Kalendarium historyczne Janowca

Janowiec – wieś położona 3 km na W od Kazimierza Dolnego, na lewym brzegu Wisły, około 79 km na NE od klasztoru, 17 km na N od Braciejowic siedziby klucza braciejowickiego klasztoru świętokrzyskiego.

Nazwy lokalne miejscowości w dokumentach źródłowych: 1325-8 „Srocomhla”, 1346-58 „Srocomla”, „Grochomla”, „Scrocomla”, „Socrocomla”, „Sirocomla”, „Syrocomla”, 1352 „Srokomlya”, 1361 „Svrokomla”, 1369 „Srocomla”, 1373-4 „Sirocomla”, 1389 „Z(ir)okomla”, 1409 „Syrocomla”, 1412 „Syrokomla”, 1415 „Srokomla”, 1417 „Chirokomla”, 1422 „Syrokomlya”, 1456 „Sirokomlya”, 1457 „Schirokomlya”, 1461 „Szirokola”, 1470-80 „Srokomla”, „Srokomlya”, „Sirokomlya”, „Syrokomla”, 1491 „Serokomla”, 1497 „Sirokomlya”, 1506 „Svrokomla”, 1508 „Srokomlya”, 1510 „Schyrokomla”, 1526, 1530 „Sirokomlia”, 1531 „Serokomlija”, 1537 „Serokomla” [...] exnunc [...] „Janowiec propter arcem ibidem”, 1538 „Serokomla”, 1563 „Szerokomlya”, 1569 „Janowiecz” alias „Serokomlia”, 1508 „Janowiec”, „Janoviec”, „Janowiecz” (ale: 1652 „Janowiec olim Szerokomla”, 1721 „Janowiec niegdyś Serokomla”)^[1][2][3]

Historyczna podległość administracyjna kościelna i świecka

• Wieś następnie od 1537 miasto^[4], 1497 ziemia sandomierska^[5], 1361 powiat radomski^[6], 1827 powiat kozienicki^[7],
• 1325 parafia własna^[8]

Drogi międzygrodowe

1592 znana była droga publiczna z miasta Solec do miasta Janowiec^[9]

• 
  Ruiny zamku, po 1857
• 
  Zamek, po 1906
• 
  Panorama Janowca, 1914-1918
• 
  Widok zamku i kościoła, 1914
• 
  Ulica i kościół, około 1939

Wieś stanowiła własność szlachecką .

