Niklaus Manuel

Niklaus Manuel

Autoportret (1520)
Data i miejsce urodzenia	1484 Berno
Data i miejsce śmierci	28 kwietnia 1530 Berno
Narodowość	szwajcarska
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	renesans
Multimedia w Wikimedia Commons

Niklaus Manuel, zw. Deutsch (ur. ok. 1484 w Bernie, zm. 28 kwietnia 1530 tamże) – szwajcarski malarz, rysownik i rytownik okresu renesansu.

Kształcił się w pracowni witraży w Bernie. W 1509 wżenił się w szanowaną rodzinę berneńskiego rajcy i zaczął używać pseudonimu Deutsch (swoje prace sygnował literami N.M.D). W 1516 wziął udział w wyprawie wojennej francuskiego króla Franciszka I do Lombardii w charakterze pisarza polowego. W 1519 zaangażował się w nurt reformacyjny, tworząc wierszowane pamflety antypapieskie. Od 1512 był radnym Berna, a od 1523 wójtem w Erlach. Podróżował do Włoch.

Jego wczesna twórczość utrzymana jest w tradycji późnogotyckiej, późniejsza nosi cechy typowe dla renesansu. Uległ wpływom Hansa Baldunga i Matthiasa Grünewalda. Malował obrazy sztalugowe o tematyce religijnej i mitologicznej. Pozostawił też mistrzowskie rysunki (np. wizerunki lancknechtów) i kilka drzeworytów (np. Chłopi wieszają handlarza odpustów, 1525). Wykonywał malowidła na szkle oraz wzory dla rzemiosła artystycznego. Nie zachowały się jego dekoracje ścienne. Był także politykiem, działaczem reformacyjnym i poetą. Napisał m.in. antypapieską satyrę Vom Papst und seiner Preiserschaft i satyrę przeciw handlarzom odpustów Ablasskrämer, wykorzystujące konwencję gatunku fastnachtsspiel^[1].

• Św. Eligiusz jako złotnik – 1515, 117 x 82, Kunstmuseum, Berno
• Św. Łukasz malujący Madonnę – 1515, 117 × 82 cm, 34.3 × 28.5 cm, Kunstmuseum, Berno
• Śmierć obejmuje młodą kobietę – 1517, 37 x 28 cm, Muzeum Sztuki w Bazylei
• Kuszenie św. Antoniego – 1520, Kunstmuseum, Berno
• Ścięcie Jana Chrzciciela – ok. 1520, 33 × 25 cm, Muzeum Sztuki w Bazylei
• Autoportret – 1520, 34.3 × 28.5 cm, 34.3 × 28.5 cm, Kunstmuseum, Berno
• Sąd Parysa – ok. 1523, 223 x 160 cm, Kunstmuseum, Berno
• Pyram i Tysbe – 1525, 151,5 × 161 cm, Muzeum Sztuki w Bazylei

• Andrzej Dulewicz, Encyklopedia sztuki niemieckiej, Warszawa: WAiF ; Wydaw. Nauk. PWN, 2002, ISBN 83-01-13637-5
• WolfgangW. Hütt WolfgangW., Niemieckie malarstwo i grafika późnego gotyku i renesansu, SławomirS. Błaut (tłum.), Warszawa: PWN, 1985, ISBN 83-01-04621-X, OCLC 749922177 . Brak numerów stron w książce
• Leksykon malarstwa od A do Z, Warszawa: Muza S.A., 1992, ISBN 83-7079-076-3
• Zdzisław Żygulski: Fastnachtsspiel. W: Słownik rodzajów i gatunków literackich. Grzegorz Gazda (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 330–335.