|
Konkatedra św. Stanisława Biskupa w Ostrowie Wielkopolskim
 Konkatedra pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika – neoromańska rzymskokatolicka świątynia w randze konkatedry, wzniesiona w Ostrowie Wielkopolskim na początku XX wieku z fundacji księcia Ferdynanda Radziwiłła. Kościół konsekrowano 6 października 1907 roku. Przez mieszkańców miasta i okolic nazywana jest potocznie "farą". HistoriaPierwszy kościół, XV w.–1782Pierwszy kościół powstał w Ostrowie w pierwszej połowie XV w., prawdopodobnie w czasie zbliżonym do czasu lokacji samego miasta (w 1404 lub wcześniej). Nosił wezwania Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, św. Stanisława Biskupa i Męczennika, św. Andrzeja Apostoła oraz św. Doroty. Początkowo był to kościół filialny parafii w Wysocku, osobną parafię ostrowską ustanowiono w Poznaniu z nadania kanonika kolegiaty Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kaliszu Jerzego z Ostrowa herbu Korab w 1434. Konsekrowany został dopiero w połowie XVII w. przez sufragana gnieźnieńskiego Jana Madalińskiego. Wiadomo tylko, że był to obiekt drewniany, można też, z dużym prawdopodobieństwem, przypuszczać o jego niewielkich rozmiarach i posiadaniu jednej prostej nawy. Drugi kościół, 1782–1906W związku z zapoczątkowanym w XVIII w. przyspieszonym rozwojem Ostrowa pojawiła się konieczność budowy nowej, większej świątyni. Powstała ona, dzięki właścicielowi miasta Michałowi Radziwiłłowi, w latach 1781–1782, na miejscu pierwszego kościoła. Nigdy nie dokonano konsekracji. Jego dobrodziejami i patronami byli między innymi książęta Bogusław Fryderyk Radziwiłł i Wilhelm Radziwiłł. Była to obszerna, drewniana świątynia wybudowana na planie bazylikowym, z trzema nawami, o bogatym wyposażenia wnętrza (w 1906 roku było w niej 9 ołtarzy). Obok stała prosta drewniana dzwonnica. Z „drugim kościołem” związani byli między innymi ks. Augustyn Szamarzewski, ks. książę Edmund Radziwiłł, ks. Wincenty Głębocki, ks. Edmund Dalbor, ks. Edward Likowski. Świątynię rozebrano, w związku z wybudowaniem nowej, w 1906, a jego wyposażenie przekazano innym parafiom. Głównym źródłem informacji o „drugim” kościele jest wydana w 1906 roku praca Stary kościół parafialny w Ostrowie autorstwa ks. Arkadiusza Lisieckiego. Trzeci kościół, od 1906 Szybki rozwój Ostrowa na przeł. XIX i XX w. oraz rosnący wśród mieszkańców miasta udział katolików wymusił budowę nowego kościoła. Autorem pierwszego projektu został Sylwester Pajzderski, kolejnego (w oparciu o pierwszy) Roger Sławski. Zdecydowano się na odwołania do stylu romańskiego, aby odróżnić kościół od budowanych przez Niemców świątyń gotyckich. Kamień węgielny pod budowę wmurowano w 1904 roku, w 500 rocznicę powstania pierwszego ostrowskiego kościoła. Nowa fara powstała staraniem m.in. księdza Walentego Śmigielskiego (który jednak nie dożył ukończenia budowy), a głównym fundatorem został książę Ferdynand Radziwiłł. Poświęcenie odbyło się 30 września 1906, a konsekracja 6 października. Proboszczem parafii od 1906 do połowy 1915 był ks. Henryk Zborowski. W 1920 Jarosław Iwaszkiewicz pisał o kościele: najładniejszy z kościołów współczesnych, jakie widziałem, szczególnie we środku, biały marmurowy, taki artystycznie wykończony w każdym szczególe, że robi nadzwyczajne wrażenie. W 1929 wykonano polichromię (Henryk Jackowski-Nostitz), której zdecydowana kolorystyka nie wpisuje się jednak w ogólną koncepcję kościoła. W 1976 fara została nawiedzona przez obraz Matki Bożej Częstochowskiej – w uroczystościach uczestniczyli prymas Stefan Wyszyński i kardynał Karol Wojtyła. 