Operacja grecka NKWD

Operacja grecka NKWD

Przepustka na pokład parowca zacumowanego w Zatoce Nagajewa wydana represjonowanemu Grekowi, Nikołajowi Dionisiadi, po zwolnieniu z obozu, 2 stycznia 1948
Państwo	ZSRR
Data	1937–1950
Liczba zabitych	20 000–50 000
Typ ataku	ludobójstwo
Sprawca	ZSRR (NKWD)
brak współrzędnych

Operacja grecka (ros. Греческая операция, gr. Ελληνική Επιχείρηση) – wymierzona w Greków tzw. operacja narodowościowa NKWD realizowana w latach 1937–1950 w oparciu o szeroką interpretację (oskarżenia o działanie na rzecz polskiego wywiadu) Rozkazu Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych ZSRR nr 00485^[1] z dnia 11 sierpnia 1937^[2].

Szacuje się, że podczas operacji greckiej zginęło od 20^[3] do 50^[4] tysięcy osób.

Według spisu ludności sowieckiej z 1926 r. Związek Radziecki zamieszkiwało 213 765 Greków^[5], głównie zamieszkałych w Greckim Rejonie Narodowym potomków mieszkańców starożytnego Królestwa Bosporańskiego.

Pojawiające się po wydaniu rozkazu nr 00485 prześladowania Greków były stopniowe: początkowo władze zamknęły greckie szkoły, ośrodki kultury i wydawnictwa. Następnym krokiem było zaaresztowanie wszystkich Greków powyżej 16. roku życia^[6].

W wielu przypadkach władze centralne wysyłały telegramy do lokalnych sił policyjnych z rozkazem aresztowania określonej liczby Greków, nie podając żadnych indywidualnych nazwisk, czego efektem były aresztowania losowych osób pochodzenia greckiego w celu osiągnięcia żądanej przed władze liczby więźniów^[6].

Na skutek sowieckich prześladowań, w 1938 r. do Grecji emigrowało 20 000 radzieckich Greków^[7], a w latach 1965–1975 ich liczba zwiększyła się o kolejne 15 tysięcy^[8].

Pomnik więźniów łagrów pochodzenia greckiego został odsłonięty w Magadanie w 2011^[9].

Ofiary operacji greckiej zostały zrehabilitowane dekretem prezydenta Federacji Rosyjskiej nr. 458 z 12 września 2015^[10].

• Vlasis Agtzidis. The Persecution of Pontic Greeks in the Soviet Union. „Journal of Refugee Studies”. 4 (4), s. 372–381, 1991. DOI: 10.1093/jrs/4.4.372. 
• James Stuart Olson, Lee Brigance Pappas, Nicholas Charles Pappas: An Ethnohistorical Dictionary of the Russian and Soviet Empires. Westport, Conn.: Greenwood Publishing Group, 1994. ISBN 978-0-313-27497-8.
• Eftihia Vouitra: The 'Right to Return' and the Meaning of 'Home': A Post-Soviet Greek Diaspora Becoming European?. LIT Verlag Münster, 2011. ISBN 978-3-643-90107-1.