Kalendarium Ciepłej

Ciepła – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie szydłowieckim, w gminie Orońsko.

Nazwy własne wsi w dokumentach źródłowych

W roku 1270, do 1328 „Capla”, w wieku XV - 1419 „Cepla”, 1437, 1441, w wieku XVI 1508, 1510 „Czepla”, 1470–80 „Czapla”, „Czyepla”, 1526 „Cziepła”, 1529 „Czyepla”, „Czyeplya”, 1538, 1540 „Cziepla”, 1563 Czyeplya, 1569 Cziepla, 1576 Ciepła^[1][2][3][4] - 19 km na SW od Radomia, na prawym brzegu rzeki Ciepłej, zwanej też Borówką, a obecnie Szabasówką - około 50 km na N od klasztoru i 7 km na SE od Mniszka.

Podległość administracyjna świecka kościelna

Wieś początkowo w roku 1351 w ziemi radomskiej^[5], w 1508 w powiecie radomskim^[6] w roku 1827 w powiecie szydłowieckim (Tabela I 76);

W roku 1325–74 parafia własna^[a][7], 1470-80 parafia Wysoka (Długosz L.B. II 523).

1460 graniczy z Guzowem^[8], 1464 las na granicy Cieplej i Świniarowa^[9]

Własność klasztoru świętokrzyskiego następnie (po 1374 r.- nie ma pewności co do owej daty bowiem prepozyt OSB pojawia się już w 1339) szlachecka.

• 1270 – Bolesław Wstydliwy – nadaje posiadłościom klasztoru świętokrzyskiego immunitety, między innymi zwalnia mieszkańców Braciejowic, Głodna Ciepłej i Koniemłotów od obowiązku podejmowania bobrowników^[b][10],
• 1286 – Leszek Czarny – potwierdza z pewnymi zmianami powyższy przywileje, między innymi zwalniając mieszkańców Braciejowic, Głodna i Ciepłej od wyżej wymienionych powinności^[11],
• 1351 – Kazimierz Wielki –przenosi na prawo średzkie imiennie wyliczone posiadłości klasztoru świętokrzyskiego w tym Ciepłą^[5],
• 1417 – Jakub z Cieplej i Paweł z Tynicy ręczą za Andrzeja z Chomętowa^[12],
• 1419 – Rafał z Cieplej^[13],
• 1437 – Jakub z Cieplej zadośćuczynił swej siostrze Helenie, żonie Jana z Łazisk, z przypadającej jej po ojcu i matce części majątku^[14],
• 1441 – Jakub z Cieplej odstąpił Andrzejowi z Bąkowa wieś Łaziska w zamian za część Andrzeja w Cieplej i 300 grzywien (ib. 584);
• 1470–80 – dziedzicem był Piotr Dzik herbu Doliwa oraz Żegota, łan kmiecy, 1 folwark rycerski (Długosz L.B. III 419) [Następnie?] dziedzic Jan herbu Nieczuja, Żegota z Zaborowa herbu Golijan^[c], Fryderyk, posiadali łan kmiecy, 2 folwarki rycerskie (ib. II 523);
• 1508 – Elżbieta z Ciepłej płaci pobór z części Ciepłej^[6],
• 1510 – z części Jana pobór z 2 łanów i od 3 zagrodników, z części Dzika pobór raz z 1,5 łana, raz z 2 łanów, pobór z młyna o 2 kołach^[15],
• 1526 – pobór z 3,5 łana i karczmy (ib. I/8 182v);
• 1538 – jak w roku 1526
• 1540 – pobór z 3,5 łana i młyna dorocznego o 1 kole (ib. I/ 10 674v; I/83 14)
• 1563 – pobór z 3,5 łana^[16],
• 1569 – z części Stanisława Dzika oraz jego brata pobór z 3 łana z dziesięcinami, z młyna dorocznego o 3 kołach, z części wojewodzica wileńskiego [dzierżawca?] Jan Kieszkowski daje pobór z 3 łana, od 1 zagrodnika z rolą i 1 kowala^[17][18],
• 1576 – Stanisław i Walenty Dzikowicze dają pobór z 3 łanów i młyna o 3 kołach, z części dzierżawcy Szydłowieckiego pobór z 4 łanów, od 4 zagr. i z karczmy^[19],
• 1577 – dzierżawca Marcin Padniowski daje pobór z 4 łanów, od 1 zagrodnika z rolą i z karczmy, z części Walentego Dzika oraz Stanisława i Ludwika Dzików pobór z 3 łanów i młyna o 3 kołach (ib. 693v);
• 1662 – pogłówne od 105 mieszkańców wsi i młyna (ib. I/67 83);
• 1673 – pogłówne od 93 mieszkańców (ib. 287v),
• 1787 – liczy 81 mieszkańców w tym 14 Żydów (Spis I 411; II 128),
• 1827 – Ciepła miała 16 domów, 111 mieszkańców (Tabela I 76).

Do przełomu XIV - XV w. była to wieś parafialna, prepozytura klasztoru świętokrzyskiego, dziesięcina należała najpierw do klasztoru świętokrzyskiego^[a] i miejscowego plebana, następnie do klasztoru wąchockiego i do plebana Wysokiej.

