|
Parsęta
Parsęta (dawniej Prośnica, niem. Persante) – rzeka Pobrzeży Południowobałtyckich, w północno-zachodniej Polsce, w woj. zachodniopomorskim, o długości 139 km[1]. Dorzecze Parsęty obejmuje obszar 3151 km²[1]. Głównym dopływem rzeki (prawym) jest Radew, która uchodzi do Parsęty w Karlinie. Przebieg rzeki  Parsęta wypływa z okolic Parsęcka na terenie Pojezierza Drawskiego, około 7 km na północny zachód od Szczecinka. Zasilana innymi rzekami oraz potokami spływającymi z pojezierza płynie w kierunku północno-zachodnim do Białogardu. Tam wypływa z pojezierzy i meandrując płynie nadal w kierunku północno-zachodnim. Na 53 kilometrze w miejscowości Rościno znajduje się zapora spiętrzająca z elektrownią wodną. W okolicach miejscowości Pustary rzeka wpływa w Pobrzeże Koszalińskie i dość prostym, dolnym odcinkiem płynie do Kołobrzegu, gdzie uchodzi do Bałtyku. Miasta położone nad Parsętą: Białogard, Karlino, Kołobrzeg. ZagospodarowanieGospodarka rybackaAdministratorem wód Parsęty jest Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie. Utworzył on obwód rybacki, obejmujący wody rzeki od źródeł do granicy wód śródlądowych z morskimi wodami wewnętrznymi. Do obwodu włączone są także wody dopływów Parsęty niestanowiących dwudziestu innych oddzielnych obwodów z wyłączeniem wód obiektów stawowych[2]. Gospodarzem obwodu Parsęty jest Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty w Karlinie. Od 1997 roku na rzece odbywają się Otwarte Ogólnopolskie Zawody Spinningowe „Salmo Parsęty”. Zawody są jednocześnie zakończeniem sezonu wędkarskiego połowu troci wędrownych i łososi, które właśnie rozpoczynają okres godowy[3]. Port  Od północno-zachodniej krawędzi mostu kolejowego w Kołobrzegu ulicy Solnej, ujściowy odcinek Parsęty został określony jako morskie wody wewnętrzne[4]. Przy ujściu rzeki zlokalizowany jest port morski Kołobrzeg, gdzie Parsęta wraz z Kanałem Drzewnym pełnią funkcję akwatorium i kanału wejściowego do portu. Przy nabrzeżach Parsęty cumują statki wodne. HydroenergetykaNa 53,0 km rzeki pod Rościnem zbudowano małą elektrownię wodną, którą oddano do eksploatacji w 1936 r. Łączna moc elektrowni wynosi 418 kW[5]. We wsi Storkowo w 116,3 km biegu Parsęty zlokalizowana jest mała elektrownia wodna o mocy 20 kW[6]. Na stopniu wodnym w 121,2 km biegu rzeki w osadzie Pustkowie znajduje się mała elektrownia wodna wyposażona w turbinę typu Francisa oraz turbinę skrzydełkową, która ma łączna moc do 35 kW[7]. Ochrona przyrodySiedliska doliny rzecznej Parsęty są objęte specjalnym obszarem ochrony siedlisk „Dorzecze Parsęty”. Ustanowiono obręb ochronny, gdzie zabrania się połowu oraz czynności szkodliwych dla ryb, a w szczególności naruszania urządzeń tarliskowych, dna zbiorników i roślinności wodnej, uprawiania sportów motorowodnych i urządzania kąpielisk – w okresie od 20 marca do 31 maja każdego roku. Obręb obejmuje odcinek Parsęty na długości 2830 m od punktu stanowiącego początek Kanału Drzewnego w rejonie miejscowości Budzistowo do mostu kolejowego w Kołobrzegu na ul. Solnej[8]. Na morskich wodach wewnętrznych rzeki Parsęty w granicach portu Kołobrzeg został ustanowiony okresowy obwód ochronny dla troci wędrownej i łososia, który obowiązuje od 15 września do 31 grudnia każdego roku. Wprowadzono ograniczenie w sportowym połowie ryb, polegające na zakazie połowu metodą spinningową na wodach portowych[9]. W ujściu rzeki Parsęty w półkolu zakreślonym promieniem długości 500 m w kierunku morza ze wschodniej głowicy wejścia do portu Kołobrzeg został ustanowiony stały obwód ochronny, gdzie obowiązuje zakaz połowu organizmów morskich[10]. W 1992 roku powołano Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty, zrzeszający 23 gminy w dorzeczu Parsęty i jego sąsiedztwie. Związek przyjął sobie za cel podejmowanie wspólnych przedsięwzięć w zakresie ochrony wód, ziemi, powietrza i krajobrazu oraz ukierunkowywanie rozwoju gospodarczego terenu swoich członków w oparciu o naturalne walory przyrodnicze i środowiskowe[11]. Zostało także powołane Towarzystwo Miłośników Parsęty, które wyznaczyło sobie za cel dążenie do zachowania dziewiczego charakteru Parsęty, naturalnych jej walorów oraz poprawy stanu czystości wody[12]. Jakość wód
Hydronimia Nazwa rzeki została odnotowana od XIII wieku: Parsandi 1159, Persandi 1179, Perszandi 1184, Persantam 1251, 1283 Persanta 1299 itd. W XVI i XVII wieku pojawiła się pisownia Parsante 1526, (1618), następnie w XIX wieku: Persanta 1880, Persanta, Prośnica 1887[15]. Na polskiej mapie wojskowej z 1937 r. podano polski egzonim Prośnica na oznaczenie rzeki[16]. Nazwę Parsęta wprowadzono urzędowo w 1948 roku, zastępując poprzednią niemiecką nazwę rzeki – Persante[17]. Nie wyjaśniono pochodzenia nazwy rzeki, jednak istnieje kilka hipotez. Najpierw przedstawiano ją jako iliryjską, później bałtycką. Badacze starych języków europejskich przyjmują formę wyjściową Persanta i wyprowadzają ją od indoeuropejskiego pierwiastka *pers– (pryskać) z właściwym hydronimii staroeuropejskiej formantem –anta[18]. Hipoteza słowiańska wywodzi nazwę rzeki od rzeczownika parsę (z fonetyką pomorską), prasłowiańskiego porsę (prosię), zaliczając ją do typu nazw odzwierzęcych (jak np. Bobrza od bóbr). Jednak żadna z hipotez nie wyjaśnia w sposób wyczerpujący etymonu nazwy i jej budowy słowotwórczej[19][15]. Szlak kajakowyParsęta jest szlakiem kajakowym. Na odcinku od Białogardu do Kołobrzegu – łatwym, dostępnym dla turystyki masowej. W odcinku górnym i środkowym (do Byszyna) jest to szlak miejscami bardzo trudny i uciążliwy – liczne zwalone drzewa, rozgałęzione wierzby, przewężenia, boczny nurt i gwałtowne zakręty. Konieczne są tu długie przenoski, w tym ponad 50-metrowe[20]. Zobacz teżPrzypisy
Linki zewnętrzne
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
