|
Zakrzów – wieś położona 13 km na NW od Opola Lubelskiego, na prawym brzegu Wisły; ok. 66 km na NE od klasztoru świętokrzyskiego, 2,5 km na N od Braciejowic.
Nazwy lokalne wsi - 1351 „Zaczrow”, 1404 „Zakrzow”, „Zacrzow”, 1427 „Zacrzewo”, 1442 „Sacrzow”, 1470–80 „Zakrzow”, 1650-2 „Zakrzow”, w „Zakrzowie”, „Zakrzowianie”, 1787 „Zakrzew”, 1789 „Zaleszów” [!], 1827 „Zakrzew”[1][2][3].
Podległość administracyjna świecka i kościelna
- 1351 ziemia sandomierska[4], 1404 w powiecie radomskim[5], w 1442 powiecie lubelskim[6], 1553 w powiecie radomskim[7]), 1819 powiecie lubelskim[8], 1827 powiecie kazimierskim (Tabela II 309); 1470-80n.
- parafia Chotcza (Długosz L.B. II 567), parafia Solec[9], 1662 parafia Chotcza[10].
Opis granic
Kalendarium własności
Własność szlachecka i klasztoru świętokrzyskiego, od 1404 r. w całości klasztoru świętokrzyskiego.
- 1351 – Kazimierz Wielki przenosi na prawo średzkie imiennie wyliczone posiadłości klasztoru świętokrzyskiego, w tym Zakrzów[4].
- 1404 – Maciej opat i konwent klasztoru świętokrzyskiego zamieniają Pabianów[a] wraz z jeziorem na Zakrzów należący do Mikołaja z Garbowa[b][5].
- 1404 – ciż sami zamieniają Pabianów z dopłatą 40 grzywien na Zakrzów należący do Miczka z Borkowa[b][14].
- 1427, 1442 – opat świętokrzyski Mikołaj przeznacza na utrzymanie konwentu między innymi wsie Braciejowice, Głodno i Zakrzów oraz jaz patrz Braciejowice.
- 1470–80 – należy do klasztoru świętokrzyskiego, leży na kępie wiślanej obok Goszczy, posiada 7 łanów kmiecych, jest wówczas 1 zagroda. Kmiecie płacą po 16 groszy czynszu, dają po 30 jaj, 2 koguty, 1 serze oraz 1 korce chmielu, nie dają sepu. Pracują po 1 dniu tygodniowo własnym wozem lub pługiem, powaby nie odrabiają. Zagrodnik płaci 10 groszy czynszu (Długosz L.B. III 241; II 567);
- 1512 – tak jak w Goszczy patrz → Goszcza
- 1529 – należy do stołu konwentu świętokrzyskiego, płaci 2 grzywny 16 groszy czynszu[15].
- 1553 Zygmunt August przenosi na prawo niemieckie wyliczone posiadłości klasztoru świętokrzyskiego, w tym Braciejowice, Głodno i Zakrzów patrz Braciejowice
- 1569 – pobór z 1,5 łana z dziesięcinami należącego do kmiecia Andrzeja Klonowskiego - ten sam daje pobór z Braciejowic oraz od 3 zagrodników bez roli i 2 komorników[9][16].
- 1570 dzierżawcą jest szlachcic Piotr Kowalski - jest również dzierżawcą Boisk - daje pobór z 1,5 łana, od 3 zagrodników z rolą i z karczmy[17].
- 1570 – opat świętokrzyski daje pobór z 1,5 łana i od 3 zagrodników z ogrodem[18].
- 1576 – dzierżawca Piotr Kowalski daje pobór z 1,5 łana i od 3 zagrodników bez roli[19]
- 1577 – dzierżawcą jest starosta solecki daje pobór z 1,5 łana i od 3 zagrodników z ogrodem[20].
- 1650 – należy do stołu konwentu[21].
- 1650 – konwent świętokrzyski daje pobór z 29 domów, 1,5 łana i od 3 zagrodników z ogrodem[22].
