|
Mikołaj I Petrowić-Niegosz
  Mikołaj[1], właśc. Nikola Mirkov Petrović-Njegoš[2], serb. Никола, (I) Мирков Петровић-Његош (ur. 25 września?/7 października 1841[2] w Njeguši, zm. 1 marca 1921[3] w Antibes) – książę Czarnogóry w 1860–1910, następnie król w 1910–1918, z dynastii Petrowiciów-Niegoszów[4]. ŻyciorysMikołaj urodził się w starej rodzinie arystokratycznej, będącej faktyczną dynastią w Czarnogórze od 1697, za panowania Piotra II (1830–1851), łączącego władzę duchowną metropolity Cetynii i świecką władyki Czrnogóry[5]. Przyszedł na świat jako jedyny syn Mirosława Petrowicia-Niegosza (1820–1867), wojewody Grahova i jego żony Anastazji z Martinovicióv (1824–1894). Miał dwie starsze siostry, o których niewiele wiadomo; starsza Maria została wydana za kpt. Gopcevicia, młodsza Anastazja (zm. 1879) za Savę Plemenaca. W 1852 panujący stryj Mikołaja, Daniel II (1851–1860) sekularyzował państwo, przyjmując tytuł księcia[6]. Mikołaj był wychowywany w duchu zaleceń brata stryjecznego jego dziadka Stanka (zm. 1851), ostatniego władyki (księcia i biskupa) czarnogórskiego Piotra II. Zaowocowało to u niego wysokim poczuciem odrębności kulturowej Słowian południowych. Mikołaj był przygotowywany do roli wojskowego. Wychowywał się z dala od ojczyzny. We wczesnym dzieciństwie został posłany do Istrii, aby księżna Darinka, żona Daniela I przysposobiła chłopca do zasad etykiety i nauczyła manier dworskich. Mieszkał wtedy w posiadłości ziemskiej Kustic k. Triestu. Księżna była zwolenniczką kultury francuskiej jako właściwej dla przyszłego władcy. Za jej aprobatą został posłany do szkoły w Paryżu. Mikołaj uczył się w Lycée Louis le Grand. W przeciwieństwie do współczesnych mu następców tronów, zwłaszcza włoskich i bałkańskich, kultura francuska nie zdominowała u niego kultury ojczystej. Dzięki paryskiej edukacji zyskał jednak miano księcia obytego na europejskich salonach, wykształconego i nowoczesnego[potrzebny przypis]. Już w młodości Mikołaj wykazywał zagorzały patriotyzm, co wyrażał m.in. pisząc wiersze. Reprezentowały one wysoki poziom artystyczny i miały umocnić poczucie odrębności kulturowej Czarnogórców[potrzebny przypis]. Panowanie13 sierpnia 1860, wraz ze śmiercią swojego stryja Daniela i rezygnacją ojca, objął rządy książęce[7]. Natychmiast podjął przygotowania wojenne przeciwko Turcji, wspierając powstanie w Hercegowinie (1852–1862). Mikołaj wystosował ultimatum do sułtana, aby ten uznał suwerenność Czarnogóry i dokonał korekcji granic, włączając do księstwa portowe miasto Bar[8]. Jednak klęska militarna Bośniaków, zmusiła Mikołaja do podjęcia rokowań pokojowych w 1862. Niepodległość kraju utrzymał wyłącznie dzięki interwencji dyplomacji Francji i Rosji[8]. Pod wpływem nastrojów społecznych, powodowanych przez kolejne powstanie w Hercegowinie (1875–1878), Mikołaj zainicjował rozmowy z księciem Serbii Milanem II, w wyniku których kierowane przez nich państwa zawarły w czerwcu 1876 sojusz antyturecki[9]. Traktat ustalił, że państwa będą dystansowały Austro-Węgry od spodziewanego konfliktu i wystąpią w nim wspólnie oraz, że po wygranej Bośnia przypadnie Serbii, a Hercegowina Czarnogórze[9]. 