Królowa wieszczek

Królowa wieszczek (The Faerie Queene) – nieukończony epos angielskiego renesansowego poety Edmunda Spensera^[1]^[2]. Z zaplanowanych dwudziestu czterech ksiąg poeta ukończył i wydał tylko sześć^[3]. Mimo że dzieło stanowi zaledwie jedną czwartą pierwotnego zamysłu, jest ono jednym z najobszerniejszych utworów wierszowanych w literaturze angielskiej. Pierwsze trzy księgi zostały opublikowane w 1590^[4], kolejne trzy w 1596^[4]. Z zamierzonej księgi siódmej istnieje tylko urywek^[4]. Poemat został wydany przy wsparciu Waltera Raleigha.

Charakterystyka ogólna

Poemat liczy około trzydziestu pięciu tysięcy wersów^[5]. Jest nazywany nawet najdłuższym angielskim eposem. Stwierdzenie to, jakkolwiek nieprawdziwe (dłuższy jest Król Alfred Johna Fitchetta, mający wraz z uzupełnieniami wydawcy ponad 131 000 wersów^[6]), jest trafne o tyle, że żadne z arcydzieł poezji brytyjskiej nie jest obszerniejsze. Izrael w Egipcie Edwina Atherstone'a ma prawie dwadzieścia tysięcy wersów^[7], a Pierścień i księga Roberta Browninga przekracza tę liczbę^[8].

Forma

Utwór został napisany dziewięciowersową strofą rymowaną ababbcbcc, nazwaną później dla uczczenia poety strofą spenserowską^[9]. Zwrotka taka jest zbudowana z ośmiu wersów jambicznych pięciostopowych i jednego sześciostopowego (aleksandrynu)^[4]. Według Przemysława Mroczkowskiego^[3] wywodzi się ona z siedmiowersowej strofy Geoffreya Chaucera, rymowanej ababbcc, znanej powszechnie jako rhyme royal, czyli strofa królewska. Zaproponowana przez Spensera strofa była później stosowana przez wielu poetów angielskich i amerykańskich, w tym zwłaszcza największych romantyków^[10]. W Polsce wykorzystywali ją Juliusz Słowacki i Jan Kasprowicz^[11].

Bohaterowie

Poemat Spensera ma charakter alegoryczny^[3]^[12]. Bohaterem każdej księgi eposu jest rycerz uosabiający jakąś cnotę^[3]. Poszczególne księgi są skoncentrowane na cnotach świętości, wstrzemięźliwości, czystości, przyjaźni, sprawiedliwości i dworności^[3]. Bohaterem księgi pierwszej jest Rycerz Czerwonego Krzyża (Knight of the Red Cross):

A Gentle Knight was pricking on the plaine,
Y cladd in mightie armes and silver shielde,
Wherein old dints of deepe wounds did remaine,
The cruell markes of many a bloudy fielde;
Yet armes till that time did he never wield:
His angry steede did chide his foming bitt,
As much disdayning to the curbe to yield:
Full jolly knight he seemd, and faire did sitt,
As one for knightly giusts and fierce encounters fitt.^[13]

Przekład

Na język polski przełożony został, przez Jana Kasprowicza tylko krótki fragment księgi pierwszej eposu. Przekład ten został opublikowany w autorskiej antologii poezji angielskiej, wydanej przez poetę we Lwowie w 1907. Brak informacji o innych próbach przyswojenia dzieła Spensera, poza drobnymi urywkami.

Zaledwie ujrzy mężny Elf potwora,
Tak się na niego bez namysłu rzuci,
Jak lew na zdobycz, co w ucieczce skora;
Zajdzie mu drogę, od jamy zawróci,
Że ten, przerażon, ciszę rykiem skłóci,
Ku walecznemu swój ogon wymierzy,
By weń zatopić żądło, pełne truci,
Lecz ostrym mieczem ten pierwszy z rycerzy,
Aż łeb w ramiona skryje, tak smoka uderzy.

