Mehmed II Zdobywca (ur. 30 marca1432 w Adrianopolu, zm. 3 maja1481), محمد الفاتح (Mehmed al-Fatih) – sułtan z dynastii Osmanów, panujący w latach 1444–1446 i 1451–1481. Zasłynął jako zdobywca Konstantynopola. Odbudował miasto i uczynił je stolicą imperium osmańskiego.
Życiorys
Urodził się jako trzeci z synów Murada II i Hümy Hatun. Początkowo nie był brany pod uwagę w kwestii następstwa tronu, jako że ojciec promował pierworodnego Ahmeda i w szczególności Alâaddina[1]. Po śmierci Ahmeda (w 1437 roku) i Alâaddina (w 1443 roku), Mehmed (zwany także Muhammadem II) został jedynym następcą tronu.
Pierwsze dwa lata życia spędził w pałacu w Edirne[1]. Jeszcze jako dwulatek został wysłany do Amasyi, gdzie rozpoczął edukację do ewentualnego sprawowania władzy w prowincji rządzonej przez brata Ahmeda. Po śmierci Ahmeda zarządcą prowincji został Alâaddin, a po śmierci ostatniego z braci Mehmed został wezwany do Edirne, gdzie odtąd miał uczyć się sprawowania władzy bezpośrednio od ojca. W tym okresie sprawiał ojcu problemy, gdyż oprócz dużej inteligencji, okazywał również krnąbrność i nieposłuszeństwo. Początkowo niechętny nauce, z czasem zaczął przyswajać wiedzę, opanowując m.in. języki arabski, grecki, łaciński oraz jeden ze słowiańskich. Studiował również religie, w tym z dużym zainteresowaniem uczył się na temat chrześcijaństwa[2].
W 1444 roku Mehmed II został nowym władcą po abdykacji jego ojca Murada II. Zmiana panującego związana była z powstaniem w Anatolii, kierowanym przez beja Karamanu, które Murad zdecydował się osobiście stłumić, a chcąc umocnić pozycję syna podczas tej nieobecności, zrezygnował z tronu, przekazując go Mehmedowi, jako że wynegocjował 10-letni rozejm z państwami chrześcijańskimi, który oddalił groźbę krucjaty. Opiekunem 12-letniego władcy został wezyr Halil Pasza[2].
Objęcie tronu przez małoletniego Mehmeda skłoniło papieża do zwolnienia króla Polski i Węgier Władysława z przysięgi dotrzymania rozejmu. Armia krzyżowców we wrześniu przekroczyła graniczny Dunaj, a wenecka flota została wysłana do Cieśniny Dardanele, by zablokować odwrót armii Murada. Dodatkowo Bizantyńczycy uwolnili przetrzymywanego Orchana, pretendenta do osmańskiego tronu, a w europejskich prowincjach państwa wybuchły powstania. Splot tych wydarzeń wywołał panikę w stołecznym Edirne, która spowodowała, że część miasta spłonęła w pożarze, gdy muzułmańska ludność zaczęła uciekać do Anatolii[3].
Murad II wynegocjował w tej sytuacji pokój z bejem Karamanu i pośpieszył na zachód, przekraczając Dardanele. Ponieważ cieśninę blokowali Wenecjanie, Murad opłacił przewiezienie armii u Genueńczyków i 10 listopada 1444 roku pokonał krzyżowców pod Warną. Zaraz po bitwie Murad II ponownie wyjechał do Anatolii, pozostawiając państwo pod panowaniem syna[3].
Już w 1445 roku Mehmed II zaczął planować zdobycie Konstantynopola, co miało wyeliminować zagrożenie z tej strony. Wojny obawiał się jednak wezyr Halil Pasza, który dla zapobieżenia konfliktowi zdołał wzniecić bunt janczarów, a jednocześnie prosił Murada II o powrót, który spotkał się z żywiołową aprobatą ludności i janczarów. W następnych latach Mehmed II żył w cieniu ojca, który sprawował pełnię władzy. W 1448 roku towarzyszył ojcu podczas II bitwy na Kosowym Polu[4].
Władzę nad imperium Mehmed odzyskał, kiedy Murad umarł w lutym 1451 roku. Wtedy Mehmed rozkazał zabicie pozostałych braci i ich żon, aby nie stanowili zagrożenia dla nowego władcy. W tym samym roku sułtan rozpoczął przygotowania do podbicia Konstantynopola, w tym celu wzniósł twierdzę Rumeli Hissar (Europejski Zamek, zwany też z racji swojego przeznaczenia Bogaz Kesen, czyli Podrzynająca Gardło[5]) nad Bosforem (naprzeciwko wzniesionej przez Bajezyda I twierdzy Anadolu Hissar). Dziś na cieśninie stoi most między europejską a azjatycką częścią Stambułu.
