Parafia Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy i św. Jana Teologa w Supraślu

Parafia Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy i św. Jana Teologa

Cerkiew Zwiastowania Bogurodzicy w Supraślu
Państwo	Polska
Siedziba	Supraśl
Adres	ul. Klasztorna 1 16-030 Supraśl
Data powołania	1984 (reaktywacja)
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
Diecezja	białostocko-gdańska
Dekanat	Białystok
Cerkiew	Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy w monasterze Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy
Filie	cerkiew św. Łukasza Biskupa Krymu w Łaźniach
Proboszcz	J.E. bp supraski dr hab. Andrzej (Borkowski)[1]
Wezwanie	Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy i św. Jana Teologa
Wspomnienie liturgiczne	25 marca/7 kwietnia; 8/21 maja; 28 lipca/10 sierpnia
Położenie na mapie Supraśla Cerkiew parafialna
Położenie na mapie Polski Cerkiew parafialna
Położenie na mapie województwa podlaskiego Cerkiew parafialna
Położenie na mapie powiatu białostockiego Cerkiew parafialna
Położenie na mapie gminy Supraśl Cerkiew parafialna
53°12′39,4″N 23°20′13,5″E/53,210944 23,337083
Multimedia w Wikimedia Commons

Parafia Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy i św. Jana Teologa – parafia prawosławna w Supraślu, w dekanacie Białystok należącym do diecezji białostocko-gdańskiej^[2].

Na terenie parafii funkcjonują 4 cerkwie i 1 kaplica:

• cerkiew Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy w Supraślu – parafialna i jednocześnie główna klasztorna
• cerkiew św. Antoniego Supraskiego w Supraślu – klasztorna
• cerkiew św. Jana Teologa w Supraślu – klasztorna
• cerkiew św. Łukasza Biskupa Krymu w Łaźniach – filialna
• kaplica św. Jerzego Zwycięzcy w Supraślu – cmentarna

W Karakulach budowana jest cerkiew filialna pw. Ikony Matki Bożej „Życiodajne Źródło”^[3].

 Osobny artykuł: Monaster Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy i św. Jana Teologa w Supraślu.

Dzieje prawosławia w dzisiejszym Supraślu sięgają przełomu XV i XVI wieku, kiedy na tym terenie rozpoczął działalność męski monaster, przeniesiony z Gródka. W 1915 wskutek działań wojennych mnisi (z większą częścią ludności prawosławnej) udali się w głąb Rosji. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i powrocie prawosławnych z bieżeństwa monaster wznowił działalność, jednak już w 1922 władze państwowe relegowały mnichów, a budynki klasztorne przekazały salezjanom. Od tej pory tylko kaplica cmentarna św. Jerzego w Podsupraślu należała nadal do Kościoła prawosławnego, jednak dopiero w 1927 zezwolono na odprawianie tam nabożeństw. W owym czasie supraska społeczność prawosławna podlegała parafii w Wasilkowie i była obsługiwana przez tamtejszych duchownych, głównie ks. mitrata Aleksego Mularczyka, który od 1929 większość czasu spędzał w Supraślu (mimo początkowego sprzeciwu władz) i opiekował się wspólnotą do 1970. Pod koniec II wojny światowej, wycofujący się z Supraśla Niemcy wysadzili w powietrze główną cerkiew klasztorną (Zwiastowania Bogurodzicy), natomiast w najmniej zniszczonych, prowizorycznie odrestaurowanych budynkach monasterskich urządzono po wojnie szkołę rolniczą. W 1958 prawosławni po kilkunastoletnich staraniach odzyskali definitywnie cerkiew św. Jana Teologa (przeznaczoną przez władze do rozbiórki), a w latach osiemdziesiątych również pozostałe obiekty. W latach 1971–1984 społecznością opiekował się ks. Aleksander Makal^[4]. W 1984 reaktywowano w Supraślu prawosławny monaster oraz przyklasztorną parafię, która weszła w skład dekanatu białostockiego diecezji białostocko-gdańskiej. Rozpoczęto, zapoczątkowaną przez o. ihumena Mirona (Chodakowskiego) i kontynuowaną przez archimandrytę Gabriela (Gibę)^[5], odbudowę (trwającą do tej pory) cerkwi Zwiastowania Bogurodzicy, która znów stała się główną świątynią klasztorną, a także parafialną. Cerkiew św. Jana Teologa pełni obecnie funkcje pomocnicze zarówno dla monasteru jak i parafii.

