Lara Croft: Tomb Raider

Ten artykuł dotyczy filmu z 2001. Zobacz też: Tomb Raider.

Lara Croft: Tomb Raider – film przygodowy z 2001, będący koprodukcją japońsko-niemiecko-brytyjsko-amerykańską w reżyserii Simona Westa, zrealizowany na podstawie serii gier komputerowych Tomb Raider.

Bohaterką filmu jest Lara Croft (Angelina Jolie), archeolożka i córka poszukiwacza przygód Richarda Crofta (Jon Voight), która w dniu ustawienia się trzech planet w jednej linii odnajduje starożytny zegar, będąc kluczem do odnalezienia Trójkąta Światła zapewniającego władzę nad czasoprzestrzenią. Skarb pragnie przejąć pradawna sekta Iluminatów na czele z Manfredem Powellem (Iain Glen).

Film po premierze został chłodno przyjęty przez krytyków, którzy zwracali uwagę na nudną i płytką fabułę. Pomimo krytycznego odbioru produkcja zapewniła twórcom blisko 275 mln dolarów przychodu.

Lara Croft jest zamożną archeolożką i córką poszukiwacza przygód, lorda Richarda Crofta^[5], który zaginął podczas jednej ze swoich podróży. W czasie koniunkcji planet Lara odkrywa starożytny zegar^[6][7], który został przywieziony przez Richarda Crofta z jednej z ekspozycji^[8]. Talizman jest kluczem do odnalezienia talizmanu gwarantującego władzę nad czasoprzestrzenią^[6][7]. Zegar został wykonany z krystalicznego metalu Trójkąt Światła, który powoduje zatrzymanie się czasu oraz powrót przodków do życia^[6], co możliwe jest raz na 5000 lat^[9], w dniu ustawienia się trzech planet w jednej linii i zaćmienia^[8]. Z listu pozostawionego przez ojca^[5] Lara dowiaduje się, że poprzednim razem Trójkąt Światła został użyty przez członków organizacji iluminatów (oświeconych) do pokonania wrogów^[6][8].

Talizman został rozdzielony na dwie części – jedną umieszczono w Grobowcu Tańczącego Światła w Kambodży, a drugą – w Świątyni Dziesięciu Tysięcy Cieni na Syberii^[6]. Lara rusza w podróż w celu zdobycia obu części talizmanu, na co ma 48 godzin, bowiem wtedy dojdzie do kolejnej koniunkcji, kiedy to moc Trójkąta jest największa^[8]. Talizman pragnie zdobyć też stowarzyszenie iluminatów z siedzibą w Wenecji^[10][11], które dowodzone jest przez Dystyngowanego Dżentelmena^[12]. Zdobycia artefaktu podejmuje się jeden z najpotężniejszych członków organizacji, Manfred Powell^[11]. W trakcie pościgu za Larą nawiązuje współpracę z archeologiem Alexem Westem, byłym wspólnikiem Croft^[8], z którym ta poróżniła się podczas wyprawy do Tybetu, gdzie mężczyzna uprzedził ją w poszukiwaniach młynków modlitewnych^[13]. Powellowi stale towarzyszy jego sekretarz, Mr Pimms^[14].

Zatrudnieni przez organizację komandosi kradną Larze zegar^[7][15]. Bohaterka we współpracy z zaprzyjaźnionym informatykiem, skrupulatnym i dokładnym Bryce’em Turingiem^[16] pomyślnie przejmuje talizman, dzięki czemu ratuje świat^[8].

Spis sporządzono na podstawie materiału źródłowego^[2]:

• Angelina Jolie – Lara Croft
• Rachel Appleton – młoda Lara Croft
• Jon Voight – Lord Richard Croft
• Iain Glen – Manfred Powell
• Noah Taylor – Bryce Turing
• Daniel Craig – Alex West
• Leslie Phillips – Wilson
• Chris Barrie – Hillary, kamerdyner Lary
• Julian Rhind-Tutt – Pimms
• Richard Johnson – Dystyngowany Dżentelmen
• Robert Phillips – Julius

Pomysł na sfilmowanie gry pojawił się po premierze Tomb Raider II z 1997^[17]. Do siedziby studia Core Design zaczęły spływać kolejne propozycje zekranizowania przygód Lary Croft^[17]. Jak tłumaczył Adrian Smith, dyrektor operacyjny w Core Design, studio chciało uniknąć fiaska, jakie przyniosły ekranizacje innych gier komputerowych, takich jak Super Mario Bros., Mortal Kombat czy Street Fighter^[17], krytycznie przyjętych przez recenzentów^{[18][19][20][21][22]}. Ostatecznie prawa do realizacji filmu wykupiła w 1997 wytwórnia Paramount Pictures^[17], płacąc studiu niecałe 2 mln dol.^[23]. Negocjacje ze studiem prowadzili Lawrence Gordon i Lloyd Levin^[17], którzy podjęli się produkcji filmu, nad czym współpracowali z Colinem Wilsonem^[1].

