|
Język musi
Język musi, także palembang (baso Palembang; indonez. bahasa Melayu Palembang[1][2]) – język austronezyjski używany w prowincji Sumatra Południowa w Indonezji, należący do grupy języków malajskich. Według danych z 2000 roku posługuje się nim 3,1 mln osób. Służy jako lokalna lingua franca[3]. W niektórych publikacjach terminy „musi” i „palembang” są ze sobą utożsamiane[4]. Inni autorzy czynią między nimi rozróżnienie[5]. „Musi” to nazwa okolicznej rzeki, a Palembang to ośrodek administracyjny prowincji. W szerokim znaczeniu nazwa „musi” odnosi się do dużej sieci dialektów malajskich z Sumatry Południowej (tworzących tzw. język musi) lub jednej z dwóch grup dialektów w ramach języka musi[3], a w wąskim ujęciu („musi właściwy”) chodzi o jedną z odmian lokalnych, która swoim zasięgiem obejmuje obszar wzdłuż rzeki Musi, od kecamatanu Lais na wschodzie aż po kecamatan BTS Ulu na południowym zachodzie oraz rejon rzeki Rawas i kecamatan Rawas Ilir na północnym zachodzie[6]. Nazwa „palembang” również bywa odnoszona do języka musi[4], ale w ściślejszym ujęciu określa jedynie odmiany tradycyjnie związane z miastem Palembang i okolicznymi terenami wiejskimi[7]. W publikacji Ethnologue (wyd. 18, 2015) musi i palembang wymieniono jako dwie grupy dialektów języka musi[3][a]. J. McDowell i K. Anderbeck (2020) pod pojęcie języka musi włączają dwa kompleksy dialektalne: Upper Musi i Palembang-Lowland. Kompleks Upper Musi tworzą dialekty: musi właściwy, pegagan, col[b] i rawas, a Palembang-Lowland zawiera w sobie mniejsze grupy: Palembang (dialekty: lama/alus – tradycyjny, pasar/sari-sari – handlowy oraz pesisir) i Lowland (penesak, lematang ilir i belide)[8]. Region charakteryzuje się złożoną sytuacją językową, gdzie czasem brak wyraźnej tożsamości etnolingwistycznej, szerzej przyjętych nazw lokalnych dialektów czy też spójnych poglądów w kwestii podziałów językowych. O ile część społeczności podkreśla swoją odrębność w zakresie cech językowych i przynależności etnicznej, to inne określają swój język ogólnymi nazwami typu bahasa dusun („język wsi”), bahasa Melayu („język malajski”)[9]. Odmiana sari-sari/pasar (dosł. codzienna, handlowa) z grupy Palembang-Lowland przyjęła się jako główny język miasta Palembang, a zarazem stanowi ogólny środek komunikacji w prowincji Sumatra Południowa. Jest wykorzystywana w kontaktach międzyetnicznych i handlu; pojawia się też w mediach lokalnych. Blisko spokrewniona odmiana alus/lama/asli (tradycyjna) w dużej mierze wyszła z użycia, ale zachowała się jako język niektórych pobliskich wsi (co odzwierciedla nazwa palembang dusun)[7]. Jednocześnie alus odgrywa pewną rolę jako jeden z poziomów mowy (używany przy zwracaniu się do osób starszych lub szanowanych oraz podczas pewnych tradycyjnych uroczystości)[2]. W mieście odmiana tradycyjna ma niski status, lecz wśród mieszkańców wsi uchodzi za formę bliższą pierwotnemu językowi palembang[10]. Dialekty musi (w tym palembang) należą do grupy języków malajskich, według klasyfikacji Ethnologue tworzą część tzw. makrojęzyka malajskiego[3]. Na płaszczyźnie słownictwa dialekty palembang wykazują wpływy języka jawajskiego[11]. W szczególności dotyczy to odmiany tradycyjnej, która zachowała większy zasób leksyki jawajskiej. Odmiana handlowa jest natomiast stosunkowo bliska językowi indonezyjskiemu (zarówno standardowemu, jak i dżakarckiemu)[12]. Rozwinęły się formy pośrednie między indonezyjskim a palembang (Palembang Indonesian); ich domeną są reklamy i audycje radiowe[13]. Charakter pożyczek jawajskich łączy odmianę tradycyjną z językiem banjar (z Kalimantanu), który ma podobny repertuar takich zapożyczeń; wskazuje to na znaczny kontakt między regionami[14]. Obecność wpływów jawajskich wyróżnia palembang pośród języków malajskich południowej Sumatry[15]. Piśmiennictwo jest słabo rozwinięte[16]. Istnieje tradycja literatury ustnej[17][18]. W edukacji i sferze religijnej preferowany jest język indonezyjski[16]. Uwagi
Przypisy
Bibliografia
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