• 1346-61 – Jan herbu Syrokomla z Syrokomli., podsędek i sędzia ziemi krakowskiej (Urzędnicy małopolscy XII-XV w., Wrocław 1990 311, 376)
• 1369 – w dokumentach występuje Zaklika z Syrokomli^[10]
• 1421 – Wit z Janowca herbu Janina^[11]
• 1422 – Mikołaj Zaklika z Syrokomli^[12]
• 1450 – dziedzicem Katarzyna, córka śp. Stanisława zwanego Kot z Kotków, żona Mikołaja z Plechowa
• 1452 – kmieć Piotr Szklecz i Grzegorz z Syrokomli^[13].
• 1453 – Stanisław z Janowca^[14]
• 1454 – w działach występuje Dorota żona Grzegorza z Janowca
• 1461,1481 – mieszczanie radomscy zwolnieni od cła mostowego w Syrokomli (ib. 51);
• 1465 – występuje Wojciech Janowski^[15].
• 1466 – przy podziale rodzinnym Jan Feliks Oleśnicki otrzymuje m.in. tenutę solecką z wsią Janowiec^[16]
• 1468-69 – Mikołaj z Janowca^[17]
• 1469 – w aktach ziemskich występują Jan i Mikołaj z Janowca^[18]
• 1470-80 – dziedzicem Mikołaj Janowski herbu Syrokomla,posiadał 1 folwark rycerski 3 łany kmiece, 4 karczmy (Długosz L.B. t.II s.553, t.III s.248,s.250)
• 1491 – Mikołaj Piechowski i jego żona Katarzyna z Janowic (pow. radomski) odstępują Piotrowi Firlejowi sędziemu lubelskiemu między innymi Syrokomlę^[19]
• 1497 – Jan z Gardzienic rezygnuje na rzecz Mikołaja Firleja z Janowca, chorążego krakowskiego, z dóbr we wsiach m.in. Janowca i Syrokomli, które otrzymał po żonie Annie z Janowca^[20]
• 1508 – pobór z wsi od wojewody lubelskiego Mikołaja Firleja z Dąbrowicy, w tym między innymi z Janowca, Syrokomli i Przyłęku^[21]
• 1510 – pobór z 3 łanów i 3 karczem z półłankami^[22]
• 1526, 1530 – pobór z 3 łanów^[23]
• 1538 – Syrocomla i Oblasy połączone przez wojewodę lubelskiego Piotra Firleja z Dąbrowicy w miasto.(ib. 1/10 662)
• 1577 – pobór z młynów miejskich mających w sumie 7 kół (ib. 1/8 721)
• 1610-13 - powstały murowany kościół św. Cecylii, szpital, wikariat i dzwonnica z fundacji rodu Tarłów ze Szczekarkowa
• 1662 – pogłówne od mieszkańców zamku, to jest 4 szlachciców, w tym Świrczowskiego i 24 osób służby, oraz 382 mieszkańców miasta (ib. 1/67 97v);
• 1662 – miasto liczy 381 mieszkańców, w tym 58 Żydów^[24]
• 1673 – pogłówne od mieszkańców zamku: dworu księżnej z jej synami i urzędnikami, niezamężnymi szlachciankami, 10 osobami ich służby, 6 osób służby plebejskiej, szlachcica Zielińskiego z 3 osobami czeladzi, szlachcica Czapskiego i Bielskiego ze służącym, 66 żołnierzy, w tym hajdamaków, dragonów, kozaków, 2 osób innej służby, szlachcica Franciszka Olszowskiego z żoną, sługi Raczeńskiego z 4 służącymi plebejskimi, szlachcica Stankowskiego z żoną, 21 służby zamkowej^[25]
• 1674 – w mieście 61 Żydów^[26]
• 1676 – 54 Żydów (ib.);
• 1765 – w mieście 341 Żydów (ib. II 155);
• 1787 – miasto liczy 767 mieszkańców, w tym 150 Żydów i 4 dysydentów^[27]
• 1789 – dochód miasta razem z Oblasami i Mszadłami 16790 złotych i półtora grosza ze wsi Janowice dochód 2838 złotych i 5 groszy^[28]
• 1827 – miasto miało 30 domów i 209 mieszkańców^[29]

• 1361 – Kazimierz Wielki przenosi na prawo średzkie wsie Mszadła i Syrokomla^[6]
• 1537 – wieś Syrokomla lokowana na prawie niemieckim, nowe miasto otrzymuje nazwę Janowiec^[4][13]

Osada z parafią własną, dziesięcina należy do klasztoru świętokrzyskiego i miejscowego plebana.

