeciw niemieckim oddziałom kontyngentowym^[4]. W październiku 1944 Jan Sońta porozumiał się z lokalnymi oddziałami AL (1., 2. i 10. Brygadą) wskutek czego w nocy z 27 na 28 października 1944 r. oddział kpt. Hiszpana ze Zgrupowania BCh Ośka uczestniczył w zwycięskiej potyczce pod Chotczą. Udało się wówczas partyzantom przebić przez linię frontu^[5]. Po przejściu frontu Jan Sońta ujawnił się i organizował struktury Milicji Obywatelskiej. 15 lutego 1945 oddelegowany został do pracy w Komendzie Głównej (KG) Milicji Obywatelskiej. Awansowany do stopnia ppłk pełnił funkcję inspektora KG. 9 czerwca 1945 został skierowany do Łańcuta z funkcją doradcy dowódcy 28 pp 9 Dywizji Piechoty Wojska Polskiego^[1] i brał udział w zwalczaniu podziemia ukraińskiego na Rzeszowszczyźnie.

11 sierpnia 1945 został aresztowany i następnie skazany na karę śmierci. Wyrok zmieniono na 12 lat więzienia. W ramach amnestii został zwolniony 6 stycznia 1954. 10 listopada 1954 zawarł związek małżeński z Zofią Grabowską^[1]. Był m.in. prezesem zarządu okręgu ZBoWiD, kierownikiem przedsiębiorstwa budowlanego w Kielcach i kierownikiem Spółdzielni Transportu Wiejskiego. Był członkiem Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Jesienią 1989 współdziałał przy reaktywowaniu Polskiego Stronnictwa Ludowego. Sąd Najwyższy w Warszawie zrehabilitował go 10 września 1992 unieważniając dawne wyroki^[1].

Zmarł 30 października 1990. Pochowany został na cmentarzu rzymskokatolickim przy ul. Limanowskiego w Radomiu^[6][7].

• Medal "Za zasługi dla ruchu ludowego" (1984)^[8]

W październiku 1998 wmurowano tablicę upamiętniającą Jana Sońtę w Kościele Garnizonowym pw. św. Stanisława Biskupa w Radomiu^[9].

• Praca zbiorowa, Przewodniczący Kolegium Redakcyjnego: Kazimierz Sobczak - Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa 1975.
• Praca zbiorowa - Bataliony Chłopskie w ocenie współczesnej historiografii. Kielce 2001.
• Praca zbiorowa - Kalendarium działalności bojowej Batalionów Chłopskich 1940-1945. Warszawa 1983.

• Ośka – partyzancka legenda BCh