- 1651 – własność konwentu było wówczas we wsi 12 półrolnych, 9 zagrodników, 8 chałupników i karczma. Wszyscy płacą czynsz na ś. Marcina [11 XI], półrolni po 4 grosze, zagrodnicy po 6 groszy, chałupnicy po 1 grosz, karczmarz i rybak tak jak w Zaborowie po 30 florenów. Półrolni dają po 1 kapłonie, 3 maty, 0,5 korca chmielu i 1 korzec żołędzi oraz po 4 korce przędzy konopnej i zgrzebnej a także 2 korce przędzy poczesnej. Zagrodnicy po 10 jaj, chałupnicy po 1 korcu a komornicy po 0,5 korca żołędzi. Pańszczyzna i pomocne jak w Boiskach[23].
- 1662 – klasztor świętokrzyski daje pogłówne od 75 poddanych[24].
- 1787 – wieś liczyła 261 mieszkańców (Spis I 392; II 114);
- 1819 – wieś należy do stołu konwentu świętokrzyskiego[25].
- 1827 – we wsi było 39 domów i 297 mieszkańców (Tabela II 309).
Powinności dziesięcinne
Dziesięcina należy do klasztoru świętokrzyskiego
- 1427 – płacono jak w Braciejowicach – przy czym opat Mikołaj przeznacza na utrzymanie konwentu między innymi dziesięciny z osad położonych z prawej strony Wisły i w powiecie radomskim.
- 1470–80 – ze wszystkich ról kmiecych dziesięcinę snopową i konopną wartości do 1 lub do 5 grzywien dowożą klasztorowi świętokrzyskiemu (Długosz L.B. III 241, 243; II 567);
- 1529 dziesięcina snopowa wartości 1 grzywny należy do stołu konwentu świętokrzyskiego[26].
- 1542–3 – z powodu zniszczeń spowodowanych przez wylew Wisły wieś nie oddaje klasztorowi świętokrzyskiego dziesięcin[27],
- 1721 – dziesięcina należy do klasztoru świętokrzyskiego[28].
- 1819 – do stołu konwentu należy dziesięcina snopowa wartości 72 florenów[29].
Studenci Uniwersytetu Krakowskiego
Identyfikacja osób występujących w spisach alumnów uniwersytetu jest trudna z uwagi na mnogość występowania nazwy Zakrzów.
Studentami z Zakrzowa byli :
Uwagi
- ↑ Pabianów – wieś dziś nieistniejąca znajdował się koło Zawichostu, nad Wisłą, na jej lewym brzegu, przez Wisłę pochłonięty.
- ↑ a b Zdaniem autorów SHZP jest dość prawdopodobne, że Miczko z Borkowa i Mikołaj z Garbowa to jedna i ta sama osoba co daje porównanie dokumentu ZDM I 242; IV 1095; V 1263, 1268. Jeśli tak, to oba dokumenty z 1404 r. ilustrują kolejne fazy realizacji transakcji sprzedaży. Zaskakująca i trudna do wyjaśnienia jest jednak znaczna różnica treści obu aktów.
Przypisy
- ↑ Kam. ↓, s. 241.
- ↑ Nieckuła ↓, s. 232.
- ↑ Derwich 1992a ↓, s. 79.
- ↑ a b Derwich 1992 ↓, s. 278.
- ↑ a b AGZ ↓, s. VII 24.
- ↑ Mp. ↓, s. IV 1434.
- ↑ AG ↓, s. 1909.
- ↑ Gacki ↓, s. 254.
- ↑ a b ASK ↓, s. I/8 579v.
- ↑ ASK ↓, s. I/67,74.
- ↑ AG ↓, s. 6343.
- ↑ LS ↓, s. 1660-4 I 85.
- ↑ LS ↓, s. 1789 II 25.
- ↑ Mp. ↓, s. IV 1085.
- ↑ LR ↓, s. 350.
- ↑ Paw. ↓, s. 321.
- ↑ ASK ↓, s. I/7 422.
- ↑ ASK ↓, s. I/7 288,383,476.