• 1326-28 – znany był pleban Piotr, o parafii wiadomo że była zniszczona, nie płaci dziesięciny papieskiej^[30]
• 1350,1354-5 – parafia płaci dziesięcinę papieską, taksa 1 grzywna^[31]
• 1328 a następnie 1346-58, 1373-4 – parafia wymieniona w spisach świętopietrza, płaci po 3 skojce^[32][33]
• 1389 – pleban Czesław (ZDK I 97);
• 1409 – pleban Czesław (ZL 1409 17);
• 1415-16 – pleban Jan^[34]
• 1456-17 – pleban Mikołaj^[35][36]
• 1461 – Marcin prokurator Piotra wikarego Syrokomli^[37]
• 1470-80 – murowany kościół parafialny ś. Małgorzaty, patronat Mikołaja Janowskiego herbu Syrokomla, fundacja Bodzanty biskupa krakowskiego. Z 7 łanów kmiecych dziesięciny snopowe wartości do 5 grzywien dowożą klasztorowi świętokrzyskiemu Pleban ma w Syrokomli własne role i łąki, z nadania biskupa Bodzanty dziesięciny snopowe z Kijan, wcześniej należącą do stołu biskupa, na którą ma przywilej od Bodzanty i kapituły krakowskiej, oraz dziesięciny snop. z folwarków w Janowicach, Mięćmierzu i Niebrzegowie. Okręg parafialny: Syrokomla, Janowice, Mięćmierz, Przyłęk (Długosz L.B. II 552; III 248, 257);
• 1482 – pleban Jan^[38]
• 1483 – Stanisław z Wojczyc kanonik i oficjał sandomierski jako sędzia komisaryczny Jana biskupa krakowskiego potwierdza rezygnację Jana plebana Syrokomli z dziesięciny snop. z gruntu zwanej Patroszyn na rzecz opactwa świętokrzyskiego^[39]
• 1529 – z pewnych ról w Syrokomli, Janowicach i Mięćmierzu dziesięciny snopowe wartości 1/12 grzywny należy do stołu konwentu świętokrzyskiego (Liber Retaxationum 351);

1529 – do Marka plebana Syrokomli należą dziesięciny z folwarku w Syrokomli wart. 1/12 grzywny oraz z pewnych ról folwarcznych, teraz zamienionych na kmiece, wartości 3 fertony, a także dziesięciny z całych Oblas wartości 2,5 grzywny i z Mięćmierza wartości 3 grzywny, z folwarku w Mszadłach wartości 6 grzywien i z Buczkowa wartości 1 grzywny, z folwarku i pewnych ról kmiecych w Janowicach wartości 2,5 grzywny, z ról kmiecych w Jawidzu wartości 7 grzywien i w Kijanach wartości 8 grzywien, z ról wójta i pewnych ról kmiecych w Rudkach wartości 2 grzywny, z roli sołtysiej w Babinie wartości 1,5 grzywny i w Łagowie wartości 2 grzywny, z ról 2 szlachciców w Niebrzegowie wartości 3 grzywny, a także kolęda warta 5,5 grzywny. A także czynsze od 1 kmiecia w Oblasach w wysokości 1 fertona oraz 30 groszy od karczmarza w Syrokomli, łączny dochód parafii wynosi 46 grzywien 42 groszy. (ib. 428);

• 1559-99 – kościół w Syrokomli zamieniony na zbór protestancki^[40]
• 1563 – okręg parafialny: Syrokomla, Babin, Janowice, Łagów, Mszadła, Oblasy, Przyłęk, Rudki^[41]
• 1569 – okręg parafialny: jw. plus Łaguszów i Zamoście^[42]
• 1595 – murowany kościół parafialny ś. Małgorzaty. Patronat i kollacja należą do Firlejów, zbudowany przez Piotra z Dąbrowicy, w części sprofanowany przez heretyków popieranych przez Andrzeja Firleja. Służba boża odbywa się w niesprofanowanej kaplicy z lewej strony starego chóru, w niej 1 ołtarz. Obecny dziedzic Stanisław Tarło przygotował materiały do wykończenia budowy kościoła.

Plebanem jest Wojciech Żniński, kaznodzieja płocki i prepozyt kościoła w Kazimierzu [Dolnym], prezentowany w 1594 r. przez Mikołoja Mniszka, opiekuna dziedziców Janowca. Jest wikary, kantor, szkoła, kaplica szpitalna ś. Trójcy, od ponad 30 lat zajęta przez heretyków.

Pleban ma łąki w J. sięgające do Wisły i granic Oblas oraz Wojszyna, kmieci i zagrodników m.in. w Oblasach, 10 młynów, stawy, słodownik, dziesięciny z Babina, Ławeczki, Rudek, Janowic, utracone przez poprzednich plebanów.

