Mistrz Modlitewnika Drezdeńskiego

Mistrz Modlitewnika Drezdeńskiego

Karta z Godzinek Spinola
Data urodzenia	ok. 1450
Data śmierci	krótko po 1520
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	gotyk międzynarodowy
Multimedia w Wikimedia Commons

Mistrz Modlitewnika Drezdeńskiego (ur. ok. 1450, zm. krótko po 1520) – flamandzki malarz iluminator.

Swój przydomek zawdzięcza iluminacjom wykonanym około 1470 roku w Modlitewniku Drezdeńskim^[a]. Pierwsze kroki w zawodzie stawiał w Utrechcie, gdzie ukończył szkołę. Pod koniec 1460 roku przeniósł się do Brugii. Tam tworzył pod wpływem stylu Mistrza Antoniego Burgundzkiego; stworzył nowy typ rozbudowanych miniatur pejzażowych widoczny w cyklu kalendarzowym madryckich Godzinek Voustre Demeure czy właśnie w Modlitewniku Drezdeńskim i kilku innych kodeksach. Bardzo szybko założył własny warsztat. W 1488 roku przeniósł się do Tournai koło Amiens. Około roku 1495 powrócił do Brugii, gdzie pracował aż do śmierci, która nastąpiła po roku 1520^[1].

Pierwsze miniatury zidentyfikowane jako prace Mistrza Modlitewnika Drezdeńskiego pochodzą z czterotomowego Manuskryptu Gruuthuse zawierającego m.in. tekst Kronik (Chroniques) francuskiego duchownego i dziejopisa Jeana Froissarta, wykonanego dla Lodewijka van Gruuthuse wespół z Mistrzem Antoniego Burgundzkiego. Stworzył kilka prac na dworze książąt Burgundii. Wykonał niektóre iluminacje w manuskrypcie Livre des tournois przeznaczonym dla René I Andegaweńskiego (większość miniatur wykonał Barthélemy d’Eyck). Ilustrował też dwa rękopisy francuskiego tłumaczenia Factorum et dictorum memorabilium libri novem (Faits et dits mémorables des romains) Waleriusza Maksymusa: jednego wykonanego dla Jeana Grosa, sekretarza księcia, drugiego dla Jana Crabbe, opata klasztoru cystersów w Ter Duinen niedaleko Brugii^[2].

Po śmierci Karola Śmiałego w 1477 roku zmuszony był do zmiany klienteli na mniej zamożną. Zilustrował wówczas kilka małych modlitewników. Rozpoczął współpracę z flamandzkimi iluminatorami: Simonem Marmionem, Willemem Vrelantem, Wiedeńskim Mistrzem Marii Burgundzkiej i Gerardem Davidem. Brał udział w dekoracji Brewiarza Izabeli Katolickiej wykonanego na zlecenie Maksymiliana I, lecz jego praca została przerwana z powodu powstania we Flandrii w latach 1487-1488. W kolejnych latach tworzył w Brugii, Tournai i Amiens, gdzie wykonywał iluminacje m.in. do Godzinek Spinola^[3].

Mistrz Modlitewnika Drezdeńskiego miał zdolność ukazywania z dużym humorem lub ironicznym przesłaniem scen z życia codziennego, zapełnionych postaciami o prostackich rysach twarzy, wręcz grubiańskich w wyrazie, czego przykładem są miniatury w Godzinkach Spinola. Jego prace są niezwykle barwne; wykorzystywał takie kolory jak jasny pomarańcz, zieleń morska, burgund, błękit królewski, rzadziej czerń, w różnych zaskakujących kombinacjach, co czyniło jego sztukę bardzo oryginalną^[4].

Mistrzowi Modlitewnika Drezdeńskiego przypisuje się autorstwo miniatur w około czterdziestu manuskryptach^[5].

