Parafia Harta, tak jak i wiele innych parafii na tych terenach[2] została utworzona w 1460 roku z inicjatywy ówczesnych właścicieli wsi: Małgorzaty Mościcowej oraz jej syna Stanisława Denowskiego. Oryginalny przywilej, na podstawie którego utworzono parafię Harta zaginął podczas wojen ze Szwecją; informacje o początkach parafii zawarto w aktach diecezji przemyskiej z 1558 roku[3].
Od 1594 roku, parafia była częścią nowo utworzonego dekanatu dynowskiego[4]. Na mocy reformy terytorialnej Kościoła na tym obszarze, w 1785 roku dekanat dynowski został zniesiony i włączony do dekanatu brzozowskiego[5]. W 1861 roku dekanat w Dynowie został reaktywowany i parafia od tej pory jest jego częścią[5].
W latach 1779–1804 został wybudowany nowy kościół w Harcie, ufundowany przez ówczesnego właściciela wsi, Ignacego Skrzyńskiego. Od tej pory, jest on w parafii kościołem parafialnym, a od oddania go do użytku został on kilkukrotnie rozbudowany i odnowiony[6].
Najbardziej znanym duchownym, związanym z parafią był błogosławiony Kościoła katolickiego Bronisław Markiewicz, pełniący w Harcie rolę wikariusza w latach 1867–1870[7].
Na początku XX wieku, rozległa obszarowo parafia stała się bardzo ludną jednostką. W 1908 roku liczba wiernych na jej terenie wzrosła do 4341[8], jednak przed II wojną światową została ona podzielona. W 1909 roku z parafii wydzielono nową parafię Bachórz (obejmującą Bachórz z Chodorówką oraz Laskówkę), a w 1930 roku — parafię Szklary[9], pozostawiając w granicach harckiej parafii jedynie wieś Hartę (bez kilku gospodarstw na Lipniku, które przyłączono do parafii z parafii Dynów w latach 70. XX wieku[10][11]).
1 grudnia 1942 roku doszło do napadu rabunkowego na plebanię, podczas którego zamordowany został ówczesny proboszcz, ks. Andrzej Trzyna[12][13].
W latach 1984–1987 w Harcie Górnej zbudowano murowany kościół filialny, który 11 listopada 1987 roku został poświęcony przez bpa Ignacego Tokarczukapw. Matki Bożej Różańcowej[14]. W 2023 roku rozpoczęła się budowa nowego budynku plebanii; poświęcenie placu pod inwestycję odbyło się 14 maja tego roku[15].
Od 2020 roku proboszczem parafii jest ks. Tomasz Węgrzyński[16][17]. W 2003 roku parafia liczyła 1950 wiernych, co stanowiło około 90% ludności wsi[18].
Proboszczowie parafii
Od początku XIX wieku w parafii posługę proboszcza bądź administratora pełniło 10 duchownych:
między 1804 a 1810 – 1847 — ks. Marcin Łętowski (ur. 1774, zm. 1847)[19][20],
1847–1907 — ks. Konstanty Będaszewski (ur. 1821 w Brzozowie, zm. 26 stycznia 1907)[21],
1907–1942 — ks. Andrzej Trzyna (ur. 1877 w Dylągówce, zm. 1 grudnia 1942)[8][13],
1943–1951 — ks. Kazimierz Kotula (ur. 1880 w Budziwoju, zm. 17 lipca 1962 we Wrocławiu)[22],
1951–1983 — ks. Józef Paściak (ur. 1918 w Hyżnem, zm. 27 grudnia 1983)[23][24],
1984–1995 — ks. Stanisław Ryś (ur. 1948 w Krasnem, zm. 4 czerwca 1995)[25][26],
1995–2011 — ks. Tadeusz Ozga (ur. 20 lipca 1941 w Kamieniu, wyświęcony w 1965)[27][12][28],
Pierwsze cztery z wymienionych obiektów należą również do zabytkowego zespołu kościoła, wpisanego do rejestru zabytków 5 lutego 1993 roku pod numerem A-1201[33]. Plebania również stanowi zabytek i wpisana jest do gminnej ewidencji zabytków[34].
W pobliżu obydwu kościołów położone są cmentarze. Na cmentarzu parafialnym znajduje się zabytkowa kaplica cmentarna (wpisana do ewidencji 27 stycznia 1993 roku pod numerem A-1006[33]), zbudowana na początku XX wieku przez rodzinę Skrzyńskich i mającą pełnić rolę ich miejsca pochówku. Cmentarz w Harcie Górnej został założony samowolnie przez społeczność parafialną niedługo po rozpoczęciu budowy kościoła w 1986 roku i zalegalizowany w roku 1993[35].
↑Aleksander Stochmal. Harta w 2011 roku. „Dynowinka”. Styczeń-luty 2012 (nr 1–2/196–197), s. 8–9. Dynów: Stowarzyszenie Promocji i Rozwoju Regionu Dynowskiego – Towarzystwo Przyjaciół Dynowa. ISSN1234-6063.
Sławomir Domin, Ewa Hadam, Wiktoria Helwin, Bogdan Kupczyk, Joanna Martowicz-Sieńko, Maria Pałac, Stanisław Pękala, Wojciech Piech, Andrzej Sowa, Aleksander Stochmal, Jacek Stochmal, Artur Szczutek, Wiesław Walat, Piotr Wanat: Harta: wczoraj i dziś. Harta-Rzeszów: Stowarzyszenie Opieki nad Starym Cmentarzem im. Włodzimierza Kozło, 2018. ISBN 978-83-65699-09-1.
Krzysztof Hajduk: Brzozów i powiat brzozowski w latach 1918-1939. Rzeszów: Wydawnictwo Edytorial, 2017. ISBN 978-83-65551-23-8.
