Józef Hammer-Baczewski

Józef Hammer ps. „Józef Baczewski”, „Henryk Szwaycer”, „Lech”, „Wujek”^[1] (zm. 1 sierpnia 1942) – kolaborant III Rzeszy, twórca organizacji udającej komórkę wywiadowczą rządu londyńskiego.

Data i miejsce urodzenia Hammera oraz inne szczegóły pochodzenia nie są znane. Wg Kazimierza Leskiego Józef Hammer urodził się w rodzinie żydowskiej^[2].

Hammer już podczas I wojny światowej był agentem niemieckim^[3]. W okresie II wojny światowej początkowo prowadził próby rozpracowania Komendy Głównej ZWZ, mocno interesował się osobą gen. Stefana Roweckiego Grota^[1]. Najbardziej znany jest z późniejszej działalności. Hammer zorganizował z inspiracji Gestapo i Abwehry komórkę Nadwywiadu, która według jej legendy miała powstać jako ściśle zakonspirowana i powołana do kontroli nad polskim podziemiem. Hammer posługiwał się sfałszowanym pełnomocnictwem wystawionym rzekomo przez Władysława Sikorskiego^[3] i stopniem pułkownika^[1]. W 1942 roku Hammer skupił się na infiltracji komórek wywiadowczych AK odpowiedzialnych za kontakt z więźniami Pawiaka. Efektem jego działań było poznanie przez Niemców kanałów komunikacji oraz pracowników więzienia związanych z konspiracją. Jego działalność skutkowała serią aresztowań wśród tych osób wiosną 1942 roku^[3].

Rozpracowany, skazany przez sąd podziemny na śmierć. Wykonanie wyroku powierzono zespołowi ppor. Leszka Kowalewskiego („Tomaszowi”, „Twardemu”)^[4]. Wyrok wykonano 1 sierpnia 1942 roku na ul. Tamka^[1][4]. Hammera postrzelono, zmarł po przewiezieniu do szpitala. Jego następcą w Nadwywiadzie został Edward Zajączkowski^[3], którego stracono wyrokiem sądu podziemnego już 13 września^[4]. AK przewerbowała większość nieświadomych pracy na rzecz okupanta polskich członków organizacji^[3].