Lista dzieł przypisywanych Mistrzowi Modlitewnika Drezdeńskiego[6]
Lp.	Tytuł obrazu	Rok powstania	Kolekcja	Uwagi	Grafika
2	Godzinki Jeana Carpentina	1470	własność prywatna	Mistrz Modlitewnika Drezdeńskiego: - 14 linijek zapisanych teksturą; - 22 pełnostronicowe miniatury; - 42 inicjały - 24 miniatury kalendarzowe[7].
3	Brewiarz Brimeu	1473 – 1477	Bibliothèque de Genève (Comites latentes), Genewa (Ms 208)	Mistrz Modlitewnika Drezdeńskiego: - 4 miniatury całostronicowe z inicjałami współautorzy: Mistrz Gentse Colettaleven
4	Księga godzinek	ok.1475	Lizbona, Muzeum Calouste Gulbenkiana (LA 144)	Mistrz Modlitewnika Drezdeńskiego: - 1 miniatura (fol. 52v) współautorzy: Willemem Vrelantem: 6 miniatur kalendarzowych (fol. 15v, 27v, 107v, 147v, 166v, 229v); Mistrz Fitzwilliam 268: 4 miniatury (fol. 119v, 126v, 158v, 180v);
5	Manuskrypt Gruuthuse (Kroniki Froissarta)	1470-1475	Paryż, Biblioteka Narodowa Francji (Ms 2645-2646)[8]	Praca wykonana dla Lodewijka van Gruuthuse. Mistrz Modlitewnika Drezdeńskiego wykonał miniatury w trzeciej i czwartej księdze, ilustrując tekst Kronik Froissarta współautorzy: Mistrz Antoniego z Burgundii, Mistrz Małgorzaty z Yorku
6	Modlitewnik Drezdeński	1470-1475	Drezno, Sächsische Landesbibliothek (Ms. Dresd. A.311); Paryż, Luwr (dwa arkusze) (nr inw. 20694 i 20694bis)	Mistrz Modlitewnika Drezdeńskiego - 28 całostronicowych miniatur 'współautor: Willem Vrelant;
7	Faits et dits mémorables	1475-1480[9]	Brugia, Groot Seminarie (Ms. 159/190, 158/189, 157/188 ) Los Angeles, J. Paul Getty Museum (Ms 43)	Dzieło Waleriusza Maksymusa w przekładzie na język francuski, wykonane na zamówienie opata Jana Crabbe
8	Faits et dits mémorables	1470-75	Lipsk, Universitätsbibliothek (Ms Rep.I.11.b)	Rękopis wykonany na zamówienie Jeana Grosa, zawierający francuski przekład dzieła Waleriusza Maksymusa
9	Godzinki Colard Pingret	1478	Bruksela, Biblioteka Królewska Belgii (Ms II 7604 )	Godzinki powstały w Brugii
10	Godzinki Saltinga	1475-1480	Londyn, Muzeum Wiktorii i Alberta (L 2384-1910, 1221)	Praca wykonana w Valenciennes i w Brugii współautorzy: Willem Vrelant i warsztat Mistrz Fitzwilliam 268 (fol. 85v, 97v, 153), Simon Marmion i warsztat
11	Godzinki Crohin-La Fontaine	1480-1485	Los Angeles, J. Paul Getty Museum (Ms. 23, f. 71v)[10][11],	Mistrz Modlitewnika Drezdeńskiego: - 17 linijek pisma bastarda; - 12 półstronicowych miniatur; - 21 inicjałów; - 2 pełnostronicowe herby rycerskie[12].
12	Livre des tournois	1480-1488	Paryż, Biblioteka Narodowa Francji (BNF Ms. fr. 2693, f. 41v, 42r)
13	Lekcjonarz Antoine’a Clabaulta	1495-1500	Paryż, Biblioteka Arsenału (Ms.661)	Lekcjonarz został wykonany w Amiens współautor: Mistrz Antoine Clabault: - drugi zespół iluminacji.
14	Godzinki Huth	ok. 1480-1490	Londyn, Biblioteka Brytyjska (Add. 38126)|[13]	Mistrz Modlitewnika Drezdeńskiego: - 24 bordiury na kartach kalendarzowych współautorzy: Simon Marmion i pracownia: - 22 lub 24 pełnostronicowe miniatury - 50 małych miniatur Mistrz Miniatur z Houghton: 2 iluminacje Nawiedzenie i Dysputa Świętej Barbary
15	Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny i świętych	1475	Londyn, Biblioteka Brytyjska (Royal 20.B.II)	Praca stworzona dla sir Johna Donne'a
