Krakwa[5], kaczka krakwa[6] (Mareca strepera) – gatunek średniego lub dużego wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae). Nie jest zagrożony wyginięciem.
Występowanie
Ptak ten zamieszkuje Eurazję i Amerykę Północną (podgatunek nominatywny). Przeloty w marcu – kwietniu i sierpniu – listopadzie. Zimuje w południowej i zachodniej Europie, północnej Afryce, środkowej i południowej Azji, w Ameryce Północnej na południe od zasięgu letniego aż po południowy Meksyk.
W Polsce nielicznie gniazduje. Liczniejsza na północy kraju. Pojedyncze osobniki w Polsce zimują.
Systematyka
Takson ten często bywał umieszczany w rodzaju Anas, niekiedy wydzielano go do monotypowego rodzaju Chaulelasmus[7]. Wyróżniono dwa podgatunki M. strepera[8];
krakwa pstrokata[5] (M. strepera couesi) – takson wymarły[4], występował na wyspie Teraina[4][7][a] (Kiribati). Odkryto go w 1874 roku i od tamtej pory nie był już obserwowany[4][7].
Morfologia
Para krakw w locieSamica z młodym
Cechy gatunku
Wyraźnie zaznaczony dymorfizm płciowy. Samiec nieco większy od samicy[7]. W szacie godowej samiec ma głowę i szyję szarą, a dziób ciemnoszary. Pierś ciemna z ciemnymi plamkami, wierzch brązowy z drobnymi, jasnymi brezgami piór. Boki szare z delikatnym, brązowym prążkowaniem. Brzuch biały, na skrzydle trójkolorowe lusterko – szaro-czarno-białe obrzeżone od przodu brunatnym pasem. W szacie spoczynkowej podobny do samicy, ale zachowuje przy lusterku brunatną plamę. Samica brązowa z ciemniejszymi i jaśniejszymi plamkami, dziób z pomarańczowymi pasami wzdłuż boków. Lusterko ma białe, widoczne dobrze w locie, podobnie jak biały brzuch. Młode również przypominają samicę.
W szacie spoczynkowej są podobne do krzyżówek, ale krakwy są mniejsze i mają smuklejsze ciało, a czoło z profilu jest bardziej pionowe. Samca można zidentyfikować po głębokim „e e e” i chrapliwych poświstywaniach. Samica kwacze podobnie jak krzyżówka.
długość ciała ok. 43–58 cm długość skrzydła 22–28 cm rozpiętość skrzydeł 79–95 cm masa ciała 500–1300 g (średnio 1000 g)
Ekologia
Biotop
Bogato zarośnięte, nizinne zbiorniki stojącej wody o rozległej toni wodnej jak jeziora i stawy. Najliczniejsza w pasie stepu i lasostepu. Na wszystkich kontynentach, gdzie występuje konsekwentnie unika obszarów górskich i północnych.
Zachodnie populacje są osiadłe, ale koczujące. Pozostałe regularnie wędrują. Wiosną przylatuje parami.
Gniazdo
Na ziemi w pobliżu wody. Samica kryje gniazdo w pokrzywach, turzycach lub pod krzakami. Wygrzebuje płytki dołek w gruncie i wyścieła go suchymi roślinami, ale z większą starannością niż inne kaczki. W czasie wysiadywania jaj dokłada do wyściółki jeszcze sporo ciemnego puchu z jasnymi końcami, co pozwala na łatwe rozpoznanie gniazd krakw. Dorzucane piórka pokrywowe mają trójkątne plamy na końcach.
Jaja z kolekcji muzealnej
Jaja
W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając zazwyczaj 8–12[12] jaj w kwietniu – lipcu. Są mniejsze od jaj krzyżówek i z odcieniem różowawym i żółtawym.
Okres lęgowy
Jaja wysiadywane są przez okres 24–26[12] dni przez samicę. Pisklęta są zagniazdownikami, które wodzi wyłącznie samica. Po wykluciu prowadzi je nad wodę i otacza opieką aż do uzyskania przez młode zdolności do lotu (45–50. dzień życia[12]). W puchu kaczęta po bokach mają większe plamy, a wokół oczu i uszu mniejsze niż u krzyżówek. Czasem wodzące samice łączą się w stada. Pisklęta usamodzielniają się po około 2 miesiącach.
Pożywienie
Pokarm roślinny, głównie zielone części roślin wodnych, a w zimie nasiona. W czasie żerowania słychać dobrze, jak, ruszając dziobem, przeczesuje płytkie fragmenty akwenów, zasysając wodę przefiltrowuje przez rogowe blaszki na brzegu dzioba drobny pokarm.
Status i ochrona
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonychMiędzynarodowej Unii Ochrony Przyrody krakwa nieprzerwanie od 1988 roku klasyfikowana jest jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, mieści się w przedziale 4,3–4,9 miliona osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy, choć niektóre populacje zmniejszają się lub ich status nie jest znany[4].
W Polsce objęta ochroną gatunkową ścisłą, wymaga ochrony czynnej[13]. Na Czerwonej liście ptaków Polski sklasyfikowana została jako gatunek najmniejszej troski (LC)[14]. W latach 2013–2018 liczebność krajowej populacji lęgowej szacowano na 3000–4000 par[15].
↑ abcdeBirdLife International, Mareca strepera, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2019-2 [dostęp 2019-11-11](ang.).
↑ abcSystematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anatini Leach, 1820 (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-07].
↑ abcdCarboneras, C., Kirwan, G.M. & Motis, A.: Gadwall (Mareca strepera). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2014. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-07)].
↑F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-08]. (ang.).
Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7. Brak numerów stron w książce
Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
Paul Sterry, Andrew Cleave, Andy Clements, Peter Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-341-X.
Anas strepera (Krakwa). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 132–135. ISBN 83-86564-43-1.
.jpg)