30 czerwca 1876 Serbia wypowiedziała wojnę Turcji, ogłaszając że „ruch sprzymierzonych państw słowiańskich jest czysto narodowy”[9]. Konflikt, który przeszedł do historii jako serbska wojna o niepodległość, zakończył się rozejmem 15 stycznia 1877. Pomimo militarnej porażki doprowadził on do ujęcia sprawy serbskiej przez delegację rosyjską na konferencji w San-Stefano[7]. Na mocy zawartego traktatu 3 marca 1878, Mikołaj uzyskał dla Czarnogóry część południowej Hercegowiny, Bar i Podgoricę[10][11]. Potwierdzenie statusu niepodległego państwa na konferencji berlińskiej (1878) oraz zwiększenie terytorium Czarnogóry zapewniły jej podstawy rozwoju gospodarczego[12]. Pojawienie się nielicznej warstwy mieszczańskiej i inteligencji skłoniło Mikołaja do przeprowadzenie reform ustrojowych kraju[13]. W 1879 zadekretował zniesienie Senatu, a w jego miejsce ustanowił rząd złożony z pięciu ministerstw i uchwałodawczą Skupsztinę. Rzeczywiście Mikołaj sprawował władzę absolutną, gdyż na szefa rządu powołał swego kuzyna Bożydara, zaś nowy organ parlamentarny składał się z ośmiu wojewodów mianowanych przez księcia[13]. W tym samym roku Mikołaj oktrojował prawo sądownicze, podporządkowując rozjemstwo nowo utworzonemu Sądowi Najwyższemu[14]. W 1888 wprowadził kodeks cywilny, gdzie tradycyjne prawo zwyczajowe przeplecione zostało rozwiązaniami zapożyczonymi z innych państw, głównie niemieckich[15]. Pozwoliło to księciu na wdrożenie reform administracji, wprowadzając dziesięć okręgów (nahija), podzielonych na gminy (kapitanija), które to zachowały władzę sądowniczą i wojskową[15]. Na tej podstawie modernizował wojsko, ustanawiając regularną armię w miejsce pospolitego ruszenia[15]. W polityce zagranicznej Mikołaj utracił w 1870 poparcie Francji, wraz z upadkiem Napoleona III[16]. Pozostawał wierny sojuszowi z Rosją, który potwierdził w 1868. Pozwoliło to Mikołajowi nie tylko na korzystne wsparcie Czarnogóry na arenie międzynarodowej. Również zapewniło to staranne wykształcenie jego córkom. Poprzez małżeństwa córek, Milicy i Anastazji z wielkimi książętami rosyjskimi, Piotrem i Mikołajem Mikołajewiczami jego rodzina weszła do bliskiego otoczenia carów[17]. Książę Mikołaj szybko stawał się popularny tak wśród domów panujących, jak wśród mieszkańców wszystkich krajów południowosłowiańskich[17]. Car Mikołaj II nazwał swojego czarnogórskiego imiennika „najlepszym przyjacielem, jakiego w ogóle ma Rosja”[17]. Szukał książę oparcia także we Włoszech, jednak poza realizacją ambicji dynastycznych poprzez małżeństwo córki Heleny z następcą tronu Wiktorem Emanuelem wiele nie uzyskał[16]. Szczególnie złe relacje prowadził z Serbią od czasu, gdy król Aleksander odrzucił propozycję ożenku z jedną z młodszych córek Mikołaja – Ksenią lub Wierą. Zmiany przyniósł dopiero przewrót dworski w Serbii w 1903, w którego wyniku władzę królewską objął jego zięć Piotr[16]. O popularności Mikołaja świadczy dwukrotne goszczenie bałkańskiego monarchy na dworze sułtana Abdülhamida II, który zwykle gardził swoimi słowiańskimi sąsiadami[18]. Zmiana domu panującego w Serbii doprowadziła również do pobudzenia opozycji czarnogórskiej. Pod jej wpływem Mikołaj zwołał w 1905 zawieszoną Skupsztinę, nazywając ją zgromadzeniem ustawodawczym[17]. W czasie jej obrad oktrojował Czarnogórze konstytucję, w znacznej mierze wzorowaną na serbskiej ustawie zasadniczej z 