Producentom przedstawiono kilkanaście scenariuszy^[9], wśród nich znalazły się te napisane pod roboczymi tytułami Tomb Raider: Pięta Achillesa czy Tomb Raider: Przygody Lary Croft^[24]. Autorami odrzuconych scenariuszy byli: Brent Friedman, Sara Charno, Steven De Souza oraz Mike Werb, Michael Colleary, Patrick Massett i John Zinman^[9]. Początkowo reżyserii filmu podjął się Stephen Herek, jednak na etapie tworzenia scenariusza wycofał się z projektu^[9]. Jego miejsce pod koniec 1999 zajął Simon West, który wcześniej dwukrotnie odrzucił propozycję wyreżyserowania filmu^[24]. Reżyser, zakończywszy pracę nad filmem The General’s Daugher^[24], wznowił prace nad scenariuszem zaproponowanym przez Massetta i Zinmana, nad czym pracowali też Brandan Braga, Laeta Kalogridis i Paul Attanasio^[9]. Końcowy scenariusz współtworzyli też Sara B. Cooper, Mike Werb i Michael Colleary^[1]. Ze scenariusza wycięto m.in. podwodną walkę Lary Croft z węgorzami^[25]. Na potrzeby filmu stworzono nowych przeciwników i przyjaciół Lary, którzy nie występowali w serii gier Tomb Raider^[12]. Wytwórnia Paramount Pictures ściśle współpracowała nad filmem ze studiem Core Design^[26], które zastrzegło w kontakcie, że bohaterka nie może palić papierosów, przeklinać i pokazywać się nago^[27].

Przygotowania do rozpoczęcia zdjęć trwały łącznie 20 tygodni^[28]. Budżet filmu wyniósł 115 mln dol.^[4]. Za kostiumy odpowiadała Lindy Hemming^[1], która otrzymała propozycję współpracy przy filmie dwa dni po odebraniu Nagrody Amerykańskiej Nagrody Filmowej za najlepsze kostiumy w Topsy-Turvy^[29]. W celu ustalenia szczegółów kostiumowych Hemming po raz pierwszy spotkała się z Angeliną Jolie na 10 tygodni przed rozpoczęciem właściwych zdjęć do filmu^[29]. Producentom filmu zależało na naniesieniu drobnych zmian w stroju Lary w porównaniu z grą^[27], znaczny wpływ na garderobę postaci miała sama Jolie^[29]. Croft oraz pozostałe główne postacie w filmie dysponowały kilkoma różnymi kompletami odzieży w zależności od okoliczności rozgrywanych scen^[30].

Scenografię przygotował Kirk Petruccelli, który przed rozpoczęciem pracy na planie współpracował z producentami Lawrence’em Gordonem i Lloydem Levinem nad filmem Superbohaterowie^[30]. Pozostałymi scenografami byli m.in. Les Tomkins, John Fenner, Jim Morahan i David Lee^[31]. Początkowo rozważano, by akcja sceny w Grobowcu Tańczącego Światła rozgrywała się na Wielkim Murze Chińskim^[31], w tym celu chciano zbudować fragment muru, jednak ostatecznie zrezygnowano z tego pomysłu na rzecz realizacji sceny w Kambodży^[31]. Scenografię do realizacji tej sceny budowano przez 16 tygodni^[31], pracowało przy niej 30 scenografów oraz 300 robotników^[31].

Reżyser Simon West zapewniał, że jedyną aktorką, którą widziałby w roli Lary Croft, była Angelina Jolie^[32][33]. Wśród aktorek, które producenci rozważali do obsadzenia w głównej roli, znalazły się ponadto m.in. Sandra Bullock^[32], Sporty Spice^[32], Denise Richards^[32], Anna Nicole Smith^[32], Catherine Zeta-Jones^[9], Elizabeth Hurley^[9], Ashley Judd^[9], Jennifer Love Hewitt^[9] i Jennifer Lopez^[7]. Angelina Jolie początkowo odrzuciła propozycję^[7][34], ostatecznie podjęła się wcielenia w rolę Lary Croft. Głoszono plotki, jakoby zgodziła się na występ w filmie, by zrobić na złość ówczesnemu mężowi, Jonny’emu Lee Millerowi, który miał nie zwracać na nią uwagi, woląc grać w Tomb Raidera^[35]. Sama aktorka zaprzeczyła pogłoskom, potwierdzając jednak nieustanne granie męża w grę^[35]. Za rolę w filmie Jolie miała otrzymać gażę w wysokości 7 mln dol.^[7]. Na potrzeby realizacji filmu przeszła trzymiesięczne szkolenie, podczas którego wzmacniała kondycję, ćwicząc m.in. boks i gimnastykę^[25], a także uczyła się władać bronią^[36]. Ponadto przeszła na dietę wysokobiałkową, nauczyła się mówić z brytyjskim akcentem oraz zdobyła licencję płetwonurka^[25]. Po zakończeniu pracy nad filmem uznała rolę Lary Croft za „najtrudniejszą ze wszystkich, które zagrała” ze względu na „niezmienne usposobienie” postaci, odbiegającej od wcześniejszych kreacji aktorskich Jolie^[35].