Okręg parafialny: J., Babin, Brzeście, Janowice, Łagów, Łaguszów, Ławeczka, Mięćmierz, Mszadła, Oblasy, Okrężnica, Pająków, Przyłęg, Rudki, Trzcianka, Wólka Łaguszowska, Wólka Przedmosty, Załazy, Zamoście^[43]

• 1600-4 – ponowna erekcja murowanego kościoła ś. Małgorzaty w Janowcu, w 1603 r. jeszcze niekonsekrowanego, który otrzymuje wyliczone uposażenie, w tym dziesięciny w Janowcu z ról zw. Błonie, ogrodów, folwarków dziedzica i mieszczan^[44][37]
• 1601 – plebanem był Wojciech Placentinus, wikarzy Walenty Bartkowicz i Jakub Falkowicz z Radomia^[45]
• 1602 – na prośbę Barbary z Dulskich Tarło, żony śp. Stanisława Tarły, biskup Bernard Maciejewski eryguje kościół w Janowcu (ib. XX 741)
• 1612-21 –Jan Karol Tarło nie oddaje klasztorowi świętokrzyskiemu dziesięciny z ról kmiecych we wsiach Janowice, Janowice miasto i Lucimia^[46]
• 1624 – pomimo roszczeń wysuwanych przez plebana Janowic Wawrzyńca Beklewskiego, dziesięciny z wyżej wymienionych wsi wraz z odszkodowaniem przyznane zostają opactwu (ib.)
• 1631-41 – dziedzic ponownie zagarnia dziesięciny z wsi jak wyżej (ib.)
• 1647 – córki Jana Krzysztofa Tarły Teresa żony Krzysztofa Baldwina Ossolińskiego i Barbara zobowiązały się, że do czasu podziału dóbr będą przysyłały corocznie na ś. Marcina [11 XI] do Boisk 200 zł za dziesięciny należną klasztoru z wsi Janowiec, Janowice, Lucimia, Przyłęk (ib.)
• 1649 – Barbara Tarłówna i jej mąż Aleksander z Żurowa Daniłowicz przedłużają ważność powyższego układu aż do swojej śmierci (ib.);
• 1652 – Aleksander z Żurowa Daniłowicz płaci konwentowi za dziesięciny z Janowca., Janowic, Lucimi i Przyłęku 200 zł^[47]
• 1662 – był w parafii pleban i wikary, parafia liczy 1717 parafian^[48]
• 1664 – Barbara Tarłówna i jej drugi mąż Jerzy Lubomirski powtarzają układ z klasztorem z 1649 r.^[49]
• 1674 – okręg parafialny obejmuje: Janowiec, Baryczka, Brzeście, Ławeczka, Okrężnica, Pająków, Ruda, Trzcianka, Wólka Zamojska, Załazy (Pawiński 58a - wykaz częściowy);
• 1701-28 – za dziesięciny z włości janowickiej, tzn. z wsi Janowiec, Janowice, Lucimia i Przyłęk, Benedyktyni świętokrzyscy otrzymują corocznie 22 beczki soli z żup Kunegunda, które odbierają w Puławach^[50]
• 1721 – murowany kościół parafialny świętych Stanisława i Małgorzaty fundowany przez biskupa Bodzantę i uposażony dziesięcinami z Kijan, kollacja należy do Jerzego Lubomirskiego podkomorzego krakowskiego było wtedy 5 ołtarzy, 2 dzwonnice, brak kaplic.

Od 1709 r. plebanem jest Andrzej Zucci, profesor Uniwersytetu Krakowskiego kanonik liwski, dziekan solecki, 2 wikarych, organista, kantor, zakrystian, rektor szkoły, szpital z kaplicą ś. Trójcy. Na terenie parafii opactwo świętokrzyskiego pobiera dziesięciny z ról mieszczan w J., kmiecą w Janowicach, całą w Rudkach [!], Mszadłach [!] i w Przyłęku.