13 kwietnia 2014 w należącej do parafii wsi Łaźnie rozpoczęto budowę cerkwi filialnej pod wezwaniem św. Łukasza Biskupa Krymu^[6]. Pierwsza Liturgia w nowej świątyni sprawowana była w uroczystość patronalną 11 czerwca 2014. Obecnie trwają prace wykończeniowe w cerkwi (m.in. związane ze stolarką drzwiową i okienną, budową pięciu kopuł i urządzeniem wnętrza)^[7]. Obiekt został poświęcony 22 czerwca 2019 r.^[8]

W 2015 w południowym budynku monasterskim urządzono cerkiew pod wezwaniem św. Antoniego Supraskiego. Pierwsza Boska Liturgia w nowej świątyni była celebrowana 22 marca tegoż roku^[9].

W 1937 supraska wspólnota prawosławna (ok. 390 rodzin – 1630 osób) zamieszkiwała – oprócz miasta – okoliczne wsie: Cieliczanka, Ogrodniczki, Ciasne, Karakule, Nowodworce, Kolonie: Sadowy Stok, Jałówka, Ożynnik w powiecie białostockim oraz wsie i kolonie Surażkowo, Sokołda, Łaźnie, Podłaźnie, Krzemienne, Konne, Międzyrzecze i Woronicze w powiecie sokólskim^[10].

Obecnie do parafii należą: Supraśl, Sowlany, Nowodworce, Ogrodniczki, Cieliczanka, Karakule, Ciasne, Turo, Surażkowo, Sokołda, Podsokołda, Łaźnie, Podłaźnie, Pieczonka, Sadowy Stok, Jałówka, Woronicze, Stok i Ożynnik.

• 1984 – ks. Aleksander Makal
• 1984–1998 – o. ihumen Miron (Chodakowski)
• 2000–2008 – archimandryta Gabriel (Giba)
• 2008–2010 – p.o. biskup Grzegorz (Charkiewicz)
• od 2010 – ihumen (od 2012 archimandryta, a od 2017 biskup) Andrzej (Borkowski)

• Cerkiew Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy – renesansowa, obronna, wzniesiona w latach 1503–1511, zburzona w 1944, odbudowywana od 1985. Obecnie główna świątynia klasztorna i parafialna. W krypcie cerkwi spoczywa arcybiskup Miron (Chodakowski), który w latach 1984–1998 był przełożonym supraskiego monasteru.
• Cerkiew św. Jana Teologa – wzniesiona w 1888 na terenie monasteru. W 1922 wraz ze wszystkimi obiektami klasztornymi przekazana salezjanom. Od 1942 ponownie użytkowana przez prawosławnych, z przerwą w latach 1954–1956. Oficjalnie odzyskana dopiero w 1958. Obecnie pełni rolę świątyni pomocniczej zarówno monasteru, jak i parafii.
• Cerkiew św. Antoniego Supraskiego – w budynku monasterskim, czynna od 2015. Upamiętnia 500-lecie męczeńskiej śmierci patrona.
• Kaplica św. Jerzego Zwycięzcy – murowana, wzniesiona w 1901 na cmentarzu w Podsupraślu. W latach 1922–1942 i 1954–1956 była jedyną czynną świątynią supraskiej wspólnoty prawosławnej; następnie powróciła do pierwotnej funkcji kaplicy cmentarnej.

• Cerkiew św. Łukasza Biskupa Krymu – filialna, drewniana, budowana od 2014, poświęcona 22 czerwca 2019 r. Pierwsza w Polsce świątynia dedykowana arcybiskupowi Łukaszowi (Wojno-Jasienieckiemu), świętemu prawosławnemu polskiego pochodzenia. Od listopada 2017 r. w cerkwi są regularnie celebrowane Święte Liturgie (w drugą niedzielę miesiąca)^[11][8].

• Cerkiew Ikony Matki Bożej „Życiodajne Źródło” – filialna; w budowie^[3][12].

• Podsupraśl

• Kalendarz Prawosławny 2021, Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 1425-2171, s. 222
• Hierarchia i kler kościoła prawosławnego w granicach II Rzeczypospolitej i Polski powojennej w XIX–XXI wieku, ks. Grzegorz Sosna i m. Antonina Troc-Sosna, Ryboły 2012

• Oficjalna strona kościoła prawosławnego w Polsce
• Strona monasteru w Supraślu. monaster.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-22)].
• Informacje na stronie diecezji. orthodox.bialystok.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-02-01)].
• „Przegląd Prawosławny”, nr 2 (308), luty 2011 – Bez niego nie byłoby już prawosławia w Supraślu (wspomnienie o ks. Aleksym Mularczyku)