Koszary Bema

Koszary Podlaskiego Oddziału SG – dawne Koszary Bema
Państwo	Polska
Miejscowość	Białystok
Adres	ul. Józefa Bema 100
Typ budynku	koszary
Pierwszy właściciel	Armia carska
Kolejni właściciele	Wojsko Polskie (II RP) ludowe Wojsko Polskie
Obecny właściciel	Podlaski Oddział SG
brak współrzędnych

Koszary Bema – kompleks koszarowy znajdujący się na terenie garnizonu Białystok.

Przed I wojną światową stacjonował w nim rosyjski 4 pułk huzarów; w okresie II Rzeczypospolitej 14 dywizjon artylerii konnej i szwadrony zapasowe 1 puł., 2 puł. i 9 psk, a po II wojnie światowej jednostki ochrony pogranicza.

Białystok był (jest) dużym garnizonem wojskowym. Znajduje się w nim kilka kompleksów koszarowych. Jednym z nich są koszary położone przy dzisiejszej ulicy Józefa Bema 100. Koszary wybudowali Rosjanie w latach 1887–1893. Centrum kompleksu zajmował obszerny plac apelowy, wokół którego budowano murowane budynki sztabu, bloki mieszkaniowe dla kadry oraz trzy dwukondygnacyjne koszarowce, każdy przeznaczony dla dwóch szwadronów^[1]. W kompleksie ulokowano ponadto 10 murowano-drewnianych magazynów lokalnego zarządu intendentury, a w 1897 r. wyświęcono drewnianą cerkiew. Willa dowódcy z ogrodem znajdowała się już poza ogrodzeniem koszar^[2]. Do do 1914 kwaterował w nim 4 Mariupolski pułk huzarów(inne języki). Ich pojemność oceniano na 550 ludzi i 437 koni^[3].

Po I wojnie światowej koszary przejęło Wojsko Polskie. Głównym użytkownikiem Koszar Bema był (8)14 dywizjon artylerii konnej. Kwaterowały tu również szwadrony zapasowe 1 pułku ułanów^[a], 2 pułku ułanów^[b] i 9 pułku strzelców konnych^[c] oraz szwadron łączności Podlaskiej Brygady Kawalerii. W 1929 na terenie koszar wybudowano blok oficerski Funduszu Kwaterunku Wojskowego projektu Eustachego Morawskiego^[3]. Ostatnią inwestycją przed wybuchem wojny była oddana do użytku w 1939 parterowa wartownia przy bramie południowej^[7].

• 
  Budynek koszarowy – obecnie POSG
• 
  Budynek koszarowy – obecnie POSG
• 
  Budynek koszarowy – obecnie sztab
• 
  Budynek koszarowy – ob. kuchnia i stołówka
• 
  Maneż – obecnie hala sportowa

Po II wojnie światowej koszary nadal użytkowane były przez Wojsko Polskie^[8]. W 1949 ich pojemność oceniano na 800 ludzi, 40 koni, 15 dział lub czołgów, 14 samochodów i 40 wozów^[3]. Stacjonowały w nim oddziały Wojsk Ochrony Pogranicza. Były to między innymi sztaby 6 Białostockiego oddziału WOP, 22 Białostockiego oddziału WOP, 6 oddziału Ochrony Pogranicza, 22 Brygady WOP i Podlasko-Mazurskiej Brygady WOP. W obiekcie funkcjonowała też Szkoła Samochodowa WOP.
W latach 70. i 80. XX w. dokonano dość poważnych zmian w urbanistyce obiektu. Przebudowano wówczas wartownię, zdemontowano północną bramę wjazdową, otynkowano część budynków, a okoliczne tereny przejęły władze miejskie. W latach 90. XX w. na terenie jednostki umiejscowiono większość sprzętu ciężkiego ze zbiorów Muzeum Wojska w Białymstoku^[9].

Główne budynki Koszar Bema zachowały się do dziś (2019). Obecny teren, którego użytkownikiem jest Podlaski Oddział Straży Granicznej, zajmuje jednak zdecydowanie mniejszą powierzchnię niż pierwotny kompleks z czasów carskich i II Rzeczypospolitej^[10].

• Szymon Kucharski, Juliusz Tym: 1 pułk ułanów. T. 28. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2019, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. Odznaki kawalerii. ISBN 978-83-8164-151-7.
• Szymon Kucharski, Juliusz Tym: 2 pułk ułanów. T. 21. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2019, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. Odznaki kawalerii. ISBN 978-83-8164-151-7.
• Szymon Kucharski, Juliusz Tym: 9 pułk strzelców konnych. T. 15. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2019, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. Odznaki kawalerii. ISBN 978-83-8164-151-7.
• Łukasz Radulski. Koszary i infrastruktura szkoleniowa Podlaskiej Brygady Kawalerii 1937–1939. „Studia Podlaskie”. 28, s. 163-209, 2020. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku. DOI: 10.15290/sp.2020.28.07. ISSN 0867-1370. [dostęp 2024-11-30]. (pol.).