Janusz Gajos

Janusz Gajos

Janusz Gajos (2015)
Imię i nazwisko	Janusz Jerzy Gajos
Data i miejsce urodzenia	23 września 1939 Dąbrowa Górnicza
Zawód	aktor, pedagog
Współmałżonek	(1) Zoja Gajos; (2) Ewa Miodyńska; (3) Barbara Nabiałczyk; (4) Elżbieta Brożek
Lata aktywności	od 1964
Zespół artystyczny
Teatr Narodowy w Warszawie
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Janusz Jerzy Gajos (ur. 23 września 1939 w Dąbrowie Górniczej) – polski aktor teatralny i filmowy; profesor sztuk teatralnych, pedagog i fotograf.

Uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich aktorów. Laureat wielu wyróżnień, w tym nagród publiczności oraz odznaczeń. Jest sześciokrotnym laureatem prestiżowej filmowej nagrody „Orły” oraz nagród przyznawanych przez jury festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Laureat pięciu Wiktorów i jednego Super Wiktora – nagród którymi honorowane są wybitne osobowości małego ekranu^[1]. W 2015 podczas otwarcia 40. Festiwalu Filmów Polskich w Gdyni wręczono mu Diamentowe Lwy – nagrodę publiczności biorącej udział w plebiscycie na najlepszego polskiego aktora czterdziestolecia^[2].

Kiedy miał 11 lat, zamieszkał z rodzicami w Będzinie, gdzie ukończył szkołę podstawową i w 1957 zdał maturę w III Liceum Ogólnokształcącym. Zawodu aktora uczył się w Teatrze Dzieci Zagłębia pod opieką Jana Dormana. Kilkakrotnie starał się o przyjęcie do Szkół Teatralnych w Łodzi i Krakowie, ale bez powodzenia. W latach 1960–1961 odbył służbę wojskową. Następnie, w latach 1961–1965, studiował na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoła Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi^[3], ale dyplom uzyskał w dopiero w 1971. W latach 1965–1970 występował w Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi^[4].

Jako aktor zadebiutował rolą Pietrka w filmie Marii Kaniewskiej Panienka z okienka (1964)^[4]. Ogólnopolską popularność zyskał dzięki roli Janka Kosa w serialu wojennym Czterej pancerni i pies (1966–1970)^[5]. Z uwagi na ogromny sukces serialu przez kilka kolejnych lat był utożsamiany wyłącznie ze swoją ekranową postacią, przez co nie otrzymywał interesujących propozycji aktorskich, poza epizodycznymi rolami w kilku produkcjach^[6].

Za główną rolę chłoporobotnika Józefa Mikułę, który w loterii wygrywa milion złotych, w filmie obyczajowym Sylwestra Szyszki Milioner (1977) otrzymał nagrodę za najlepszą rolę męską na 4. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku^[6].

Od 1970 gra w teatrach warszawskich: Komedia (1970–1971), Polskim (1971–1974), Kwadrat (1974–1980), Dramatycznym (1980–1984), Powszechnym (od 1984)^[4] i Narodowym (2003–2022). Od 1986 wystąpił w wielu spektaklach Teatru Telewizji^[4].

Występował w roli Tureckiego w odcinkach Kabaretu Olgi Lipińskiej i w skeczach program telewizyjnego Kabaretu Dudek W telewizyjnej kawiarni.

W 2003 został wykładowcą PWSFTviT w Łodzi, a w 2006 – członkiem rady programowej Fundacji Centrum Twórczości Narodowej.

Zajmuje się fotografią, w 2002 zorganizował w Katowicach pierwszą wystawę swoich zdjęć.

W 2008 otrzymał tytuł profesora sztuk teatralnych^[7]. 7 października 2016 został uhonorowany tytułem doktora honoris causa PWSFTiT w Łodzi^[8].

Został członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed przyspieszonymi wyborami prezydenckimi 2010^[9] i przed wyborami prezydenckimi w Polsce w 2015^[10].

Czterokrotnie żonaty: z Zoją; z aktorką Ewą Miodyńską; z realizatorką telewizyjną Barbarą Nabiałczyk, z którą ma jedyną córkę Agatę (ur. 1980); obecnie z Elżbietą Brożek^[11][12][13].

Mieszka w Warszawie^[14].

