O zmierzchu

O zmierzchu (lit. Sutemose) – litewski dramat historyczny z 2019 roku w reżyserii Šarūnasa Bartasa, powstały w koprodukcji z Francją (przy współudziale podmiotów z Serbii, Czech, Łotwy i Portugalii).

Obraz znalazł się w selekcji oficjalnej odwołanego 73. MFF w Cannes w 2020. W tym samym roku uczestniczył w konkursie głównym o nagrodę Złotej Muszli na MFF w San Sebastián.

Film w całości nakręcono w plenerach na Litwie (głównie w rejonie szyrwinckim, położonym w okręgu wileńskim). Scenariusz oparto na powieści Vincasa Giedry^[1]. Na tle losów pewnego gospodarza i jego bliskich ukazano przygnębiający tragizmem obraz powojennej wsi litewskiej po przywróceniu władzy radzieckiej wraz ze skazaną na porażkę walką narodowej partyzantki. Film podejmuje tematykę zapoczątkowaną w kinematografii litewskiej w epoce ZSRR filmem Vytautasa Žalakevičiusa Nikt nie chciał umierać (Niekas nenorėjo mirti, 1965).

Akcja tragicznej opowieści toczy się na zrujnowanej wojną i okupacją prowincji litewskiej w 1948 roku, skupiona głównie na poruszających przeżyciach i psychicznych doznaniach 19-letniego chłopca. Na Litwinów pod nową okupacją – sowiecką, spadają represje w postaci politycznych prześladowań i ekonomicznych obciążeń; próby oporu podejmują tylko ukrywający się wciąż w lasach nieliczni partyzanci. Zamożniejszy od innych chłop Jurgis Pliauga wspiera ich zaopatrzeniem, żyjąc na uboczu i starając się nie ściągać na siebie uwagi miejscowych organów władzy sowieckiej. Bezpośredni kontakt z niewielkim oddziałem „leśnych” utrzymuje jego przybrany syn Unte, który zagubiony w złożonej rzeczywistości, usiłuje też określić własną tożsamość, dociekając swego prawdziwego pochodzenia. Zrównoważony i małomówny 19-latek szuka także rozeznania pomiędzy kłamstwem i prawdą, stykając się dokoła z przemocą i zdradą, i będąc ich świadkiem również w partyzanckim oddziale, z którym współdziała. W domu jego rezerwę wzbudzają niejasne relacje łączące ojca z gospodynią i żoną. Osobisty jego stosunek do Pliaugi, nacechowany brakiem naturalnej serdeczności i pewnym dystansem, powoli jednak się zmienia, gdy stopniowo poznaje dramatyczną historię własnej i przybranej rodziny. W końcowej scenie, stykając się w więziennej piwnicy NKWD ze storturowanym i majaczącym ojcem, uświadamia sobie istotną więź, jaka go z nim łączy.

• Arvydas Dapsys – Jurgis Pliauga
• Marius Povilas Elijas Martynenko – jego syn Unte
• Vita Siauciunaite – Agne, jego gospodyni
• Alina Zaliukaite-Ramanauskiene – jego żona Elena
• Valdas Virgailis – Ignas, jego parobek
• Salvijus Trepulis – „Diakon”, członek partyzanckiego oddziału
• Rytis Saladzius – partyzant „Hak”
• Saulius Sestavickas – partyzant „Kieł”
• Marius Jasiulionis – partyzant „Dolar”
• Tomas Stirna – partyzant „Dzik”
• Erika Račkytė – Egle, dziewczyna z oddziału
• Sima Jundulaite – żona Kaszety
• Julius Žalakevičius – wizytujący komisarz sowiecki
• Vidmantas Filjauskas – miejscowy funkcjonariusz partyjny (partorg)
• Valentin Kirejev – śledczy z NKWD
• Paulius Gaidelis – torturujący z NKWD

• O zmierzchu w bazie IMdB
• O zmierzchu w bazie Filmweb
• O zmierzchu w bazie TMDB
• O zmierzchu w bazie MUBI