25 marca 1992, bullą Jana Pawła II wyniesiono farę do rangi konkatedry diecezji kaliskiej. Spośród proboszczów parafii wymienić należy m.in. ks. Stanisława Matuszczaka i ks. Leona Płotkę, ks. Ludwika Jarosza, ks. Tadeusza Zamysłowskiego. W latach 1981–2007 proboszczem był ks. prałat Alfred Mąka, który przeprowadził generalny remont świątyni. W latach 2007–2015 posługę proboszcza pełnił ks. prałat Tomasz Ilski. Po jego przejściu na emeryturę, 1 lipca 2015 r. nowym proboszczem został ks. kanonik Krzysztof Nojman[4], który w latach 1994–1998 był wikariuszem w tej parafii. 15 kwietnia 2021 r. ks. Krzysztof, przegrał walkę z chorobą wywołaną przez koronawirusa SARS-CoV2, zmarł w ostrowskim szpitalu[5]. Trzy tygodnie później biskup kaliski Damian Bryl mianował następcę, którym został ks. kan. Adam Kosmała[6]. Spośród księży wikariuszy, którzy pełnili posługę w parafii wspomnieć należy m.in. o ks. Romualdzie Kujawskim, ks. Mieczysławie Kutznerze czy ks. Czesławie Majorku. Podczas uroczystości odbywających się w konkatedrze oprawę muzyczną zapewnia Chór Konkatedralny pw. św. Grzegorza. Kult św. AnnyTrwa w parafii nieprzerwanie od 1632. Najstarszym zabytkiem kościoła jest malowany na desce obraz św. Anna z XVII w., który odsłaniany jest raz w roku we wspomnienie świętej. Architektura i wnętrze.jpg)      Konkatedra jest czteroprzęsłową i trójnawową bazyliką z transeptem. Zbudowana z czerwonej, półklinkierowej cegły, dekoracje powstały z białego piaskowca. U zbiegu transeptu i nawy znajdują się rzygacze w postaci smoków. Rozbudowane, zakończone trójbocznie prezbiterium otoczone jest wieńcem absyd połączonych korytarzem i pokrytych stożkowymi dachami. Jego ośmioboczna bryła zwieńczona jest dachem ostrosłupowym. W nawach i transepcie zastosowano sklepienie krzyżowe, a w prezbiterium konchowe z lunetami. Wieża położona jest asymetrycznie, w przedniej części kościoła. Liczy 55 metrów wysokości. Zakończona jest spiczastym, czteropołaciowym dachem. Kościół był budowany na podmokłym gruncie więc wylano pod niego metrowej grubości płytę betonową, a pod samą wieżę wbito, na głębokość 8 metrów, 200 pali. Masywne fundamenty były pomyślane na grobowiec rodziny Radziwiłłów herbu Trąby (G. Klause Roger Sławski...). FasadaFasada z portykiem, rozetą wypełnioną witrażami oraz z kompozycją arkadowych wnęk. Portyk z piaskowca posiada kolumnadę oraz tympanon, na którym znajduje się płaskorzeźba Władysława Marcinkowskiego Zwiastowanie. Pod kolumnadą ustawione jest inne dzieło tego autora, pochodząca ze Starego Cmentarza rzeźba nagrobna Pielgrzym, wyrzeźbiona w piaskowcu w roku 1890. OrganyPierwsze organy datowane są na 1907 rok, kiedy to niemiecka firma Albert Spiegel Orgelbauanstalt z Rychtala przedstawia projekt instrumentu. W roku 1909 firma P.B. Voelkner z Bydgoszczy z udziałem niemieckiej firmy Laukhuff z Weikersheim dostarczyła materiał do budowy instrumentu. 14 kwietnia 1909 r. firma Józefa Stanisławskiego z Poznania rozpoczęła budowę organów, którą zakończono rok później. W latach 1994–2005 organy były nieczynne z powodu złego stanu technicznego. Kapitalny remont przeprowadził w 2005 roku Jan Drozdowicz z Poznania. W trakcie remontu kościoła w 1998 roku odnowiono prospekt organowy[7][8]. Dyspozycja instrumentu:
DzwonyW 1906 roku na wieży kościoła zawieszono pierwszy zestaw trzech dzwonów – Walentego, Ferdynanda i Pelagię – odlanych przez Franza Schillinga w Apoldzie. Największy nosi imię Walenty ze względu na budowniczego kościoła ks. Walentego Śmigielskiego, Ferdynand – ze względu na patrona kościoła, księcia Ferdynanda Radziwiłła, Pelagia – na wspomnienie żony księcia. 24 kwietnia 1942 roku dwa większe dzwony zostały zarekwirowane na cele wojenne. Sytuacja została udokumentowana na zdjęciach wykonanych z ukrycia. W wieży ocalał tylko dzwon najmniejszy – Pelagia, który można usłyszeć do dziś. Po wojnie, dzięki inicjatywie ówczesnego proboszcza zakupiono nowe dzwony. Odlano je w latach 1959–1960 w Poznaniu. 22 maja 1960 roku ks. Arcybiskup Antoni Baraniak dokonał konsekracji dwóch nowych dzwonów – Maryi, Królowej Polski i św. Stanisława BM, które wciągnięto na wieżę 13 czerwca 1960[9][10].
WnętrzaDla witraży opracowano program ikonograficzny (w latach 2010-2024 poddane renowacji; otrzymały zewnętrzne oszklenie ochronne):
Witraże Ostrowskiej Konkatedry                            Polichromia autorstwa Henryka Jackowskiego-Nostitza przedstawia kwiatowe motywy dekoracyjne, w które wkomponowano przedstawienia figuralne. Na sklepieniu prezbiterium autor namalował polskich świętych i błogosławionych, przy czym centralne miejsce zajmuje święty Stanisław – patron parafii i miasta Ostrowa Wielkopolskiego. Wnęki podwójnych, ślepych okien u szczytu ścian nawy głównej wypełnione są postaciami Apostołów. Przestronne, oktagonalne prezbiterium posiada dwupoziomową galerię z 30, wykonanymi z piaskowca, kolumnami wspierającymi kopulaste sklepienie. Pośrodku znajduje się marmurowy ołtarz główny z sygnaturą na mensie Fecit Stefan Ballenstedt Berlin – Poznań 1907. Ołtarz zdobią cenne rzeźby wykonane przez Władysława Marcinkowskiego:
Kościół posiada 6 ołtarzy bocznych:
W ołtarzu Serca Jezusowego znajdują się cztery rzeźby Marcina Rożka, wykonane około 1930 z drewna lipowego. Przedstawiają św. Alojzego, św. Wincentego á Paulo, św. Franciszka Serafickiego i św. Stanisława Kostkę. W ołtarzu św. Andrzeja znajduje się pięć drewnianych (umieszczonych na marmurowych podstawach) rzeźb autorstwa Władysława Marcinkowskiego. Są one naturalnej wielkości i przedstawiają: św. Kazimierza, św. Jacka, św. Andrzeja apostoła, św. Stanisława biskupa oraz św. Jana Nepomucena. W kaplicy bocznej znajdują się: ołtarz Matki Bożej Częstochowskiej, witraże muzykujących aniołów fundacji ks. Śmigielskiego oraz grób Sługi Bożego ks. Kazimierza Rolewskiego byłego proboszcza ostrowskiego (trwa proces beatyfikacyjny). W kościele znajdują się także:
Budynki towarzysząceBudowa nowego kościoła pomyślana została kompleksowo. W krótkim czasie przed i po wybudowaniu fary powstało kilka obiektów służących parafii.
Zobacz teżPrzypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