• Złoty Krzyż Zasługi – 1974 w związku z jubileuszem Polski Ludowej^[15].
• Orzeł 2001 Polskiej Akademii Filmowej, nagroda za drugoplanową rolę męską w filmie To ja, złodziej
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 2002^[16]
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” – 2007^[17]
• Orzeł 2007 Polskiej Akademii Filmowej za rolę Brata Zdrówko w filmie Jasminum (2007)
• Wiktor 2007 w kategorii Najpopularniejszy aktor telewizyjny
• Orzeł 2010 Polskiej Akademii Filmowej, nagroda za drugoplanową rolę męską w filmie Mniejsze zło
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski – 2011^[18].
• Diamentowe Lwy, nagroda publiczności biorącej udział w plebiscycie na najlepszego polskiego aktora czterdziestolecia – 2015^[2].
• Orzeł 2016 Polskiej Akademii Filmowej, nagroda za osiągnięcie życia^[19].
• Orzeł 2016 Polskiej Akademii Filmowej, nagroda za główną rolę męską w filmie Body/Ciało^[20].
• Orzeł 2019 Polskiej Akademii Filmowej, nagroda za drugoplanową rolę męską w filmie Kler

• 1964: Panienka z okienka – Pietrek
• 1964: Obok prawdy – Zyga
• 1965: Kapitan Sowa na tropie – listonosz (odc. 3)
• 1966: Bariera – tramwajarz niosący bohaterkę na drzwiach z literą „E”
• 1966: Bicz boży – funkcjonariusz MO Kleń
• 1966–1970: Czterej pancerni i pies – Janek Kos
• 1966: Powrót na ziemię – żołnierz eskortujący rannego mówcę
• 1966: Szyfry – zakonnik w klasztorze Cystersów
• 1967: Cyrograf dojrzałości – aktor Janek
• 1967: Stajnia na Salvatorze – Michał Słowiński
• 1967: Zwariowana noc – partyzant słowacki Stanko
• 1970: Mały – Julek „Mały”
• 1970: Wakacje z duchami – asystent profesora „Antoniusz”
• 1971: Kocie ślady – por. MO Wojciech Góralczyk
• 1972: Dary magów – Julek
• 1974: Karino – Janczar
• 1974: Zaczarowane podwórko – milicjant
• 1975–1977: Czterdziestolatek – Antek Sławek (odc. 9 i 19)
• 1975: Beniamiszek – handlarz
• 1976: Bezkresne łąki – inspektor
• 1976: Karino – Janczar
• 1976: Mgła – oficer informacji
• 1977: Milioner – Józef Mikuła
• 1977: Niedziela pewnego małżeństwa w mieście przemysłowym średniej wielkości – brat Witolda
• 1978: Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz? – kierownik delikatesów
• 1979: Dyrygent – dygnitarz z Warszawy
• 1979: Kung-fu – redaktor naczelny Maciek
• 1979: Pełnia – Janek
• 1980: Kontrakt – Bolesław Bartoszuk, ojciec Lilki
• 1980–1981: Fortele Jonatana Koota – Eryk Kowalik (głos)^[21]
• 1981: Człowiek z żelaza – zastępca szefa Radiokomitetu
• 1981: Z dalekiego kraju – dyrektor huty
• 1981: Wahadełko – Michał Szmańda
• 1981: Limuzyna Daimler-Benz – Kuschmerek
• 1981: Wojna światów – następne stulecie – robotnik z wodociągów
• 1982: Gwiezdny pył – sąsiad Jabłonka
• 1982: Nieciekawa historia – Aleksander Gnekker
