Nowotwory głowy i szyi

Nowotwory głowy i szyi

Rak języka

Nowotwory głowy i szyi (ang. head and neck cancer) – grupa chorób nowotworowych, które ze względu na zbliżoną etiopatogenezę, patomorfologię i podobny przebieg kliniczny ujmuje się w jedną grupę. Guzy wywodzące się z górnej części układu oddechowego i pokarmowego – są to nowotwory jamy ustnej, języka, gardła, krtani, ślinianek, jamy nosowej, zatok przynosowych, ucha, tarczycy. Do tej grupy zalicza się również chłoniaki i mięsaki. Histopatologiczne większość (90%) nowotworów głowy i szyi to rak płaskonabłonkowy^[1] wywodzący się z błony śluzowej^[2]. Nowotwory często zajmują węzły chłonne, których powiększenie często jest pierwszym objawem choroby. Większość nowotworów cechuje względnie małe ryzyko przerzutów odległych^[3] (przerzutem odległym nie jest obecność nowotworu w lokalnym węźle).

Nowotwory głowy i szyi w Polsce stanowią około 6% nowotworów i są przyczyną około 5% zgonów z powodu choroby nowotworowej^[3]. Najczęstszym nowotworem tej grupy jest rak krtani^[3]. Wszystkie nowotwory głowy i szyi kilkakrotnie częściej występują u mężczyzn (5-krotnie częściej). U 10% pacjentów jednocześnie lub po upływie min. 6 miesięcy rozwija się jednocześnie drugie ognisko nowotworowe. Jest to spowodowane wspólną etiopatogenezą i czynnikami ryzyka. U pacjentów z nowotworami głowy i szyi częściej występuje rak płuca i inne nowotwory tytoniozależne.

Nowotwory są silnie związane z czynnikami środowiskowymi i związanymi ze stylem życia, szczególnie z paleniem tytoniu, piciem alkoholu, promieniowaniem UV^[4]. Pewne znaczenie mają takie czynniki jak: czynniki dietetyczne (brak witamin, owoców i warzyw), zakażenie wirusem EBV^[5], HPV^[6], polipy i przewlekłe stany zapalne zatok obocznych zatok (dla raka zatok obocznych).

• rogowacenie białe (leukoplakia),
• erytroplakia – określenie kliniczne na "zmianę czerwoną" w jamie ustnej, gardle,
• hiperkeratoza,
• brodawczaki krtani,
• pachydermia krtani,
• dysplazja.

Objawy kliniczne różnią się w zależności od lokalizacji. Najczęstsze objawy to:

• ból,
• owrzodzenie,
• naciek nowotworowy,
• zaburzenia oddychania, połykania, mowy.

Często pierwszym objawem jest powiększenie szyjnych węzłów chłonnych.

Główne dolegliwości według lokalizacji zmian:

• jama ustna: ból podczas jedzenia, naciek, owrzodzenie, zaburzenie ruchomości języka;
• warga: owrzodzenie, stwardnienie;
• dziąsło: naciek z owrzodzeniem;
• policzki: zmiana podobna do leukoplakii, owrzodzenie, naciek;
• podniebienie: naciek, owrzodzenie;
• żuchwa i szczęka: ból, zniekształcenie twarzy, zaburzenia widzenia, objawy neurologiczne, niedrożność przewodów nosowych;
• gardło:
  • część nosowa – ból głowy, guz w obrębie szyi, uczucie zatkania ucha, krwawienie z nosa, zaburzenie widzenia i objawy neurologiczne
  • część ustna – ból promieniujący do ucha, uczucie obecności ciała obcego, owrzodzenie;
  • część krtaniowa – ból i trudności w połykaniu, chrypka, duszność
• krtań: ból i trudności w połykaniu, chrypka, duszność.

• rak krtani,
• rak jamy nosowo-gardłowej,
• rak ustnej części gardła,
• rak krtaniowej części gardła,
• rak jamy ustnej,
  • rak języka,
  • rak dna jamy ustnej,
• nowotwory szczęki,
• rak wargi,
• nowotwory gruczołów ślinowych,
• rak migdałka podniebiennego,
• nowotwory tarczycy,

Również:

• chłoniaki nieziarnicze,
• ziarnica złośliwa (choniak Hodgkina),
• mięsaki.

Postępowanie diagnostyczne obejmuje wywiad i badanie przedmiotowe z oceną węzłów chłonnych. Dalsze postępowanie jest ściśle uzależnione od rodzaju nowotworu. Konieczne jest badanie laryngologiczne, często również endoskopowe. Stosowane są badania obrazowe: USG, rezonans magnetyczny, scyntygrafia kości. Ostateczne rozpoznanie jest stawiane na podstawie badanie histopatologiczne fragmentu tkankowego pobranego chirurgicznie ze zmiany.

We wczesnym stopniu zaawansowania w leczeniu radykalnym stosuje się leczenie chirurgiczne oraz radioterapię. Chorzy zwykle wymagają zastosowanie tylko jednej z tych metod, wybór jest uzależniony typem i lokalizacją nowotworu. Bardziej zaawansowane stadia wymagają zabiegu operacyjnego uzupełnionego radioterapią lub wyłącznie radioterapię. W nowotworach o niskiej dojrzałości (G-3, raki typu nosogardłowego II i III WHO) wymagają skojarzenia radioterapii i chemioterapii.

Chemioterapia w nowotworach głowy i szyi ma niewielkie zastosowanie, jest to uwarunkowane niską chemiowrażliwością guzów.

• Radzisław Kordek (red.): Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy. Gdańsk: VIA MEDICA, 2007. ISBN 978-83-7555-016-0. Brak numerów stron w książce