Newel (Rosja)

Ten artykuł dotyczy miasta w Rosji. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Newel

Невель

Muzeum krajoznawcze
Herb Flaga
Państwo	Rosja
Obwód	pskowski
Rejon	newelski
Wysokość	155 m n.p.m.
Populacja (2015) • liczba ludności	15 252
Nr kierunkowy	+7 81151
Kod pocztowy	182500
Położenie na mapie obwodu pskowskiego Newel
Położenie na mapie Rosji Newel
56°01′N 29°56′E/56,016667 29,933333
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Newel (ros. Невель, Niewiel) – miasto w Rosji, w obwodzie pskowskim, położone nad jeziorem Newel, 242 km na południowy wschód od Pskowa. Ludność 17 800 (2005). Siedziba administracyjna rejonu newelskiego.

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z początku XVI wieku. W czasie wojny litewsko-rosyjskiej 1558–1570, 19 sierpnia 1562 roku wojska polsko-litewskie w sile 1300 jazdy i 200 piechoty, pod wodzą starosty różańskiego Stanisława Leśniowolskiego pobiły w bitwie pod Newlem wielokrotnie liczniejsze wojska rosyjskie (ok. 15 000 ludzi) dowodzone przez Andrieja Kurbskiego. Wkrótce jednak twierdza newelska skapitulowała przed 45-tysięcznym oddziałem wojsk moskiewskich. Została o następnie odzyskana przez Stefana Batorego w dniu 30 września 1580 roku. Powróciła do Rzeczypospolitej na mocy rozejmu w Dywilinie w 1619 roku. W składzie Rzeczypospolitej Newel przynależał administracyjnie do województwa połockiego^[1]. Starostwo newelskie zostało nadane w XVII wieku Radziwiłłom^[1]. W 1772 roku, w wyniku I rozbioru Rzeczypospolitej, Newel został włączony do Rosji a rok później otrzymał prawa miejskie. Był siedzibą ujezdu newelskiego. Według carskich danych w 1897 roku miasto najliczniej zamieszkiwali Żydzi (62%), Białorusini (26%), Rosjanie (11%) i Polacy (1%)^[2].

W Newlu w XVII wieku powstały prawosławne klasztory Przemienienia Pańskiego i Trójcy Świętej. Pierwszy z nich funkcjonował do lat 20. XX wieku, drugi został zamknięty jeszcze w XVIII wieku^[3].

• Marija Judina – rosyjska pianistka
• Wanda Michalewska – polska komunistka
• Jan Minkiewicz – rosyjski lekarz polskiego pochodzenia
• Grigorij Wojtinski – rosyjski komunista

• Newel, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 27 .