Okręg parafialny: Janowiec, Babin, Baryczka, Brzeście, Janowice, Łagów, Łaguszów, Ławeczka, Mięćmierz, Mszadła, Oblasy, Okrężnica, Pająków, Przyłęk, Ruda, Rudki, Trzcianka, Wólka Łaguszowska, Wólka Zamojska, Załazy, Zamoście, liczy łącznie 2000 osób^[51][a]

• 1728 – mocą nowego porozumienia, gdy żupa solna Kunegunda i dobra janowieckie zmieniły właścicieli, Benedyktyni świętokrzyscy otrzymują corocznie na ś. Marcina za dziesięciny z wsi Janowice, Lucimia, Przyłęk i miasta Janowice 613 złotych 2 grosze^[52]
• 1784-90 – po zmianie właściciela dóbr janowickich mnisi bezskutecznie próbują uzyskać z nich dziesięciny snop. (ib.)
• 1787 – okręg parafialny jak w 1721 r. ale bez Rudy^[53]
• 1787 – pleban Piotr Makarowicz, ma wieś Oblasy, dochód z parafii 1883 złotych i 22 i pół grosza. Probostwo szpitalne św. Cecylii w mieście Janowiec, ksiądz Piotr Makarowicz, dochód 1208 złotych i 7 i pół grosza^[54]
• 1801 – Austriacy zezwalają pobierać dziesięciny snopową wszędzie tam, gdzie zamiana na ryczałt pieniężny nie została potwierdzona przez biskupa, z czego korzystając, klasztor świętokrzyski ponownie dąży do odzyskania dziesięciny snop. z ww. wsi.
• 1802 r. – gromady: Babin, Mszadła, Okrężnica, Przyłęk, Wólka Zamojska i Załazy kupiły od klasztoru dziesięciny ze swych ról, ale dziesięciny te zagarnęli dziedzice, zainteresowani dalszym płaceniem ryczałtu^[55][a];
• 1809 – Benedyktyni skarżą się, że dwory w Janowcu, Brześciu obecnie „Brzeście Stare”, Przyłęku, Lucimi i Łagowie same pobierają dziesięciny, a im oddają za nie od 15 lat wnosząc do depozytu po 613 złotych i 2 grosze (ib. 286);
• 1819 – do stołu konwentu należy dziesięciny pieniężna z całego klucza janowickiego co stanowi tylko 613 zł rocznie^[56]

• 1412 – Stanisław syn Piotra, student Uniwersytetu Krakowskiego w spisie alumnów^[57]
• 1414-15 – Wojciech syn Wierzchosława^[58]
• 1499 – Mikołaj syn Bernarda (ib. II 51),
• 1514 – Jan syn Jana (ib. 154).