• 1326-7 – dziesięcinę papieską (świętopietrze) płaci mnich świętokrzyski (frater) Benedykt, taksa 2 grzywny^[20],
• 1327-8 – świętopietrze płaci pleban Benedykt, taksa wynosiła 2 grzywny (ib. 245);
• 1339 – prepozytem jest już OSB z Cieplej^[21],
• 1350–1351 a także 1354-5 i 1334-62 dziesięcinę papieską płaci mnich świętokrzyski (frater) Benedykt, taksa jw.^[22],
• W latach 1328 – a następnie 1335-6, 1342, 1346, 1348-9, 1352-7, 1373-4 parafia wymieniona w spisach świętopietrza, płaci po 7 skojców,
• w 1356 r. – wymiar dziesięciny papieskiej 4,5 skojca, w 1357 r. - wymiar 4 skojce^{[23][24][25][26]},
• 1470–80 – z łanów kmiecych dziesięcinę snopową i konopną dowożą klasztorowi wąchockiemu, z 1 lub 2 folwarków dziesięcinę snopową pobiera pleban Wysokiej (Długosz L.B. II 523; III 419);
• 1529 – z łanów kmiecych dziesięcina snopowa wartości 1 grzywny 12 groszy należy do klasztoru wąchockiego (cystersów), z folwarku dziesięcina należy do wikarych kościoła parafialnego w Wysokiej^[27],
• 1598 – dziesięcinę snopową od 2 kmieci pobiera prepozyt Mniszka, a tamtejszy rektor szkoły z ról 2 szlacheckich, obecnie nieoddawana^[28],

1504 – Bartłomiej s. Władysława z Cieplej (de Czepel) student Uniwersytetu Krakowskiego^[29]

• MariaM. Kamińska MariaM., Nazwy miejscowe dawnego województwa sandomierskiego, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1964–1965, ISSN 0079-4775 .
• JerzyJ. Nalepa JerzyJ., Opuscula Slavica, t. 2, Lund: Slaviska institutionen, 1973 .
• DanutaD. Kopertowska DanutaD., Nazwy miejscowe województwa radomskiego. Nazwy miast i wsi, nazwy części miast i wsi oraz nazwy osiedli mieszkaniowych, placów, alei i ulic,, Kielce: Wydaw. Prywatnego Liceum Zarządzania i Administracji, 1994 .
• K.K. Rymut K.K. (red.), Nazwy miejscowe Polski. Historia - pochodzenie - zmiany, t. I, A-B; t. II, C-D, Kraków 1996–1997 , (skrót: NMP).
• A.A. Pawiński A.A., Polska XVI w. pod względem geograficzno-statystycznym. Małopolska, t. III-IV, „Źródła dziejowe”, 14-15, Warszawa 1886 , (skrót: Paw.).
• MarekM. Derwich MarekM., Benedyktyński klasztor św. Krzyża na Łysej Górze w średniowieczu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992, ISBN 83-01-10300-0 .
• J.J. Wiśniewski J.J., Dekanat konecki, Radom 1913 , (skrót: Wiś.Kon.).
• TadeuszT. Gromnicki TadeuszT., Świętopietrze w Polsce, Wydanie Archiwalne, Poznań 1890 .
• Lites ac res gestas inter Polonus Ordinemque Cruciferonim, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, t. 1, Poznań 1890 .
• Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (tzw. Liber retaxationum), Z.Z. Leszczyńska-Skrętowa (wyd.), 1968 , (skrót: LR).
• Acta Visitationis capituli cracoviensis, rps w AMetr., Archiwa Państwowe , (skrót: AVCap.).
• Monumenta dioecesis Sandomiriensis, Trzebiński, 1909 , (skrót: MDS).
• MieczysławM. Niwiński MieczysławM., Średniowieczni opaci klasztoru wąchockiego, cz. I, „Przegląd Powszechny”, t. 190, s. 329-343; cz. II, ib., t. 191, s. 117-136., 1931 .
• MV I, II- Acta camerae apostolicae, J.J. Ptaśnik (wyd.), t. I-II, Kraków 1913 , (skrót: MV).
• Album studiosorum Universitatis Cracoviensis, t.I, wyd. Ż.I. Pauli, B. Ulanowski; t. II-III, wyd. A. Chmiel; t. IV, wyd. J. Zathey, przy współpracy H. Barycza; t. V, wyd. K. Lewicki, przy współpracy J. Zatheya, Kraków 1887 , (skrót: Al.).
• Archiwum Skarbu Koronnego, dział w AG., Archiwa Państwowe , (skrót: ASK).
• Lustracja województwa sandomierskiego 1564-1565, W.W. Ochmański (wyd.), Wrocław 1963 , (skrót: LS).
• Zbiór dokumentów Małopolskich, S.S. Kuraś, I.I. Sułkowska-Kurasiowa (wyd.), t. I-VIII, Kraków-Wrocław 1962–1975 , (skrót: ZDM).
• Liber formularum ad ius Polonicum necnon canonicum spectantium in codice Regimontano asservatarum, B.B. Ulanowski (wyd.), Kraków 1895, s. 169-256 , (skrót: AKP).
• FranciszekF. Piekosiński FranciszekF. (wyd.), Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. I-IV, (Mon.MAe., 3, 9, 10, 17), T. V, rps w Pracowni Słownika historyczno-geograficznego Małopolski w średniowieczu, Kraków .
• Kodeks dyplomatyczny Polski, J.J. Bartoszewicz (wyd.), t. III, Wilno 1858 , (skrót: Pol.).