1869[17]. Właściwie ustawa zasadnicza nie wiele zmieniała, tworząc fasadę państwa konstytucyjnego, kiedy to Mikołaj sprawował rządy w sposób absolutny[15]. Pod auspicjami księcia zawiązała się Prawdziwa Partia Narodowa z premierem na czele. Jednak opozycyjna do niej liberalna Partia Narodowa również miała charakter dynastyczny, bo przewodniczył jej kuzyn księcia Aleksander[17]. W 1907 po zdobyciu większości parlamentarnej przez drugą z partii i utworzeniu rządu Marka Radulovicia, książę rozwiązał Skupsztinę i rozpoczął prześladowanie opozycji[17]. Książę rozpisał nowe wybory, w których wyniku wyłonił się posłuszny monarsze rząd Lazara Tomanovicia. W wyniku terroru państwa w 1909 uwięziono 40 działaczy opozycji z Gavrą Vukoviciem na czele[17][15]. Wobec działań księcia wzrastała na sile tajna opozycja młodoserbska. Wywodząca się z tego ruchu organizacja Omladina zorganizowała szereg nieudanych zamachów na życie Mikołaja[19]. Kryzys bośniacki w 1908 zmusił Mikołaja do wydania deklaracji z 5 kwietnia tegoż roku, gdzie stwierdził, że pomimo sojuszu nie poprze zbrojnej interwencji Serbii, przemilczał jednak kwestię przynależności Hercegowiny[20]. Dzięki poparciu Włoch doprowadził również do uwolnienia portów Czarnogóry z blokady przez flotę austro-węgierską[20]. Starania o koronęW 1883 r. Mikołaj odwiedził sułtana, z którym utrzymywał dobre stosunki, zarówno prywatne, jak i dyplomatyczne. W 1896 r. książę świętował dwóchsetlecie dynastii Petroviciów. W tym samym roku uczestniczył w koronacji cara Mikołaja II. W maju 1898 r. odwiedził królową Wiktorię w Windsorze. Dobre stosunki z państwami zachodnimi i Rosją pozwoliły Mikołajowi na aprobatę jego starań o koronę dla Czarnogóry. 28 sierpnia 1910 r. podczas obchodów jubileuszu 50-lecia panowania, władca przyjął tytuł króla, zgodnie z petycją od Skupsztiny (parlamentu)[7]. W tym samym czasie został mianowany marszałkiem polowym armii rosyjskiej. Ten tytuł nigdy wcześniej nie przypadł żadnemu z cudzoziemców poza ks. Wellingtonem[potrzebny przypis]. Wojna i emigracjaKiedy w 1912 wybuchła I wojna bałkańska, król Mikołaj był jednym z najbardziej entuzjastycznych zwolenników ataku na Turcję. Pragnął zupełnie wypchnąć Portę z Europy. Zdobył Szkodrę, mimo że Turcy zablokowali całe wybrzeże Czarnogóry. Dzięki Mikołajowi Czarnogóra stała się najwierniejszym sojusznikiem Serbii (serbski król Piotr I był jego zięciem). W czasie I wojny światowej zobowiązał się do pomocy Serbii w odebraniu Austriakom Bałkanów. Czarnogóra miała nadzieję na zdobycie zachodniej części Hercegowiny. Po tym jak Skupsztina doszła w 1918 r. do porozumienia z Piotrem I Karadziordzieviciem, Czarnogóra stała się w 1918 r. częścią Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców[21]. Mikołaj I pozostał na emigracji we Włoszech aż do swojej śmierci w 1921 r[potrzebny przypis]. W 1989 trumny ze zwłokami Mikołaja I i jego żony Mileny zostały przywiezione z San Remo, gdzie uprzednio para królewska była pochowana i złożono je w marmurowych sarkofagach w kaplicy na Ćipurze w Cetyni, niedaleko pałacu królewskiego, który kiedyś zamieszkiwali[potrzebny przypis]. Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Kontrola autorytatywna (osoba): |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
.svg)