• Monumenta dioecesis Sandomiriensis, J. Wiśniewski, Series I, [w:] Wiś. Ił.; Series II, [w:] Wiś. Rad.; Series III, [w:] Wiś. Koz. , (skrót: MDS).
• Z.Z. Guldon Z.Z., S.S. Zieliński S.S., Osadnictwo i gospodarka powiatu radomskiego w XVI-XVIII w.,, „Radom i region radomski w dobie szlacheckiej Rzeczypospolitej”, 26 (1-2), 1995 , (skrót: Osad.rad.).
• KazimierzK. Rymut KazimierzK., Nazwy miast Polski, Wrocław 1980, ISBN 83-04-00704-5 .
• MariaM. Kamińska MariaM., Nazwy miejscowe dawnego województwa sandomierskiego, Wrocław 1964–1965 .
• StanisławS. Rospond StanisławS., Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich Wydawnictwo, 1984, s. 463, ISBN 83-04-01090-9 .
• FeliksF. Kiryk FeliksF., Urbanizacja Małopolski: województwo sandomierskie XIII-XVI wiek, Sandomierz: Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego, 1994, s. 180, ISBN 83-901551-0-9 .
• MarekM. Derwich MarekM., Materiały do słownika historyczno-geograficznego dóbr i dochodów dziesięcinnych benedyktyńskiego opactwa św. Krzyża na Łysej Górze do 1819 r., Wrocław: Pracownia Badań nad Dziejami Zakonów i Kongregacji Kościelnych (LARHCOR) w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego, 2000, ISBN 83-904219-4-1 .
• IrenaI. Sułkowska-Kurasiowa IrenaI., StanisławS. Kuraś StanisławS., Zbiór dokumentów Małopolskich, t. I-VIII 1962-1975, Kraków-Wrocław 1975 .
• JózefJ. Gacki JózefJ., Benedyktyński klasztor na Łysej Górze, wyd. reprint, Kielce: Wydawnictwo Jedność, 2006, ISBN 83-7442-389-7 .
• Tabela miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożone w biurze Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji, t. I-II, W. 1827., „Centralna Biblioteka Statystyczna”, A-Ł, Warszawa: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, 1827, s. 288 .
• AdolfA. Pawiński AdolfA., Polska XVI w. pod względem geograficzno-statystycznym. Małopolska, t. III-IV, „Źródła dziejowe”, 14-15, Warszawa 1886 .
• StanisławS. Kuraś StanisławS., Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, „Dzieje Lubelszczyzny” (3), Lublin 1983 , (skrót: SHGL).
• PrzemysławP. Szafran PrzemysławP., Rozwój średniowiecznej sieci parafialnej w Lubelskiem, „Acta Poloniae Historica”, 6, Lublin 1962, s. 141 .
• TadeuszT. Gromnicki TadeuszT., Świętopietrze w Polsce, Wydanie Archiwalne, Kraków 1908 .
• Spis ludności diecezji krakowskiej z r. 1787,, tom I - wyd. J. Kleczyński, AKH, t. 7, Kr. 1894, s. 269-478; Tom II - wyd. B. Kumor, ABMK, 35-39, 1977-1979 i odbitka., Kraków 1894 , (skrót: Spis).

Dokumenty w formie papierowej lub pergaminowej nie zdigitalizowane

• Al. - Album studiosorum Universitatis Cracoviensis, t.I, wyd. Ż.I. Pauli, B. Ulanowski; t. II-III, wyd. A. Chmiel; t. IV, wyd. J. Zathey, przy współpracy H. Barycza; t. V, wyd. K. Lewicki, przy współpracy J. Zatheya, Kr. 1887- 1956.
• MS - Matricularum Regni Poloniae Summaria, t. I-V/l, wyd. T. Wierzbowski, W. 1905-1919; t. V/2, wyd. J. Płocha, A. Rybarski, I. Sułkowska, W. 1961.
• AG nab. 936 - Rejestry dziesięcin, czynszów i wyderkafów, powinności poddanych i poborów z dóbr i dochodów konwentu świętokrzyskiego z lat 1650-1689, AG, nabytki Oddziału I, nr 936.
• AV - Acta Visitationis, dział w AMetr.
• AVCap. - Acta Visitationis capituli cracoviensis, rps w AMetr.
• LS 1564-5 - Lustracja województwa sandomierskiego 1564-1565, wyd. W. Ochmański, Wr. 1963.
• LS 1660-4 - Lustracja województwa sandomierskiego 1660-1664, wyd. H. Opawko, K. Schuster, cz. I-II, Wr. 1971-1977.
• LS 1789 - Lustracja województwa sandomierskiego 1789, wyd. H. Madurowicz-Urbańska, cz. I-II, Wr. 1965-1967.
• MV I, II- Acta camerae apostolicae, wyd. J. Ptaśnik, t. I-II, Kr. 1913.
• AG - Archiwum Główne Akt Dawnych w W.; jeśli nie zaznaczono inaczej, cyfra arabska oznacza numer dokumentu ze zbioru dokumentów pergaminowych.
• Mp. - Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. I-IV, wyd. F. Piekosiński (Mon.MAe., 3, 9, 10, 17), Kr. 1876-1905. T. V, rps w Pracowni Słownika historyczno-geograficznego Małopolski w średniowieczu, Krakowie