• 1982: Przesłuchanie – major UB „Kąpielowy”
• 1983: Alternatywy 4 – Jan Winnicki, działacz partyjny
• 1983: Stan wewnętrzny – Jakub Jasiński, komandor jachtklubu Stoczni Gdańskiej
• 1983: Wedle wyroków twoich... – kierowca
• 1984: Idol – Józef Winiecki, redaktor naczelny
• 1984: Przemytnicy – Józef Trofida
• 1984: Rok spokojnego słońca – szef szabrowników
• 1986: Big bang – Janek
• 1988: Dekalog IV – Michał
• 1988: Mistrz i Małgorzata – Nieznajomy (odc. 3)
• 1988: Piłkarski poker – sędzia piłkarski Jan Laguna
• 1990: Ucieczka z kina „Wolność” – cenzor Rabkiewicz
• 1991: Panny i wdowy – adwokat Andrzej Obłuka (odc. 3)
• 1992: Kiedy rozum śpi – Cinqueda
• 1992: Psy – b. mjr SB „Siwy” Gross
• 1992: Szwadron – rotmistrz Jan Dobrowolski
• 1993: 40-latek. 20 lat później – Antek Sławek (odc. 8, 9 i 12)
• 1993: Straszny sen Dzidziusia Górkiewicza – radny Niezgoda
• 1993: Trzy kolory: Biały – Mikołaj
• 1994: Śmierć jak kromka chleba – przewodniczący samorządu pracowniczego Miodek
• 1994: Zespół adwokacki – były kochanek Elżbiety Siudy (odc. 11)
• 1995: Akwarium – pułkownik Nikołaj Krawcow
• 1995: Akwarium, czyli samotność szpiega – pułkownik Nikołaj Krawcow
• 1995: Łagodna – mąż, właściciel lombardu
• 1996: Ekstradycja 2 – Jan Tuwara (odc. 9)
• 1996: Poznań 56 – profesor w wagonie
• 1997: Czas zdrady – Niccolo Machiavelli
• 1997: Szczęśliwego Nowego Jorku – „Profesor”
• 1998: Ekstradycja 3 – Jan Tuwara
• 1999: Egzekutor – Kowalik „Zadzior”
• 1999: Fuks – śledczy
• 1999: Ostatnia misja – komisarz Piotr Sobczak
• 2000: Żółty szalik – bohater
• 2000: To ja, złodziej – Roman Wyskocz
• 2000: Weiser – antykwariusz
• 2001: Przedwiośnie – Seweryn Baryka
• 2001: Tam i z powrotem – Andrzej Hoffman
• 2002: Chopin. Pragnienie miłości – wielki książę Konstanty Pawłowicz
• 2002: Przedwiośnie – Seweryn Baryka (odc. 1–2)
• 2002: Zemsta – Cześnik Maciej Raptusiewicz
• 2005: Pitbull (serial TV) – Zbigniew „Benek” Chyb (odc. 1–5)
• 2005: Pitbull – Zbigniew „Benek” Chyb
• 2005: Solidarność, Solidarność... – prezes (cz. 10)
• 2005: Zakochany Anioł – kloszard warszawski Lupin
• 2006: Jasminum – brat Zdrówko
• 2007: Ekipa – były premier Henryk Nowasz
• 2009: Mniejsze zło – Mieczysław Nowak
• 2011: Wygrany – Frank Goretzky
• 2011–2012: Bez tajemnic – Gustaw Staroń
• 2013: Układ zamknięty – prokurator Andrzej Kostrzewa
• 2015: Body/Ciało – prokurator
• 2016: Zaćma – ksiądz Cieciorka
• 2016: Konwój – dyrektor Nowacki
• 2017: Najlepszy – Marek Kotański
• 2018: Kamerdyner – Bazyli Miotke
• 2018: Kler – arcybiskup Mordowicz
• 2019: Solid Gold – wysoki oficer CBŚ Nowicki
• 2020: Bez skrupułów (serial TV) – Stefan Nowicki (odc. 1–5)
• 2023: Fuks 2 – oficer Mazur
• 2024: Rojst Millenium – Stefan Jassijej

