|
Muchołówka mała
Muchołówka mała[4] (Ficedula parva) – gatunek małego ptaka z rodziny muchołówkowatych (Muscicapidae). SystematykaJest to gatunek monotypowy[5]. Dawniej za jego podgatunek uznawano muchołówkę rdzawogardłą (Ficedula albicilla), występującą dalej na wschód aż po wschodnią Syberię, niekiedy także muchołówkę kaszmirską (Ficedula subrubra)[2]. WystępowanieTo gatunek głównie wschodnioeuropejski. W okresie lęgowym występuje w Europie Środkowej (od nizin po wysokie góry), Finlandii, Archangielsku i południowej Szwecji po środkową i wschodnią część Europy Południowej (południe Albanii i północna Grecja). Zachodnia granica przebiega przez Danię, Holandię, Austrię, Niemcy (wschodnią Bawarię, Brandenburgię i Saksonię) i Słowenię, a wschodnia przez Ural. To ptak wędrowny na dalekie dystanse. Izolowane siedliska występują ponadto na Kaukazie. Zimowiska muchołówki małej ulokowane są głównie w Pakistanie oraz w północnych, zachodnich i środkowych Indiach[2], notowane są też w zachodnim Bangladeszu do Bhutanu, a niewielka część ptaków wędruje nad Morze Śródziemne w południowo-zachodniej części Starego Kontynentu, na Półwysep Synaj, do Iranu, Afganistanu czy nad Zatokę Perską. Jak więc widać, kierunek migracji różni się od większości wędrownych europejskich ptaków, które zimą przebywają w Afryce lub na Półwyspie Arabskim.
CharakterystykaCechy rozpoznawcze.jpg)  Bez białego lusterka na skrzydle i bez ciemnych plamek na czole i piersi. Samiec ubarwieniem bardzo podobny do rudzika, od którego różni się tym, że czerwień piersi nie sięga oka i jest na niej rozmyta, a brzegi ogona są białe. Wierzch jego głowy i policzki są szare, grzbiet i wierzch skrzydeł brązowy. Pełna szata wykształca się w trzecim lub czwartym roku życia. Białe plamy na bokach ogona (na 2/3 długości zewnętrznych sterówek, choć końce są już czarne) widać jednak zarówno u samców, jak i samic czy osobników młodocianych. Szczególnie dobrze je widać w czasie lotu (u rudzika wszystkie pióra ogonowe są ciemne). Środkowe sterówki są jednolicie czarne, co sprawia wrażenie dwóch plam na ogonie. W charakterystycznej ostrzegawczej postawie ptak pokazuje swoje białe zewnętrzne sterówki – rozpościera ogon i potrząsa nim, wydając przy tym dwusylabowe „tiidel tiidel”. Samice niezwykle rzadko mają nieco czerwieni na gardle. Obie płci mają kuper o takim samym kolorze co grzbiet, a spód ciała brudnobiały. Pokrywy nadogonowe szare, które odróżniają ją od muchołówki rdzawogardłej, mającej je czarne. W przeciwieństwie do innych muchołówek brakuje czarno-białego kontrastu. Ma też większe wymagania do gniazdowania niż muchołówka żałobna i białoszyja oraz jest od nich mniejsza (znacznie mniejsza też od wróbla). Samica i osobniki młodociane mają biały brzuch, gardło z mniejszym kontrastem, niż u muchołówki rdzawogardłej, jasnopłową pierś, głowę i wierzch. Ptaki w pierwszej zimie (1z.) mają jasny pasek pokrywowy. Pierwsze lato zasadniczo ciężkie do odróżnienia, choć bardzo rzadko samce mają trochę czerwieni. Samce w drugim lecie upierzenie mają jak samica, ale gardło jest już nieco bardziej czerwone, natomiast pełne upierzenie uzyskują dopiero w czwartym albo piątym roku życia. Dane liczbowe