Mehmed II wkracza do Konstantynopola
W 1452 roku jego wojska bezskutecznie próbowały zaatakować Albanię. Natomiast rok później finalnie udało mu się zdobyć Konstantynopol kończąc erę Cesarstwa Bizantyjskiego. Wtedy też przeniósł stolicę z Edirne do Konstantynopola. Po tym wydarzeniu Mehmed zyskał przydomek Zdobywca (al-Fatih). Następne lata jego panowania były latami podbojów; sułtan zdobył tereny należące do Bizancjum, Wenecji i posiadłości w Morei (Peloponez). Wzmógł się napór wojsk osmańskich na Bałkanach, choć nie udało mu się zdobyć Belgradu. W 1459 roku zdobyta została przez Mehmeda Serbia, a dwa lata później Bośnia. Ziemie te stały się prowincjami Imperium osmańskiego. Mehmed Zdobywca próbował podporządkować sobie Trapezunt (co udało mu się w 1461 roku), Wołoszczyznę (w 1476 roku), Albanię i Mołdawię (którą również pokonał w 1468 roku). Rozegrała się wtedy też bitwa między Mehmedem a wodzem Skanderbegiem, która skończyła się porażką dla imperium osmańskiego. W 1473 pokonał w bitwie pod Başkentem turkmeńskie państwo Ak Kojunlu. W Mołdawii sułtan pokonał w bitwie pod Valea Albă 26 lipca 1476 roku Stefana III Wielkiego. W 1475 roku uzależniony od Imperium został Chanat krymski i miasto Kaffa (znajdujące się pod opieką genueńską). Niedługo po tym Mehmed zniszczył emiratKaramanidów.
Później zaatakowana została Italia i podbito na krótko Otranto. Turcy prowadzili również regularne najazdy akyndżych na Styrię i Karyntię.
W maju 1480 roku, Mehmed II wysłał wielką armię na wyspę Rodos w celu zniszczenia odwiecznego wroga islamu – zakonu joannitów. Po 89 dniach bitwy o Rodos muzułmanie wycofali się. Ich klęska przeszkodziła w planowanym podboju całej Italii. Wyspa Rodos pozostała w rękach joannitów do 1523 roku, kiedy po półrocznym oblężeniu podbiły je wojska osmańskie pod wodzą Sulejmana I.
W ostatnich latach Mehmed II Zdobywca cierpiał na podagrę i reumatyzm. Zmarł prawdopodobnie z powodu niedrożności jelit, gdy jego lekarz Hamideddin z Laru, podawał mu leki na kolkę. Istnieje możliwość, że niewłaściwe leki podano sułtanowi celowo. Śmierć nastąpiła 3 maja 1481 roku ok. godz. 16:00[1] w obozie wojskowym pod Gebze, w miejscu zwanym Cesarską Łąką (Hünkar Cayiri), podczas przygotowań do wyprawy mającej na celu podbić Egipt. Pochowany został w Stambule w meczecie Fatih, wzniesionym w latach 1463–1470 z rozkazu Mehmeda. Na grobowcu Mehmeda umieszczony został (z jego własnego rozkazu) napis: „Zamierzałem podbić Rodos i podporządkować sobie Italię”.
Po jego śmierci władzę nad Imperium Osmańskim przejął Bajazyd II, przeciwko któremu bezowocnie usiłował spiskować brat Cem[1].
Mehmed podczas swojego trzydziestoletniego panowania stał się głównym twórcą Imperium osmańskiego, stworzył regularną armię turecką i kodeks prawny „Kanunname”. Ustanowił zasady funkcjonowania administracji państwowej i miejskiej oraz organizacji handlu. W chwili śmierci jego państwo miało powierzchnię 2 214 000 kilometrów kwadratowych.
Życie prywatne
Źródła historyczne podają, że Mehmed II nie przepadał za kobietami i przedkładał politykę nad haremowe plotki. Historiografia wskazuje również niedwuznacznie, że nie stronił od mężczyzn[6]. Miał jedną wielką słabość – swój pałacowy ogródek. Podobno zajmował się nim tylko on i nikomu nie pozwalał się do niego zbliżać. Opieka nad wyhodowanymi przez siebie samego roślinami dawała mu ogromną satysfakcję.
↑Bitwy Świata – Zdobycie Konstantynopola, Kolekcja Rzeczypospolitej, 16 czerwca 2007.
↑„Stosunki z płcią niewieścią, a jak wiadomo, również i męską, były dla niego tylko rozrywką i źródłem rozkoszy. I nic nie wskazuje na to, by był kiedykolwiek zdolny do głębszych uczuć”, Franz Babinger „Z dziejów Imperium Osmanów”, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1977, s. 438.
.svg)