• 1968: Zaufaj mi Anno – dziennikarz Nasko^[22]
• 1968: Pamiętnik pani doktor – Pascal^[22]
• 1968: Film z czarującą dziewczyną – Paul Manu^[22]
• 1996: Córka d’Artagnana – D’Artagnan^[23]
• 1998: Hopkins FBI – Hopkins
• 2002: Planeta skarbów – John Silver

• 1969: Zamach (reż. Roman Sykała) – Popinot
• 1969: Kochankowie z Nohant (reż. Abdellah Drissi) – Chopin
• 1969: Młodość Jasia Kunefała (reż. Janusz Kłosiński) – Jaś Kunefał
• 1969: Mgła (reż. Maria Kaniewska) – lekarz
• 1971: Toccata (reż. Ireneusz Kanicki) – Adam
• 1973: Pierwszy dzień wolności (reż. Jan Bratkowski) – Karol
• 1977: Oscar (reż. Edward Dziewoński) – Oskar
• 1978: Las (reż. Edward Dziewoński) – Sczastliwcew
• 1980: Igraszki z diabłem (reż. Tadeusz Lis) – diabeł Omnimor
• 1985: Przedstawienie Hamleta we wsi Głucha Dolna (reż. Olga Lipińska) – Mate Bukara
• 1985: Zapomniany diabeł (reż. Tadeusz Lis) – diabeł Trepifajksel, później Maciej
• 1986: Mgiełka (reż. Juliusz Janicki) – Milton
• 1987: Opowieści Hollywoodu (reż. Kazimierz Kutz) – Odon von Horvath^[24]
• 1988: Ławeczka (reż. Maciej Wojtyszko) – On
• 1988: Teatr czasów Nerona i Seneki (reż. Konstanty Ciciszwili) – Neron
• 1988: Samobójca (rez. Kazimierz Kutz) – Siemion Siemionowicz Podsiekalnikow
• 1990: Kolacja na cztery ręce (reż. Kazimierz Kutz) – Johann Sebastian Bach
• 1994: O przemyślności kobiety niewiernej (reż. Maciej Dutkiewicz) – Giovanni Boccaccio
• 1997: Odbita sława (reż. Janusz Zaorski) – Alfred
• 1997: Mistrz (reż. Agnieszka Lipiec-Wróblewska) – prefekt Herbert
• 1997: Adrianne Lecouvreur (reż. Mariusz Treliński) – Michonet
• 1998: Ksiądz Marek (reż. Krzysztof Nazar) – Kreczetnikow
• 1999: Rozmowy przy wycinaniu lasu (reż. Stanisław Tym) – Bimber
• 1999: Wielka Magia (reż. Maciej Englert) – Otto Marvuglia
• 1999: Brand (reż. Krzysztof Lang) – Brand
• 1999: Płaszcz (reż. Andrzej Domalik) – Gromotrubow
• 1999: Chińska kokaina, czyli sen o Paryżu (reż. Krzysztof Zaleski) – Ametystow
• 1999: Bigda idzie! (reż. Andrzej Wajda) – Mateusz Bigda
• 2000: Piękny Widok (reż. Janusz Kijowski) – Nick
• 2000: Miłość na Madagaskarze (reż. Waldemar Krzystek) – Ritter
• 2000: Simpatico (reż. Mariusz Grzegorzak) – Carter
• 2001: Klub kawalerów (reż. Krystyna Janda) – prezes klubu Sobieniewski,
• 2001: Herbatka u Stalina (reż. Janusz Morgenstern) – Józef Stalin
• 2001: Skiz (reż. Gustaw Holoubek) – Tolo
• 2004: Hamlet (reż. Łukasz Barczyk) – Klaudiusz
• 2006: Norymberga (reż. Waldemar Krzystek) – pułkownik
• 2007: Narty Ojca Świętego (reż. Piotr Cieplak) – ksiądz Kubala
• 2010: W roli Boga (reż. Tomasz Wiszniewski) – dr Jack Klee
• 2011: Boulevard Voltaire (reż. Andrzej Bart) – pan R.
• 2012: Daily Soup (reż Małgorzata Bogajewska) – ojciec
• 2013: Udręka życia (reż. Jan Englert) – Jona
• 2013: Saksofon (reż. Izabella Cywińska) – bohater^[25]
• 2013: Trzy razy Fredro. Nikt mnie nie zna (reż. Jan Englert) – lichwiarz Łapka

• 2002: Wystawa w Galerii Akwarela w Pałacu Młodzieży – Katowice
• 2004: Wystawa w Galerii Sztuki Katarzyny Napiórkowskiej – Warszawa
• 2008: Wystawa pt. „Trochę teatru” w Galerii Sztuki Krystyny Napiórkowskiej – Warszawa
• 2008: Wystawa na X Festiwalu Nauki i Sztuki – Siedlce
• 2008: Wystawa na X Polkowickich Dniach Teatru

• Janusz Gajos w bazie filmpolski.pl
• Janusz Gajos, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .
• Elżbieta Baniewicz: Gajos. Warszawa: Wydawnictwo Marginesy, 2013. ISBN 978-83-63656-88-1. Brak numerów stron w książce
• Janusz Gajos. W: Jacek Lutomski (redaktor): Gwiazdy w zbliżeniu. Portrety aktorów i reżyserów polskich. Barbara Hollender (autorka rozdziału). Warszawa: Wydawnictwo Presspublica, 1995. ISBN 83-86038-09-8.

• Janusz Gajos w bazie IMDb (ang.)
• Janusz Gajos w bazie Filmweb
• Portrety. Janusz Gajos, teatry.art.pl
• Janusz Gajos na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• Janusz Gajos w bazie Akademii Polskiego Filmu
• Janusz Gajos, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-11] .