Sceptycznie do przyjęcia roli Manfreda Powella podchodził również Iain Glen^[12], który zdecydował się na zagranie w filmie dopiero po udziale w zdjęciach próbnych^[12]. Daniel Craig entuzjastycznie podszedł do propozycji zagrania Alexa Westa, tłumacząc chęć występu w filmie byciem fanem gry Tomb Raider^[13][37]. Rolę lorda Richarda Crofta odegrał Jon Voight, prywatnie ojciec Angeliny Jolie. Aktor przyjął propozycję zagrania w filmie po namowach reżysera, Simona Westa, a także samej Jolie^[38]. Odgrywając postać, inspirował się osobowością własnego ojca, Elmera Voighta, oraz starszego brata, Barry’ego Voighta, zawodowego wulkanologa^[32].

Grający postać Juliusa Robert Philips przed występem w filmie pracował jako kierowca taksówki, a propozycję udziału w przesłuchaniach otrzymał bezpośrednio od reżysera w lipcu 2000 w trakcie jednego z kursów po West Endzie^[39]. Debiut filmowy na planie produkcji zaliczył Chris Barrie, odtwórca roli Hillary’ego, kamerdynera i służącego Lary, który dotychczas grał jedynie w serialach^[40].

Po podpisaniu kontaktu na udział w filmie aktorzy otrzymali od wytwórni zwyczajowy prezent w postaci plecaka z przyborami do surwiwalu, racjami żywnościowymi i kilkoma grami z serii Tomb Raider^[40]. Pracujący na planie mieszkańcy Kambodży otrzymywali od produkcji 500 dolarów tygodniowo^[41], wśród statystujących znalazło się m.in. 100 mnichów buddyjskich^[42].

Zdjęcia rozpoczęły się 31 lipca 2000^[10]. Film kręcono przez kolejne 24 tygodnie^[28]. Baza operacyjna ekipy filmowej mieściła się w siedzibie Pinewood Studios w miejscowości Iver Heath w hrabstwie Buckinghamshire^[3]. W jednej z hal studia – 007 Stage – nakręcono sceny w Grobowcu Tańczącego Światła i Świątyni Dziesięciu Tysięcy Cieni^[3]. Scena w Świątyni była pierwszą, którą zrealizowała ekipa^[31]. Film kręcono też na terenie królewskiego parku w Windsorze^[43], a także zamku Elveden Hall niedaleko Thetford^[36], Painted Hall w kompleksie Królewskiej Akademii Marynarki Wojennej w Greenwich^[3][10], elektrowni Battersea^[3], publicznej szkole średniej dla chłopców Dulwich College^[3] oraz w należącym niegdyś do Markiza Salisbury’ego Hatfield House w Hertfordshire^[3].

W listopadzie 2000, po ośmiu miesiącach pracy nad filmem, ekipa rozpoczęła zdjęcia w Kambodży^[44]. Film kręcono w parku niedaleko pasma górskiego Phnom Kulen oraz w świątyni Angkor Wat, wcześniej uzyskawszy odpowiednią zgodę na filmowanie wewnątrz budynku^[45] od APSARA, organizacji zajmującej się ochroną dziedzictwa narodowego świątyni^[42]. Pomysłodawcą nakręcenia paru scen do filmu w Kambodży był jeden ze scenografów, Los Tomkins^[31]. Dzień zdjęciowy na kambodżańskim planie filmowym kosztował ekipę 30 tys. dolarów^[42]. Część nagrań zrealizowano też na lodowcu niedaleko miasta Höfn na Islandii, gdzie ekipa zamieszkała na czas realizacji zdjęć^[42].

Przy niektórych scenach Angelina Jolie korzystała z usług kaskaderek^[29]. Szefem ekipy kaskaderskiej był Simon Crane, który przekazał reżyserowi swoje pomysły na wybrane sceny na trzy miesiące przed rozpoczęciem zdjęć^[46].

Za efekty wizualne w filmie odpowiadał Steve Begg^[1] oraz firmy Mill Film i Really Useful^[47]. Efekty specjalne w filmie zrealizował Chris Corbould^[1]. Zapytany o najtrudniejszą do zrealizowania scenę, wskazał na moment, w którym Lara Croft znajduje się w Grobowcu Tańczącego Światła i doprowadza do wybuchu budynku^[48]. Nagrania sceny trwały dwa miesiące^[48].