16	Brewiarz Izabeli Katolickiej	1488-1497	Londyn, Biblioteka Brytyjska (Add. Ms. 18851)	Brewiarz powstał w Brugii i Gandawie; zawiera 172 miniatur Mistrz Modlitewnika Drezdeńskiego wykonał(w pierwszych 3/4 części brewiarza): -pojedyncze pełno-stronicowe ilustracje -32 pół-stronicowych miniatur; -48 jednokolumnowych miniatur; - 7 inicjałów; - iluminacje kalendarza współautor: Gerard David - 3 półstronicowe miniatury: Narodziny, Adoracja Marii, Święta Barbara Mistrz Jakuba IV Szkockiego - 3 półstronicowe miniatury -45 jednokolumnowych miniatur w drugiej części brewiarza (fol. 404v-495) Gerard Horenbout
17	Godzinki Voustre Demeure	1475-1480	Madryt, Biblioteca Nacional de España (Wit. 25-5)	Mistrz Modlitewnika Drezdeńskiego: - 24 miniatury kalendarzowe współautorzy: Wiedeński Mistrz Marii Burgundzkiej Lieven van Lathem Simon Marmion
18	Godzinki Charlotty de Bourbon-Montpensier	1474 – 1480	Alnwick Castle, biblioteka księcia Northumberland (Ms. 482)	współautorzy: Simon Marmion warsztat Mistrza Pierwszego Modlitewnika Maksymiliana I
19	Godzinki Louthe	1480	Louvain-la-Neuve, Bibliothèque de l'Université catholique de Louvain (Ms. A2)	Godzinki wykonane dla sir Johna Donne'a Mistrz Modlitewnika Drezdeńskiego: - miniatury kalendarzowe; współautor: Simon Marmion
20	Godzinki Emerson White (Godzinki Houghton)		Harvard University, Houghton Library (mss. typ. 443-443-1), fol. 157[14]	współautor: Simon Marmion
21	Godzinki Jana van der Scaghe i Anny de Memere	1480	Nová Říše, biblioteka Norbentanów (ms 10)	Godzinki wykonane dla Jana van der Scage i jego żony Anny de Memere Mistrz Modlitewnika Drezdeńskiego: - 13 całostronicowych miniatur
22	Złota Legenda (Legenda Aurea)	1490 – 1510	Cambridge, Fitzwilliam Museum (Ms 22)	Praca powstała dla hrabiego Oettingen Jana II w kilku etapach: w Brugii i Amiens (1490) i w Hainaut (ok. 1510). Mistrz Modlitewnika Drezdeńskiego w 1490 wykonał samodzielnie 1 miniaturę (fol. 1) oraz 2 miniatury w sekcji 1-3 i 10 współautor: Mistrz Marguerite de Liedekerke 80 miniatur (fol. 2)[15]
23	Godzinki	1490	Cambridge, Fitzwilliam Museum (Ms 1058-1975)	Praca powstała w Brugii
24	Godzinki Claude’a Malle d’Amiens		własność prywatna
25	Godzinki Maître aux Fleurs	1480-1485	Paryż, Biblioteka Arsenału (Ms. 638-639)	Praca powstawała w Brugii i Gandawie; Mistrz Modlitewnika Drezdeńskiego: - medaliony kalendarzowe
26	Księga godzinek	1500–1510	Palermo, Biblioteca Centrale della Regione Siciliana (Ms. F Museo 6)	Mistrz Modlitewnika Drezdeńskiego - miniatury kalendarzowe
27	Godzinki Da Costa	ok. 1510	Bruksela, Biblioteka Królewska Belgii (Ms. IV 1260)	Godzinki powstały w Brugii współautorzy; Mistrz van Woodhull-Harberton (fol. 165v, 171v, 205v, 207v, 210v, 212v, 216v, 223v) Mistrz Edwarda IV (fol. 116v)
28	Matka Boska z Dzieciątkiem i śpiewającymi aniołami i Ukrzyżowanie	ok. 1510	Biblioteka Książąt Czartoryskich (Ms 3019, p. 105/106 en inv. Nr. XV-Rr 1984)[16]
29	Godzinki Spinola	ok. 1515–1520	Los Angeles, J. Paul Getty Museum (Ms. Ludwig IX 18)	Mistrz Modlitewnika Drezdeńskiego: Wizytacja (fol. 109v), Chrystus i Anna, (fol. 110r), Narodziny (fol. 119v), Chrystus przed Kajfaszem (fol. 120r) współautorzy: Gerard Horenbout Mistrz Pierwszego Modlitewnika Maksymiliana I

• Robert Genaille: Encyklopedia malarstwa flamandzkiego i holenderskiego. Warszawa: PWN, 2001. ISBN 83-221-0686-6.
• Thomas Kren, Scot McKendrick: Illuminating the Renaissance: The Triumph of Flemish Manuscript Painting in Europe. Oxford University Press, 2003. ISBN 978-0892367030.
• Antoni Ziemba: Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380–1500. Sztuka dworu burgundzkiego oraz miast niderlandzkich. T. I. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2008. ISBN 978-83-235-0443-6.