- ↑ ASK ↓, s. I/8 517.
- ↑ ASK ↓, s. I/8 725.
- ↑ AG ↓, s. 1913-5, 1917.
- ↑ AG nab. ↓, s. 936 9v.
- ↑ AG nab. ↓, s. 10, 16, 17-7v.
- ↑ ASK ↓, s. I/67 74.
- ↑ AOkup. ↓, s. 6v.
- ↑ LR ↓, s. 351.
- ↑ Gacki ↓, s. 280.
- ↑ AV ↓, s. XX 756.
- ↑ AOkup. ↓, s. 10.
- ↑ Al. ↓, s. I 33.
- ↑ Al. ↓, s. 42.
- ↑ Al. ↓, s. 153.
- ↑ Al. ↓, s. 190.
- ↑ Al. ↓, s. 213.
- ↑ Al. ↓, s. II 51.
- ↑ Al. ↓, s. 72.
- ↑ Al. ↓, s. 129.
- ↑ Al. ↓, s. 187.
Bibliografia
- MarekM. Derwich MarekM., Benedyktyński klasztor św. Krzyża na Łysej Górze w średniowieczu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992, ISBN 83-01-10300-0 .
- MarekM. Derwich MarekM., Uwagi i uzupełnienia do „Słownika historyczno-geograficznego województwa lubelskiego w średniowieczu”, [w:] WacławW. Korta (red.), Studia średniowieczne, Wrocław 1992a (Acta Universitatis Wratislaviensis, 1386, Historia, 101), ISBN 83-01-10300-0 .
- Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej, t. I-XIV, Lwów 1868–1889 , (skrót: AGZ).
- J.J. Gacki J.J., Benedyktyński klasztor na Łysej Górze .
- Archiwum Skarbu Koronnego, dział w AG., Archiwa Państwowe , (skrót: ASK).
- Archiwum Główne Akt Dawnych w W.; jeśli nie zaznaczono inaczej, cyfra arabska oznacza numer dokumentu ze zbioru dokumentów pergaminowych., Archiwa Państwowe , (skrót: AG).
- Rejestry dziesięcin, czynszów i wyderkafów, powinności poddanych i poborów z dóbr i dochodów konwentu świętokrzyskiego z lat 1650-1689, AG, nabytki Oddziału I, nr 936., Archiwum Główne , (skrót: AG nab.).
- Lustracja województwa sandomierskiego 1564-1565, W.W. Ochmański (wyd.), Wrocław 1963 , (skrót: LS).
- Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. I-IV, F.F. Piekosiński (wyd.), „Poloniae Summaria” , (skrót: Mp.).???
- Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (tzw. Liber retaxationum), Z.Z. Leszczyńska-Skrętowa (wyd.), 1968 , (skrót: LR).
- A.A. Pawiński A.A. (wyd.), Polska XVI w. pod względem geograficzno-statystycznym. Małopolska, t. III-IV, „Źródła dziejowe”, 14-15, Warszawa 1886 , (skrót: Paw.).
- Akta Okupacji klasztoru świętokrzyskiego, 1819 r., ZDP rps 1456. , (skrót: AOkup.).
- Acta Visitationis, dział w AMetr., „Akta wizytacyjne” .
- Album studiosorum Universitatis Cracoviensis, t.I, wyd. Ż.I. Pauli, B. Ulanowski; t. II-III, wyd. A. Chmiel; t. IV, wyd. J. Zathey, przy współpracy H. Barycza; t. V, wyd. K. Lewicki, przy współpracy J. Zatheya, „Wydanie Archiwalne”, Kraków 1887–1956 , (skrót: Al.).
- M.M. Kamińska M.M., Nazwy miejscowe dawnego województwa sandomierskiego, Wrocław 1964–1965 , (skrót: Kam.).
- FranciszekF. Nieckuła FranciszekF., Nazwy miejscowe z sufiksem -ov-, -in- na obszarze Wielkopolski i Małopolski, Wrocław 1971 .
|