Przypisy

↑ Edmund Spenser (1552-1599). luminarium.org. [dostęp 2016-12-11]. (ang.).
↑ Edmund Spenser, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-12-11] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Przemysław Mroczkowski: Historia literatury angielskiej. Zarys. Wrocław: Ossolineum, 1981, s. 128-132. ISBN 83-04-00784-3.
↑ ^a ^b ^c ^d Edmund Spenser. PoetryFoundation.org. [dostęp 2016-12-11]. (ang.).
↑ Edmund Spenser: The Faerie Queene. foliosociety.com. [dostęp 2016-12-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-24)]. (ang.).
↑ Charles William Sutton: Fitchett, John. W: Dictionary of National Biography. T. 19. Smith, Elder & Co, 1889. (ang.).
↑ Arthur Henry Bullen: Atherstone, Edwin. W: Dictionary of National Biography. T. 2. Smith, Elder & Co, 1885. (ang.).
↑ The Ring and the Book, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-12-11] (ang.).
↑ The Faerie Queene, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-12-11] (ang.).
↑ Spenserian stanza, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-12-11] (ang.).
↑ Wiktor Jarosław Darasz: Mały przewodnik po wierszu polskim. Kraków: Towarzystwo Milośników Języka Polskiego, 2003, s. 152-153. ISBN 83-900829-6-9.
↑ The Poetry of Spenser. § 12. Allegory in The Faerie Queene.. Bartleby.com. [dostęp 2016-12-11]. (ang.).
↑ Edmund Spenser: The Faerie Queene: Book I, Canto I. PoetryFoundation.org. [dostęp 2016-12-11]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Edmund Spenser: The Faerie Qveene. Disposed into Twelue Bookes Fashioning XII. Morall vertues. online-literature.com. [dostęp 2016-12-11]. (ang.).
Edmund Spenser: The Faerie Queene. Disposed into twelue bookes, Fashioning XII. Morall vertues. ebooks.adelaide.edu.au. [dostęp 2016-12-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-20)]. (ang.).

[luminarium.org-1] Edmund Spenser (1552-1599). luminarium.org. [dostęp 2016-12-11]. (ang.).

[Encyclopaedia_Britannica_5-2] Edmund Spenser, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-12-11] (ang.).

[Wrocław-3] Przemysław Mroczkowski: Historia literatury angielskiej. Zarys. Wrocław: Ossolineum, 1981, s. 128-132. ISBN 83-04-00784-3.

[PoetryFoundation.org-4] Edmund Spenser. PoetryFoundation.org. [dostęp 2016-12-11]. (ang.).

[foliosociety.com-5] Edmund Spenser: The Faerie Queene. foliosociety.com. [dostęp 2016-12-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-24)]. (ang.).

[en.wikisource.org-6] Charles William Sutton: Fitchett, John. W: Dictionary of National Biography. T. 19. Smith, Elder & Co, 1889. (ang.).

[en.wikisource.org_2-7] Arthur Henry Bullen: Atherstone, Edwin. W: Dictionary of National Biography. T. 2. Smith, Elder & Co, 1885. (ang.).

[Encyclopaedia_Britannica_2-8] The Ring and the Book, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-12-11] (ang.).

[Encyclopaedia_Britannica_4-9] The Faerie Queene, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-12-11] (ang.).

[Encyclopaedia_Britannica_3-10] Spenserian stanza, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-12-11] (ang.).

[Kraków-11] Wiktor Jarosław Darasz: Mały przewodnik po wierszu polskim. Kraków: Towarzystwo Milośników Języka Polskiego, 2003, s. 152-153. ISBN 83-900829-6-9.

[Bartleby.com-12] The Poetry of Spenser. § 12. Allegory in The Faerie Queene.. Bartleby.com. [dostęp 2016-12-11]. (ang.).

[PoetryFoundation.org_2-13] Edmund Spenser: The Faerie Queene: Book I, Canto I. PoetryFoundation.org. [dostęp 2016-12-11]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]