|
Lasy hyrkańskie
Lasy hyrkańskie[1][2] (azer. Hirxan meşələri, pers. جنگلهای هیرکانی) – kompleksy wilgotnych lasów strefy umiarkowanej rozciągające się wzdłuż południowego wybrzeża Morza Kaspijskiego, tworzące masyw leśny ciągnący się łukiem o długości ok. 1000 km od Niziny Lenkorańskiej i Gór Tałyskich w południowo-wschodnim Azerbejdżanie, poprzez północne stoki gór Elburs, aż po prowincję Golestan w północnym Iranie. W 2019 roku piętnaście obszarów w północnym Iranie porośniętych przez lasy hyrkańskie wpisano na podstawie kryterium przyrodniczego IX na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W 2023 roku dokonano rozszerzenia wpisu o dwa komponenty znajdujące się w Parku Narodowym Hirkan w Azerbejdżanie[3]. Charakterystyka Historia lasów hyrkańskich sięga okresu sprzed 25–50 mln lat, kiedy roślinność ta pokrywała większość strefy klimatu umiarkowanego na półkuli północnej[1][3]. W okresach zlodowaceń wycofywała się jednak z zajmowanych terenów, by później ponownie rozrosnąć się w łagodniejszych warunkach klimatycznych[3]. Do czasów współczesnych roślinność ta zachowała się w formie szczątkowej w ciągłym pasie o długości ok. 1000 km rozciągającym się od południowo-wschodniego Azerbejdżanu, przez północny Iran, po Park Narodowy Golestan[4][3][5]. Obszar lasów hyrkańskich obejmuje teren o profilu wysokościowym od nieco poniżej poziomu morza aż do linii drzew na wysokości ok. 2500–2800 m n.p.m.[4] Znaczna część lasów położona jest w niedostępnym terenie, na północnych stokach masywu Elburs i w Górach Tałyskich[4]. .jpg) Ze względu na izolację geograficzną występuje więc tu ogromna bioróżnorodność zarówno w zakresie flory, jak i fauny, obejmująca liczne gatunki reliktowe i endemiczne[3]. Najstarsze odnalezione tu okazy drzew liczą ok. 300–400 lat, a niektóre nawet 500 lat[2][3]. W lasach bardzo zróżnicowana i bogata jest warstwa podszytu[4]. Zróżnicowany jest również klimat masywu lasów hyrkańskich. Wilgotność zmniejsza się stopniowo od północnego zachodu w kierunku południowo-wschodnim i wschodnim[4]. Roczna suma opadów przekracza 2000 mm w północno-zachodnich kompleksach leśnych i spada do ok. 500 mm na wschodzie[4]. Między ekosystemem leśnym a sąsiednimi ekosystemami występują dwa główne ekotony. W górach Elburs lasy liściaste graniczą z subalpejską i alpejską roślinnością poduszkową, nie występuje tu piętro lasów iglastych charakterystyczne dla innych lasów górskich na półkuli północnej[4]. Natomiast w niektórych innych miejscach lasy liściaste stykają się z lasami jałowcowymi, półsuchymi łąkami, a nawet obszarami półpustyń[4]. Lasy hyrkańskie stanowią ekoregion WWF nr 649 (dawniej PA0407[6]) o nazwie Caspian Hyrcanian Mixed Forests[5]. FloraNa terenie lasów hyrkańskich wykazano występowanie ponad 3200 gatunków roślin naczyniowych. Ze względu na znaczną izolację geograficzną tego obszaru występuje tu wiele gatunków reliktowych, endemicznych oraz rzadkich, często zagrożonych[3]. Endemitów i subendemitów typowo hyrkańskich jest ok. 300 gatunków, natomiast ok. 500 gatunków to endemity irańskie[3]. Roślinami reliktowymi występującymi na tym obszarze są m.in. parocja perska (Parrotia persica), skrzydłorzech kaukaski (Pterocarya fraxinifolia) i brzostownica kaukaska (Zelkova carpinifolia)[7], albicja biało-różowa (Albizia julibrissin) i hurma kaukaska (Diospyros lotus)[4] oraz glediczja kaspijska i dąb kasztanolistny[5]. Fauna.jpg) Obszar lasów hyrkańskich zamieszkują populacje wielu gatunków ptaków oraz ssaków o znaczeniu lokalnym, regionalnym i globalnym[3]. Wykazano występowanie ok. 180 gatunków ptaków typowych dla wilgotnych lasów liściastych strefy umiarkowanej, m.in. sikory perskiej, muchołówki półobrożnej, kraski, orła cesarskiego, orła stepowego i turkawki[3], dla ochrony których wyznaczono na tym terenie kilka ostoi ptaków IBA[7][4]. W regionie porośniętym przez te lasy odnotowano obecność ok. 58 gatunków ssaków, w tym populacji zagrożonego lamparta perskiego, rysia euroazjatyckiego i kota błotnego[7]. Występuje tu również koza bezoarowa i owca dzika (argal), myszarka kaukaska[5], 18 gatunków nietoperzy, a z dużych ssaków wilk i niedźwiedź brunatny[3][7] oraz szakal złocisty[5]. Herpetofauna obejmuje ponad 30 gatunków gadów oraz kilka endemicznych gatunków płazów, natomiast w górskich strumieniach regionu lasów hyrkańskich zamieszkuje ponad 50 gatunków rodzimych ryb słodkowodnych[4]. Lasy hyrkańskie zamieszkiwał również tygrys kaspijski – podgatunek tygrysa azjatyckiego wymarły w II połowie XX wieku[7]. LokalizacjaWpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO zostały następujące kompleksy lasów hyrkańskich[8]:
  Cyfry na mapie odpowiadają kolejności w tabeli powyżej Przypisy
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
_4.jpg)
