Konstantyn X Dukas

Konstantyn X Dukas

Histamenon Konstantyna X
Cesarz bizantyński
Okres	od 23 października 1059 do 22 maja/23 maja 1067
Poprzednik	Izaak I Komnen
Następca	Konstantyn Dukas (współcesarz w latach 1060 - 1078) Eudoksja
Dane biograficzne
Dynastia	Dukasów
Data urodzenia	ok. 1006
Data śmierci	22/23 maja 1067
Ojciec	Andronik Dukas
Małżeństwo	Eudoksja od ok. 1059 do 22 maja/23 maja 1067
Dzieci	1. Konstantyn Dukas 2. Michał VII Dukas 3. Andronik Dukas 4. Anna Dukaina 5. Teodora Dukaina 6. Zoe Dukaina
Multimedia w Wikimedia Commons

Konstantyn X Dukas (ur. 1006, zm. 22/23 maja 1067) – cesarz bizantyjski od 1059.

Konstantyn Dukas pochodził z jednego z bardziej znanych rodów arystokratycznych cesarstwa, którego członkowie wielokrotnie uczestniczyli w przeszłości w buntach i zamieszkach wewnętrznych. Za panowania Konstantyna Porfirogenety rebelię wszczął Konstantyn Angelos (Dukas), a za panowania Bazylego Andronik Dukas wspierał rebelię Bardasa Sklerosa. Konstantyn był właśnie synem Andronika. W 1057 był westarchą, wspierał opozycję armii wschodniej przeciw Michałowi VI Stratiotikowi, poparł Izaaka I Komnena, który mianował go proedrosem.

W 1057 uchodził za kandydata do tronu i po abdykacji Izaaka I, mając jego poparcie objął władzę (24 XI 1059). Miał poparcie kręgów administracji cywilnej i dawnych stronników Michała Cerulariusza. Jego drugą żoną była Eudoksja Makrembolitissa, siostrzenica Michała Cerulariusza. Miał z nią sześcioro dzieci: trzech chłopców i trzy dziewczynki. Władzę otrzymał dzięki staraniom Michała Psellosa, który wysławia go w swojej Kronice. Mianował swego brata Jana cezarem. Jako cesarz wycofał się z programu reform rozpoczętych przez poprzednika, polegających na wzmocnieniu armii. Praktykował na szeroką skalę dzierżawienie podatków i dokonywał sprzedaży urzędów. Zwiększyły się koszty utrzymania aparatu urzędniczego i Kościoła. Podarunkami utrzymywano przyjazne stosunki obcymi plemionami. W 1061 udaremniono próbę zamachu na cesarza. Cesarstwo nie było w stanie przeciwstawić się ofensywie Turków seldżuckich, którzy w 1064 zdobyli królestwo Ani (Armenia), w 1067 Cezareę. W 1064 Węgrzy zajęli Belgrad. Nie odparto najazdu Uzów^[1] na Bałkany (jesień 1064-1065) dokonujących spustoszeń, zaś w 1066 wybuchło powstanie w Tesalii. Normanowie dokonali podboju Apulii i Kalabrii na południu Italii.

W 1066 Konstantyn zapadł na ciężką chorobę. Po śmierci władzę w imieniu małoletniego syna Michała przejęła cesarzowa Eudoksja Makrembolitissa.

Pierwsza żona – córka Konstantyna Dalassena.

Druga żona – Eudoksja Makrembolitissa, siostrzenica patriarchy Michała Cerulariusza. Miał z nią trzech synów:

• Michała,
• Andronika,
• Konstantyna

oraz trzy córki:

• Annę Aretę – zakonnicę,
• Teodorę – żonę Domenico Selvo, doży weneckiego,
• Zoę – żonę Adriana, brata cesarza Aleksego I Komnena.

• Michał Psellos, Kronika czyli historia jednego stulecia Bizancjum (976-1077), tłumacz. Oktawiusz Jurewicz, Wrocław1985, s. 200-210
• G. Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, przeł. pod red. H. Evert - Kappesowej, wyd.3 Warszawa 2008.
• R. Browning, Cesarstwo Bizantyńskie, przeł. G. Żurek, Warszawa 1997.
• K. Zakrzewski, Historia Bizancjum, wyd.2 Kraków 1999.
• M. Angold, Cesarstwo Bizantyńskie: 1025-1204: historia polityczna, przeł. W. Brodzki, Kraków 1993.
• Maciej Salamon, Konstantyn X Dukas, [w:] Encyklopedia kultury bizantyńskiej, pod red. Oktawiusza Jurewicza, Warszawa 2002, s. 277-278
• Peter Schreiner, Konstantin X. Dukas, [w:] Lexikon des Mittelalters, t. 5, Stuttgart 1991, s. 1378