Muzykę do filmu skomponował Graeme Revell^[1], a kierownikiem muzycznym został Peter Afterman^[1]. Ścieżka dźwiękowa została wydana przez wytwórnię Elektra^[49]. Singlem promującym film była piosenka U2 „Elevation”, do której zrealizowano teledysk w reżyserii Josepha Kahna^[50]. Oprócz tego w ścieżce dźwiękowej do filmu wykorzystano utwory artystów, takich jak Nine Inch Nails, The Chemical Brothers, Outkast, Basement Jaxx czy Missy Elliott^[49].

Promocję filmu promowały marki Taco Bell, Pepsi, Ericsson i Land Rover, które opłaciły akcje sponsoringowe, przeznaczając nań ok. 30–35 mln dolarów^[51]. Land Rover udostępnił twórcom ręcznie wyprodukowany samochód Land Rover Defender^[43].

Przed premierą filmu uruchomiono stronę internetową, na której udostępniono zakulisowe materiały z planu filmowego, w tym niepublikowane wcześniej zdjęcia oraz wywiady z obsadą^[52]. W dniu premiery filmu w Polsce do sprzedaży trafiła specjalna czteroczęściowa składanka nazwana Lara Pack, która składała się z gier: Tomb Raider: Unfinished Business, Tomb Raider II: Golden Mask, Tomb Raider III: Lost Artifact i Tomb Raider: The Last Revelation^[53].

Światową premierę filmu zaplanowano na 15 czerwca 2001^[54]. Wyznaczony termin wymusił na ekipie postprodukcję i opracowanie efektów specjalnych w ciągu pięciu miesięcy^[9].

W maju 2001 pojawiły się plotki o możliwym opóźnieniu premiery filmu z powodu odsunięcia od pracy nad nim montażysty obrazu Simona Westa, który miał nie poradzić sobie z montażem^[55]. Decyzja miała zostać podjęta po jednym z zamkniętych pokazów filmu, na którym produkcja zdobyła nieprzychylne recenzje m.in. z powodu montażu^[56]. Na miejsce montażysty zostali zatrudnieni dwaj inni pracownicy, którzy dokończyli pracę nad produkcją^[57].

Premiera filmu odbyła się na kilka dni przed planowanym terminem, tj. 11 czerwca 2001. W Polsce film został premierowo pokazany 10 sierpnia 2001^[58].

Film został chłodno przyjęty przez krytyków^[57][9], którzy określali produkcję jako „nudną”^[59] i krytykowali m.in. płytką fabułę^[9] i scenariusz^[60]. Patrycja Bieszk z Onet.pl opisała fabułę jako „pogmatwany amalgamat przygód Indiany Jonesa, RoboCopa i Rambo, w wersji pseudofeministycznej”^[11]. Ewelina Nasiadko z serwisu Filmweb uznała film za „sieczkę”, tłumacząc opinię słowami: Zmarnowani aktorzy (o ile akurat mieli szczęście być dobrze dobrani), marne efekty specjalne (przez swój nagminny schematyzm i powielanie niedawno oglądanych na ekranie wątków, nie sprawiające wrażenia „specjalnych”), dialogi, które były napisane chyba wyłącznie w celu „zapchania” dziur w przerwach akcji^[61].

Krytycy docenili występ Angeliny Jolie^[11][9][62].

Pomimo słabych recenzji, film w pierwszym tygodniu po premierze zarobił 48,2 mln dolarów, zapewniając produkcji najlepsze otwarcie w historii ekranizacji gier komputerowych^[59]. W ciągu trzech tygodni po premierze film zarobił ponad 100 mln dolarów^[23]. Do końca roku zapewnił twórcom przychód w wysokości 131 mln dolarów, zajmując 13. miejsce w rankingu filmów, które miały największe wpływy w 2001^[63]. Łącznie film zarobił ponad 274 mln dolarów^[4].

W czerwcu 2001 przedstawiciele wytwórni Paramount Pictures potwierdzili przygotowanie drugiej części filmu^[66]. W sierpniu Angelina Jolie potwierdziła trwanie prac nad scenariuszem sequela oraz ponowne odegranie postaci Lary Croft^[67], czego wymagał od niej kontakt podpisany jeszcze przed rozpoczęciem pracy przy pierwszej części produkcji^[34]. Film Lara Croft Tomb Raider: Kolebka życia miał premierę w 2003.

• Lara Croft: Tomb Raider w bazie IMDb (ang.)
• Lara Croft: Tomb Raider w bazie Filmweb

• World of Tomb Raider (pol.) – oficjalna polska strona o serii gier Tomb Raider, autoryzowana przez polskiego wydawcę gier Cenega