ŚpiewWysokie w tonie dzwoneczki o opadającym miękkim tonie (jak piecuszek): tink, tink, tink, daj, daj, daj, da. Głos wabiący: krótkie srr, ile, juljo (podobnie jak czyżyk). Czysty i trochę narzekający śpiew samców siedzących na wyeksponowanych gałęziach najczęściej słychać w maju i czerwcu. ZachowanieTo ptak typowo dzienny o największej aktywności w godzinach porannych. W miejscu gniazdowania można zobaczyć go pojedynczo, w parach lub grupach rodzinnych. Trudny do zauważenia, gdyż większość czasu przebywa w koronach drzew, gdzie prowadzi skryty tryb życia. Można go zobaczyć jak macha ogonem, czasem go stawiając, podczas gdy jego skrzydła zwisają. Biotop Występuje na terenie całej Polski w starych liściastych i mieszanych lasach nizin, wyżyn i gór o bogatym podszycie, ze względu jednak na to, że tego rodzaju drzewostany zachowały się w niewielu okolicach, należy obecnie do ptaków rzadszych. Spotkać go można w mieszanych buczynach górskich i podgórskich oraz w lasach jodłowo-bukowych (naturalnych i zbliżonych do pierwotnych). Przebywa wysoko w koronach drzew (preferuje te próchniejące). Przy występowaniu zwartych lasów liściastych jego areał w Europie rozpada się na izolowane stanowiska. Wymaga ponad 80–100 letnich drzewostanów, cienistych, próchniejących i z liczną entomofauną, która zapewni mu pokarm. Sporadycznie samce słyszano w dojrzałych świerczynach z nielicznym udziałem starych buków oraz w dużych zadrzewieniach śródpolnych. Preferuje miejsca wilgotne i zacienione, np. zalewiska. Siedliska istotne dla muchołówki małej:
Pożywienie_at_Sindhrot_near_Vadodara,_Gujrat_Pix_112.jpg) Owady, przeważnie dwuskrzydłe – muchy i małe motyle (również ich larwy i poczwarki), oraz pajęczaki. Wymaga dużych ich ilości. Łowi je w koronach drzew w locie, najpierw wypatrując ofiar z eksponowanego miejsca, np. z suchej, bezlistnej gałęzi. W pogoni może dotrzeć do dość gęstych krzaków i zadrzewień w parkach. Może też je zbierać ze spodniej strony liści, zawisając w powietrzu jak koliber. Pod koniec lata dieta staje się bardziej roślinna. Pojawiają się w niej owoce bzu czarnego i koralowego. Okres lęgowyTokiPoczątek okresowi godowemu daje fletowy śpiew samca, wabiąc tym samym samicę przelatywaniem w pobliżu wybranej dziupli. Ten przylatuje wiosną o kilka dni wcześniej niż samica. Tworzone pary są monogamiczne. W czasie wyprowadzania lęgów muchołówki małe stają się ptakami terytorialnymi – samiec odzywa się do 300 m od gniazda. Obszar jest dużo większy w porównaniu z innymi gatunkami muchołówek. GniazdoOkres lęgowy trwa od czerwca do lipca – 1 lęg w ciągu roku. W płytkiej półotwartej dziupli (także w skrzynce lęgowej o większym otworze zawieszonej 2 m nad ziemią, odległość między nimi 20–30 m), w niszy, szczelinie drzewa, za odstającą korą lub w kącie gałęzi, luźno usłane z suchych źdźbeł traw, liści, delikatnych korzeni i mchu. Wysłane jest drobnym włosiem, zielonym mchem i liśćmi. Jego średnica dochodzi do 10 cm i budowane jest przez samicę. Jaja 5–6 (niezwykle rzadko 7) jaj, na kremowym lub zielonkawym tle obficie nakrapiane rdzawymi plamkami. Znoszone są w połowie maja. Przylot w maju, odlot w sierpniu. Wychowywanie i potomstwoOpieka nad potomstwem nie różni się od tego, w jaki sposób robią to inne pokrewne gatunki. Wysiadywanie trwa od 12 do 13 dni. Młode w gnieździe pozostają około 12-13 dni. Karmią je oboje rodzice, do kilku dni po opuszczeniu dziupli. Przez krótki czas młode po opierzeniu nadal trzymają się w pobliżu gniazda. Dojrzałość płciowa osiągana jest w 2 roku życia. Status i ochronaIUCN uznaje muchołówkę małą za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 6,5–10,5 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy[3]. Na terenie Polski muchołówka mała jest objęta ścisłą ochroną gatunkową[9]. Na Czerwonej liście ptaków Polski została sklasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC)[10]. Szkodzi jej deszczowa aura latem, drapieżniki gniazdowe i nieodpowiednia gospodarka leśna:
Zobacz teżPrzypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
